Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng để giải quyết tận gốc vấn đề tín dụng đen phải có chế tài phạt đủ mạnh, đồng thời có giải pháp kinh tế, đó là đa dạng hóa các kênh tín dụng chính thức.

Thống kê của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, có khoảng 70% dân số Việt Nam chưa đủ điều kiện tiếp cận vốn ngân hàng. Trong khi đó, nếu tính riêng, số doanh nghiệp (DN) có khả năng tiếp cận tín dụng chính thức chỉ mới chiếm 1/3 tổng số DN.

Hoành hành mọi ngóc ngách

Trong khi người dân khó tiếp cận vốn ngân hàng thì nguồn tín dụng phi chính thức lại luôn “rộng cửa” chào đón người có nhu cầu vay vốn, với thủ tục vay rất đơn giản, linh hoạt, không cần tài sản thế chấp, người vay muốn vay bao nhiêu cũng được đáp ứng đầy đủ.

Điều này lý giải vì sao tín dụng đen ngày càng bùng phát dù ngành công an đẩy mạnh điều tra, truy quét, xét xử tội phạm cho vay nặng lãi.

Theo ước tính của các chuyên gia kinh tế, tín dụng phi chính thức đang chiếm khoảng 20% tổng dư nợ tín dụng (khoảng 1,2 triệu tỷ đồng). Nếu cho vay theo hình thức tín dụng đen thì thu được nguồn lợi lớn nhưng không một đồng thuế nào được đóng vào ngân sách.

Trong kỳ họp thứ 6 đang diễn ra, vấn nạn tín dụng đen là chủ đề “nóng” được nhiều đại biểu quan tâm và đưa ra chất vấn trước Quốc hội.

Tại phiên thảo luận tình hình kinh tế – xã hội ngày 26/10, đại biểu Đinh Duy Vượt (Đoàn Gia Lai) nêu thực trạng tín dụng đen hoành hành từ thành thị đến nông thôn, tới từng ngóc ngách, bản làng, gây bất an xã hội.

Đại biểu cho rằng: “Với cách đòi nợ kiểu xã hội đen hiện nay, họ đẩy nhiều gia đình vào cảnh nghèo đói. Nhiều người trong vòng vây nợ lãi cao trở thành những “chị Dậu mới”. Thậm chí cùng quẫn, gây hậu quả lớn đến trật tự xã hội”.

Trong khi đó, có đại biểu cho rằng trong quá trình thực hiện tín dụng cho vay giữa hai người cùng thỏa thuận cho vay thì pháp luật không cấm. Lợi dụng điều này, nhiều người phạm pháp như việc lừa đảo, vỡ hụi, đến lúc này mới nhờ đến công an can thiệp thì đã quá muộn.

Hầu hết các đại biểu cho rằng những quy định của pháp luật còn lỏng lẻo và chưa đủ sức răn đe nên tình trạng lừa đảo từ tín dụng đen ngày càng gia tăng và hoạt động cho vay nặng lãi rất ngang nhiên.

Giải trình chất vấn của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho hay tín dụng đen là quan hệ vay mượn, tự thỏa thuận, thường với lãi suất cao và không có quy định. Đây là hoạt động dân sự nhưng đằng sau thường là tổ chức tội phạm.

Theo thống kê, trong 4 năm (2015-2018), toàn quốc xảy ra 7.624 vụ liên quan tới tín dụng đen, trong đó có 56 vụ giết người, 389 vụ cố ý gây thương tích, 629 vụ cướp tài sản, 836 vụ cưỡng đoạt tài sản, 1.809 vụ lừa đảo, 3.581 vụ lạm dụng tín nhiệm, 165 vụ hủy hoại tài sản.

Cần giải pháp đồng bộ

Hiện nay, lực lượng công an đang đấu tranh với 124 băng nhóm, với 831 đối tượng hoạt động có tổ chức trong hoạt động cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê.

Bộ trưởng Bộ Công an chỉ ra 3 nguyên nhân dẫn tới tình trạng này.

Thứ nhất, là do kinh tế còn khó khăn, nhiều cá nhân, tổ chức gặp khó khăn về vốn nên tìm đến các cơ sở cho vay tín dụng đen, cơ sở cho vay nặng lãi.

Thứ hai, là một bộ phận thanh niên không chịu làm ăn, ham mê cá độ, cờ bạc, game online nên vay nặng lãi để thỏa mãn thú ăn chơi, khi cần thì bất kể lãi suất nào cũng vay.

Thứ ba, là các chế tài xử lý các đối tượng này chưa tương xứng với tính chất, mức độ vi phạm, chưa đủ sức răn đe. Sự quan tâm vào cuộc của chính quyền cơ sở, một số cơ quan chức năng chưa đúng mức.

Từ phân tích trên, Bộ trưởng Bộ Công an cho rằng cần có giải pháp đồng bộ để giải quyết tình trạng tín dụng đen. Bộ trưởng nêu ra 5 giải pháp, đó là:

Thứ nhất, cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân, nhất là các quy định về giao dịch vay mượn, huy động, sử dụng vốn an toàn cũng như các phương thức, thủ đoạn của tội phạm tín dụng đen, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê.

Thứ hai, cần làm tốt công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự, quản lý chặt chẽ nhân viên các cơ sở kinh doanh tài chính, cầm đồ tạm trú trên địa bàn; Các đối tượng bất minh về kinh tế nghi vấn có liên quan tới hoạt động tín dụng đen, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê; Phát hiện xử lý nghiêm các DN, cơ sở, ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện liên quan đến đòi nợ, cầm đồ vi phạm.

Thứ ba, cần nâng cao hiệu quả công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác về tội phạm, nhất là đường dây nóng về tội phạm liên quan đến tín dụng đen.

Thứ tư, phải mở các cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm, triệt phá các băng nhóm, đường dây lợi dụng hoạt động tín dụng đen cho vay nặng lãi, vi phạm pháp luật.

Thứ năm, rà soát, nghiên cứu, đề xuất Chính phủ bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện hệ thống pháp lý.