Khó khăn có lẽ là từ khóa được nhiều chủ DN sử dụng nhiều nhất tại các hội thảo, hội nghị về kinh tế tổ chức trong thời gian qua. Số liệu tổng kết của cơ quan chức năng về tình hình DN nước ta cho thấy, trong năm 2013, cả nước có khoảng 60.737 DN giải thể hoặc ngừng hoạt động, tăng 12% so với năm 2012. Số DN đăng ký thành lập mới trong năm nay, tuy tăng về số lượng nhưng quy mô giảm, đạt 76.955 DN, với tổng vốn đăng ký gần 400.000 tỷ đồng.

Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm cho biết, quy mô vốn bình quân của một DN mới thành lập năm 2013 giảm so với năm 2012, từ 6,68 tỷ đồng xuống còn 5,18 tỷ đồng. Nếu quy về mặt bằng giá năm 2012 thì quy mô vốn bình quân của một DN mới thành lập trong năm 2013 chỉ khoảng 4,18 tỷ đồng.

 Đây là thực tế khó tránh khỏi khi mà ngay từ năm 2011, xu hướng DN thu hẹp sản xuất đã được nhắc đến. Và 2 năm sau, tình hình kinh tế thế giới và trong nước vẫn chưa có nhiều tín hiệu khởi sắc, nếu không là có thêm nhiều biến động. Chẳng thế mà, nhiều DN, đơn vị sản xuất kinh doanh đã phải tiêu cả tiền dự trữ để có thể cầm cự được. Tất nhiên, vẫn có những điểm sáng trong cộng đồng DN khi tận dụng được một số thuận lợi khách quan, nhưng ngay cả ở các đơn vị này thì cũng khó đạt được thành tích tốt như những năm trước khi xảy ra khủng hoảng toàn cầu và suy thoái kinh tế thế giới.

Ngoài ra, các chính sách hỗ trợ được Chính phủ đưa ra trong thời gian qua chưa đến được với nhiều DN, đơn vị sản xuất kinh doanh, hoặc nếu tiếp cận được thì cũng phải trải qua nhiều thủ tục phiền hà, gây tốn kém cả về thời gian lẫn tiền bạc. Và trong những khó khăn các DN đang gặp phải, cần thẳng thắn chỉ ra nguyên nhân do không ít DN đổ xô vào đầu tư ngoài ngành, ngoài lĩnh vực đăng ký hoạt động như bất động sản, chứng khoán... trước khi rơi vào tình trạng khó khăn hiện nay. Cùng với đó là những khó khăn do chi phí đầu vào tăng mạnh, trong khi giá không tăng, lợi nhuận ngày càng teo tóp, nợ xấu tăng lên. Một số DN còn yếu kém về năng lực tài chính, năng lực sáng tạo cũng như năng lực điều chỉnh chiến lược kinh doanh.

Vì sản xuất kinh doanh ngày càng khó khăn hơn nên không hẹn mà gặp nhiều DN vẫn đang băn khoăn về tương lai của mình trong năm 2014. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, có thể đặt niềm tin vào năm mới khi kinh tế trong nước và thế giới đang có tín hiệu phục hồi tích cực. Kinh tế thế giới đang phục hồi và hứa hẹn sẽ có mức tăng trưởng cao hơn trong năm 2014.

Ở trong nước, ngay những tháng cuối năm 2013 đã có một luồng vốn đầu tư nước ngoài chảy vào nước ta nhờ sự phục hồi này. Không chỉ là những thuận lợi từ bên ngoài, việc Quốc hội quyết định tăng bội chi ngân sách trong năm 2013, 2014 và phát hành bổ sung 170.000 tỷ đồng trái phiếu Chính phủ giai đoạn 2014-2016, trong khi tiếp tục đặt mục tiêu giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, cũng sẽ tạo nhiều thuận lợi hơn cho các DN. Về nguyên tắc, việc tăng cung tiền ra thị trường sẽ góp phần thúc đẩy tiêu dùng, góp phần tháo gỡ bài toán hàng tồn kho. Và kinh tế vĩ mô được giữ ổn định cũng sẽ giúp DN yên tâm thực hiện các kế hoạch dài hơi.   

Nhìn tổng quan nền kinh tế cho thấy, năm 2014 hứa hẹn có nhiều thuận lợi hơn cho DN. Nhưng điều này không có nghĩa chọn hướng đi thế nào cũng sẽ thắng lợi. Trước hết, DN cần phân tích điểm mạnh, điểm yếu, các cơ hội và thách thức sẽ đến trong thời gian tới. Đồng thời, tập trung vào những sản phẩm, dịch vụ mạnh nhất, không phân tán lực lượng đầu tư ra nhiều ngành như thời gian qua. Chú trọng tái cấu trúc tài chính: cắt giảm chi phí tối đa; thương lượng tái cơ cấu nợ với các chủ nợ. Đặc biệt, cần không ngừng cập nhật kiến thức, có sự chuẩn bị tốt hơn về năng lực quản trị kinh doanh để có thể nắm bắt kịp thời các cơ hội mới của năm 2014. 

Bên cạnh việc cơ cấu lại DN, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, nên chú ý đến các lĩnh vực có nhu cầu lớn trên thế giới hiện nay như: y tế, giáo dục, công nghệ thông tin, công nghệ môi trường (xử lý nước thải, lọc khói bụi, tái chế phế liệu...), chế biến nông, hải sản. DN có thể tìm hiểu các thị trường mới, hoặc tìm kiếm các đối tác là chính các DN có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động ở nước ta để liên kết sản xuất, kinh doanh.

Theo TS. Đào Ngọc Tiến, Giảng viên thương mại quốc tế, Đại học Ngoại thương, hơn lúc nào hết, các DN cần nêu cao phương châm chủ động, sẵn sàng, quyết tâm, nâng cao năng lực cạnh tranh để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của khu vực và thế giới.