Thực trạng chính sách tài chính cho ngành công nghiệp hỗ trợ

Trước đòi hỏi của thực tiễn phát triển công nghiệp hỗ trợ (CNHT) ở nước ta, những năm qua, Nhà nước đã ban hành một số văn bản nhằm đẩy mạnh phát triển CNHT. Từ năm 2007, Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công Thương) đã ban hành Quyết định số 34/2007/QĐ-BCN phê duyệt Quy hoạch phát triển CNHT đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020. Tiếp đến năm 2011, tại Quyết định số 12/2011/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành thêm chính sách phát triển một số ngành CNHT. Đây là những chính sách góp phần tạo động lực thúc đẩy ngành CNHT ở Việt Nam phát triển cũng như khuyến khích cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp (DN) trong và ngoài nước đầu tư vào lĩnh vực này.

Riêng đối với Quyết định số 12/2011/QĐ-TTg - văn bản cao nhất liên quan đến CNHT, tại Điều 3 về chính sách khuyến khích phát triển CNHT nêu rõ: Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư phát triển CNHT. Theo đó, các dự án sản xuất sản phẩm CNHT được hỗ trợ về phát triển thị trường; khuyến khích về hạ tầng cơ sở, hỗ trợ kinh phí cho phát triển khoa học công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và hỗ trợ về cung cấp thông tin. Liên quan đến tài chính, tại khoản 6 Điều 3 của Quyết định số 12/2011/QĐ-TTg quy định: dự án sản xuất sản phẩm CNHT được hưởng ưu đãi về thuế xuất nhập khẩu theo quy định của pháp luật hiện hành về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; dự án sản xuất sản phẩm CNHT được xem xét vay một phần vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước theo quy định hiện hành; chủ đầu tư các dự án sản xuất sản phẩm CNHT là DN nhỏ và vừa (DNNVV) được hưởng các chính sách trợ giúp tài chính theo quy định tại Nghị định số 56/2009/ NĐ-CP ngày 30/6/2009 của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV…

Nhằm hướng dẫn chi tiết Quyết định số 12/2011/ QĐ-TTg, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 96/2011/TT-BTC quy định chi tiết về các chính sách ưu đãi về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; về vay vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước; về các chính sách trợ giúp tài chính theo quy định về trợ giúp phát triển DNNVV; chính sách đối với dự án sản xuất sản phẩm CNHT cho phát triển công nghiệp công nghệ cao. Cụ thể là:

Một là, về chính sách ưu đãi thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu:

- Đối với các dự án thuộc danh mục lĩnh vực được ưu đãi về thuế nhập khẩu tại Phụ lục I ban hành kèm theo Nghị định số 87/2010/NĐ-CP ngày 13/8/2010 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu hoặc đầu tư vào địa bàn được ưu đãi về thuế nhập khẩu theo quy định tại khoản 18 Điều 12 của Nghị định số 87/2010/NĐ-CP thì được hưởng ưu đãi về thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu.

- Miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu, vật tư phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất sản phẩm phần mềm mà trong nước chưa sản xuất được; hàng hóa nhập khẩu để sử dụng trực tiếp vào hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ; hàng hóa sản xuất, gia công, tái chế, lắp ráp tại khu phi thuế quan không sử dụng nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài khi nhập khẩu vào thị trường trong nước.

Đối với trường hợp có sử dụng nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu từ nước ngoài thì khi nhập khẩu vào thị trường trong nước chỉ phải nộp thuế nhập khẩu trên phần nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu cấu thành trong hàng hóa đó…

Hai là, về chính sách ưu đãi đối với chủ đầu tư các dự án sản xuất sản phẩm CNHT là DNNVV quy định cho phép được hưởng các chính sách trợ giúp tài chính theo quy định tại Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/6/2009 của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV và các văn bản hướng dẫn Nghị định số 56/2009/NĐ-CP.

Ba là, về ưu đãi đối với dự án sản xuất sản phẩm CNHT cho phát triển công nghiệp công nghệ cao được quy định: Dự án sản xuất sản phẩm CNHT cho phát triển công nghiệp công nghệ cao được hưởng các chính sách về thuế theo quy định của pháp luật về công nghệ cao…

Mặc dù thời gian qua, nước ta đã thu được một số kết quả nhất định trong quá trình phát triển CNHT, như: nâng dần tỷ lệ nội địa hóa của ngành công nghiệp lắp ráp; giảm bớt tỷ lệ linh kiện, phụ tùng phải nhập khẩu từ nước ngoài… Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, trên thực tế, hiệu quả của các văn bản chính sách vẫn còn ở mức hạn chế, chưa “chạm” đến DN sản xuất CNHT. Cụ thể, trong Quyết định 12/2011/QĐ-TTg chưa quy định rõ danh mục sản phẩm nào được ưu tiên mà chủ yếu chỉ là cơ chế “xin-cho”, DN thiếu gì thì đề xuất. Cùng với đó là hạn chế của khung chính sách ưu đãi thuế thu nhập DN hiện nay được thực hiện theo địa bàn và theo lĩnh vực (chỉ mới tập trung vào lĩnh vực công nghệ cao)…

Giải pháp tài chính phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế nói trên và khuyến khích DN đầu tư vào lĩnh vực này, thời gian tới, cần tập trung vào các giải pháp sau:

Thứ nhất, hoàn thiện khung chính sách hiện hành:

- Về chính sách ưu đãi thuế xuất, nhập khẩu: cần có thêm các chính sách ưu đãi thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu cho các đối tượng nhập khẩu với các mức như quy định trong Nghị định 87/2010/NĐ-CP ngày 13/8/2010 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu (theo Khoản 14 Điều 12, trong đó mở rộng thêm đối tượng được ưu đãi là dự án thuộc ngành Công nghiệp hạ nguồn) được miễn thuế nhập khẩu trong thời hạn 3 - 5 năm kể từ ngày bắt đầu sản xuất; hoặc đầu tư vào địa bàn ưu đãi về thuế nhập khẩu (theo Khoản 18 Điều 12)… Song song với đó, cần xây dựng một hệ thống các chỉ tiêu để kiểm soát được tình trạng nhập khẩu thiết bị (nhập linh kiện rời rạc hoặc nhập nguyên bộ) mà không dựa vào các thông số do DN nhập khẩu báo cáo. Đồng thời, giảm mức thuế suất nhập khẩu linh kiện rời rạc của các DN trong ngành CNHT (hiện nay đang chịu thuế nhập khẩu 20%), để các DN có điều kiện hoạt động, sản xuất tốt hơn.

- Về chính sách ưu đãi về thuế giá trị gia tăng (GTGT): Đối với sản phẩm linh kiện sản xuất được các DN trong ngành Công nghiệp hạ nguồn chấp nhận và đặt hàng, Chính phủ nên hỗ trợ về thuế GTGT thấp hơn so với các DN sản xuất thông thường và có cơ chế miễn, giãn nộp thuế GTGT khi điều kiện kinh tế - xã hội còn gặp khó khăn.

- Về tiền thuê đất, sử dụng đất, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp: Dự án sản xuất sản phẩm CNHT cho phát triển công nghệ cao được hưởng các chính sách về thuế theo quy định của pháp luật về công nghệ cao (miễn giảm tiền thuê đất, miễn giảm thuế sử dụng đất phi nông nghiệp theo quy định tại Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và các văn bản hướng dẫn thực hiện). Đồng thời, cần có sự phân biệt cụ thể hơn giữa DN CNHT với các đối tượng DN khác.

- Về chính sách ưu đãi tín dụng và bảo lãnh tín dụng:

+ Đối với tín dụng ngắn hạn: Áp dụng lãi suất ưu đãi cho các DN hoạt động trong lĩnh vực CNHT theo quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) trong từng giai đoạn với mức cho vay ngắn hạn bằng VND tối đa bằng lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng VND có kỳ hạn từ 1 tháng trở lên do NHNN quy định cộng 2%/ năm cho các DNNVV hoạt động trong lĩnh vực CNHT, cộng 3%/năm đối với DN lớn hoạt động trong lĩnh vực CNHT.

+ Đối với tín dụng trung và dài hạn: Được áp dụng mức lãi suất cho vay thấp nhất trong khung lãi suất cho vay trung và dài hạn của ngân hàng áp dụng cho các khoản vay vốn phục vụ cho từng lĩnh vực cụ thể trong cùng thời kỳ. Khoản vay được hỗ trợ 50% hoặc 100% lãi suất vay trong thời gian từ 1 hoặc 2 năm đầu, được áp dụng theo thời gian vay thực tế của DN và chỉ áp dụng đối với các khoản vay trả nợ trước hạn hoặc đúng hạn tại thời điểm hỗ trợ lãi suất.