Ngày 8/9, Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo tấm (chiếm 11% tổng kim ngạch xuất khẩu) và đánh thuế 20% đối với các giống gạo khác (trừ gạo Basmati và gạo đồ) (chiếm 18% tổng kim ngạch xuất khẩu).

Ấn Độ đang xuất khẩu gạo sang hơn 150 quốc gia và đóng góp khoảng 36,7% vào tổng thương mại gạo toàn cầu. CTCP Chứng khoán VnDirect đánh giá, sự sụt giảm kể trên có thể sẽ gây áp lực và khiến giá gạo thế giới tăng lên. Thời điểm năm 2007 khi Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo, giá gạo toàn cầu đã tăng lên mức cao kỷ lục khoảng 1.000 USD/tấn.

Theo số liệu từ VnDirect, giá gạo kể từ đầu năm 2021 đã điều chỉnh khoảng 45% so với mức đỉnh khoảng 570 USD/tấn trong 6 tháng và sau đó dao động trong khoảng 390 – 490 USD/tấn trong khoảng thời gian từ tháng 9/2021 đến nay bất chấp giá thực phẩm tăng cao. Qua quan sát, VnDirect nhận thấy giá gạo mới bắt đầu tăng sau lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ.

Nguồn cung gạo đối mặt rủi ro do tình trạng thời tiết khắc nghiệt ở các nước xuất khẩu lớn

VnDirect cho biết, khác với các loại hạt khác, giá gạo đi ngược lại xu hướng tăng giá lương thực trong hai năm qua nhờ mùa vụ bội thu và trữ lượng tồn kho lớn tại các nước xuất khẩu.

Tuy nhiên, thời tiết khắc nghiệt gần đây ở các nước xuất khẩu gạo lớn tại châu Á (nơi sản xuất khoảng 90% sản lượng gạo thế giới) có khả năng làm thay đổi xu hướng giá. Thiếu mưa ở Ấn Độ, hạn hán ở Trung Quốc và lũ lụt ở Bangladesh đã hạn chế năng suất và chắc chắn làm giảm sản lượng trong năm nay.

Mặt khác, VnDirect cho rằng nhu cầu lại đang tăng lên. Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), Trung Quốc dự kiến sẽ tăng nhập khẩu gạo lên mức kỷ lục 6 triệu tấn trong năm 2022 và 2023 do giảm năng suất. Ngoài ra, đó còn là sự gia tăng bảo hộ mậu dịch của các nước trên thế giới nhằm đảm bảo an ninh lương thực từ khi những tranh chấp địa chính trị gần đây xảy ra, có thể kể đến các lệnh cấm xuất khẩu lương thực bao gồm lúa mì và đường từ Ấn Độ, dầu cọ từ Indonesia. Các nước nhập khẩu thực phẩm như Philippines đang cố gắng tăng lượng tồn kho dự trữ. Vì vậy, VnDirect tin rằng gạo có thể chịu áp lực tăng giá trong thời gian tới.

Doanh nghiệp gạo Việt Nam nào sẽ hưởng lợi?

Theo VnDirect, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba thế giới, sau Ấn Độ và Thái Lan, với 7,8% giao dịch thương mại toàn cầu; và là nước xuất khẩu lớn nhất sang Trung Quốc với 24,5% thị phần. Giá gạo Ấn Độ đang có vị thế cạnh tranh yếu hơn do chịu mức thuế cao hơn, từ đó thúc đẩy người mua chuyển hướng sang gạo của Thái Lan và Việt Nam.

Trong 8 tháng đầu năm 2022, giá trị và sản lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam lần lượt đạt 2,3 tỷ USD (tăng 9,9% so với cùng kỳ) và 4,8 triệu tấn (tăng 20,7% so với cùng kỳ). Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo lớn thứ hai của Việt Nam, sau Philipines, chiếm 12% tổng xuất khẩu gạo trong 8 tháng đầu năm 2022.

VNDirect cho biết, Chính phủ Thái Lan đang tìm kiếm giải pháp để hỗ trợ người nông dân trong bối cảnh giá nguyên liệu đầu vào tăng cao.

Dự báo xu hướng giá gạo dự báo tăng cao thời gian tới, VnDirect nhận định một số doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam sẽ được hưởng lợi.

Theo đó, VnDirect cho rằng CTCP Tập đoàn Lộc Trời (mã LTG) sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ xuất khẩu gạo nhờ là một trong những nhà phân phối gạo đến cả hai thị trường trọng yếu trong thời điểm này là châu Âu và Trung Quốc.

Với định hướng phát triển tập trung vào mảng lương thực, tỷ trọng doanh thu mảng gạo của Lộc Trời đạt 39% trong năm 2021 (năm 2020 đạt 28%) và 57% trong 6 tháng đầu năm 2022.

Mặc dù biên lợi nhuận gộp của mảng thấp (2-3%), VnDirect cho rằng điều này sẽ được cải thiện nhờ giá gạo xuất khẩu tăng. Công ty chứng khoán này kì vọng sản lượng gạo xuất khẩu tăng sẽ kéo theo những hợp đồng với người nông dân và mở rộng vùng nguyên liệu. Từ đó sẽ thúc đẩy doanh thu của mảng thuốc bảo vệ thực vật cũng như mảng giống cây trồng của Lộc Trời.

Tương tự, VNDirect nhận định CTCP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An (mã TAR) sẽ được hưởng lợi từ việc Trung Quốc giảm sản lượng và Ấn Độ hạn chế xuất khẩu do hạn hán.

Kinh doanh gạo là lĩnh vực chủ yếu của TAR với tỷ trọng xuất khẩu chiếm gần 15% tổng doanh thu. Trong đó, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu gạo chính của doanh nghiệp này với tỷ trọng lên đến 27% doanh thu xuất khẩu.

VnDirect kỳ vọng Trung Quốc sẽ gia tăng nhập khẩu gạo từ Việt Nam sẽ là động lực giúp TAR tăng sản lượng xuất khẩu. Hơn nữa, việc giá gạo xuất khẩu được kì vọng tăng sẽ giúp cải thiện biên lợi nhuận gộp vào thị trường này, nơi vốn được coi là có biên lợi nhuận thấp so với thị trường châu Âu.

Ngoài ra, VnDirect cho rằng CTCP Tập đoàn PAN (PAN) sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ việc châu Âu giảm sản lượng và Ấn Độ hạn chế xuất khẩu do hạn hán. Hiện nay, mảng nông nghiệp đã trở thành một trong những ngành mũi nhọn của PAN khi đóng góp 19% vào tổng doanh thu và 39% vào tổng lợi nhuận gộp. Sản lượng sản xuất lúa gạo châu Âu giảm sẽ là yếu tố giúp thúc đẩy sản lượng xuất khẩu. Việc giá xuất khẩu gạo được kỳ vọng tăng sẽ giúp gia tăng biên lợi nhuận gộp của mảng lúa gạo.