PV: Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) đề xuất điều chỉnh tuổi nghỉ hưu của NLĐ từ năm 2021, nhưng thời gian qua vấn đề này nhận được nhiều cách hiểu khác nhau. Ông có thể chia sẻ rõ hơn về đề xuất này?

Ông Đào Ngọc Dung: Điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nhằm thực hiện mục tiêu tổng quát và lâu dài của đất nước, bao gồm tạo sự tăng trưởng để chống sự già hóa dân số, đảm bảo bình ổn quỹ trong lâu dài cũng như tạo công ăn việc làm và sự tăng trưởng cho đất nước. Điều chỉnh tuổi nghỉ hưu được tính toán thực hiện theo lộ trình, áp dụng với những lao động hoạt động trong điều kiện bình thường. Thời gian dự kiến điều chỉnh từ 1/1/2021, với lộ trình đảm bảo bình ổn thị trường lao động.

Theo dự thảo luật, dự kiến sẽ điều chỉnh theo lộ trình mỗi năm tăng 3 tháng đối với nam và tăng 4 tháng đối với nữ. Như vậy, đến năm 2028 mới có người đàn ông đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 62, đến năm 2035 mới có người phụ nữ nghỉ hưu ở tuổi 60. Có thể thấy rằng, số người nghỉ hưu từ nay đến năm 2028 bình quân mỗi năm khoảng 100.000 người, nhưng từ nay đến năm 2028 chỉ có 9.000 người nghỉ hưu ở độ tuổi tăng dần theo từng tháng. Và, không phải từ năm 2021 lao động nữ sẽ nghỉ hưu ở tuổi 60 và nam 62- đây là cách hiểu không đúng.

Chúng ta cần hiểu rõ tinh thần điều chỉnh tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường, chứ không phải trong điều kiện nặng nhọc, độc hại. Với những lao động nặng nhọc, độc hại, suy giảm và ở vùng đặc biệt khó khăn, thì lại có cơ chế điều chỉnh tuổi nghỉ hưu phù hợp. Hiện nay, chúng ta đang có một danh mục 1.748 lĩnh vực, công việc nặng nhọc, độc hại. Những lao động trong nhóm này sẽ điều chỉnh chậm hơn và điều chỉnh nghỉ hưu ở độ tuổi thấp hơn. Những đối tượng này có thể nghỉ hưu sớm hơn 5 năm. Ví dụ trong ngành than cũng sẽ có những người được nghỉ sớm hơn, nhưng cũng có những người nghỉ ở độ tuổi quy định chung. Do đó, trong quá trình thiết kế chính sách phải cụ thể hóa tới từng danh mục công việc, vị trí việc làm để điều chỉnh tuổi nghỉ hưu.

Vậy, thời gian nghỉ hưu với những lao động làm công việc nặng nhọc, độc hại như thế nào, thưa ông?

- Hiện nay, Chính phủ đang giao cho Bộ LĐ-TB&XH phối hợp với tất cả các ngành, địa phương rà soát lại toàn bộ 1.748 lĩnh vực công việc nặng nhọc, độc hại. Trên cơ sở đó, Bộ cũng sẽ cùng với các cơ quan căn cứ vào các tiêu chí để thẩm định từng vị trí, chức danh nghề nghiệp, công việc thuộc diện nặng nhọc, độc hại.

Những người làm công việc nặng nhọc, độc hại đương nhiên có quyền nghỉ hưu sớm hơn 5 năm. Nhưng nếu như cũng nặng nhọc, độc hại mà lại cộng thêm suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên, thì họ có quyền nghỉ hưu sớm hơn tới 10 năm. Đương nhiên nghỉ hưu sớm hơn 5-10 năm thì kèm theo đó là chúng ta phải thiết kế toàn bộ các chính sách khác như chính sách về BHXH cũng như các chính sách trợ giúp khác, chứ không phải chỉ có Bộ luật Lao động này.

Nhiều lo ngại rằng, tăng tuổi nghỉ hưu có ảnh hưởng tới cơ hội việc làm của giới trẻ và có thể xảy ra tình trạng “giữ ghế” ở nhóm cán bộ quản lý?

- Những người có trình độ cao, làm quản lý thì có thể phải xem xét để điều chỉnh tuổi nghỉ hưu muộn hơn, như những nhà khoa học, giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ… để tận dụng chất xám, tài năng của họ. Tuy nhiên, phải đảm bảo đủ các điều kiện như bản thân họ có muốn ở lại làm việc tiếp hay không, có đủ sức khỏe, đủ tiêu chuẩn để phục vụ tốt cho công việc hay không...

Đáp ứng đủ các yêu cầu này mới có thể kéo dài tuổi nghỉ hưu và số lượng này cũng không nhiều. Đồng thời, cũng có một nguyên tắc nữa, đó là khi ở lại chỉ làm công tác chuyên môn, không giữ chức danh quản lý. Như vậy, sẽ không có chuyện ở lại kéo dài để “giữ ghế”, chiếm chỗ của lớp trẻ.

Ngoài ra, chúng ta cũng phải lưu ý, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu thông thường phải điều chỉnh rất sớm. Có ý kiến cho rằng, hiện nay lao động trẻ đang dư thừa, tỉ lệ thất nghiệp ở người trẻ vẫn cao. Tuy nhiên, chúng ta cần thấy rằng, lực lượng lao động Việt Nam hiện nay không còn ở đỉnh cao của thời kỳ dân số vàng. Bắt đầu từ năm 2021, Việt Nam đã chuyển từ thời kỳ dân số vàng sang giai đoạn già hóa dân số; từ năm 2035-2040, Việt Nam bắt đầu rơi vào giai đoạn dân số già tương đối lớn. Như vậy, chúng ta cần điều chỉnh cho tương lai, có tầm nhìn xa và hành động mau lẹ. Nếu đến năm 2035-2040 mới bắt đầu điều chỉnh thì sẽ phải gánh hậu quả rất lớn, thậm chí để lại gánh nặng cho thế hệ sau.

Có thông tin cho rằng, quỹ BHXH có thể bị bội chi nếu không điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Ông có thể nói rõ thêm về vấn đề này?

- Một trong những mục đích khi chúng ta điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là hướng tới bảo toàn, phát triển bền vững quỹ BHXH. Có những người lo lắng rằng vì sợ vỡ quỹ nên mới phải điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Tôi khẳng định, đây chỉ là tiến tới một mục tiêu chứ không phải vì nguy cơ vỡ quỹ mà điều chỉnh tuổi nghỉ hưu.

Đối với quỹ BHXH, đây là quỹ an sinh, quỹ lớn nhất của một quốc gia và quỹ này không bao giờ có khái niệm vỡ. Quỹ này do Nhà nước bảo lãnh và Nhà nước có trách nhiệm với quỹ. Nhưng để bảo toàn phát triển quỹ, thì phải thực hiện trên cơ sở 3 nguyên tắc: Những người tham gia BHXH đóng hưởng; bình đẳng chia sẻ; trên cơ sở có sự điều chỉnh phối hợp giữa thế hệ này với thế hệ sau. Hiện nay, quỹ BHXH kết dư tương tối lớn (trên 700.000 tỉ đồng) cộng thêm quỹ BH thất nghiệp trên 70.000 tỉ đồng.

Hiện nay, Nhà nước cũng như HDDQL quỹ đều phải tính toán phương án, cách thức để bảo toàn quỹ BHXH, nhưng đồng thời sử dụng vào những công việc hợp lý để phát triển quỹ theo nguyên tắc bảo toàn được quỹ, nhưng đồng thời cũng phải phát triển được quỹ.

Trân trọng cảm ơn ông!