Trước hết là, đồng USD trên thế giới đã lên giá mạnh so với hầu hết các đồng tiền chủ chốt khác. Chỉ số đo sức mạnh của đồng USD (USD-Index) hiện ở mức 98 điểm, cao hơn nhiều so với mức trên dưới 80 điểm cách đây một vài năm. Nguyên nhân đầu tiên khiến đồng USD là sự sụt giảm của đồng Euro về dưới 0%. Từ ngày 9/3, Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) có chương trình mua vào trái phiếu ở mức 60 tỷ Euro/tháng, với tổng quy mô khổng lồ lên đến 1000 tỷ Euro, nhằm chống nguy cơ suy thoái, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và chống giảm phát. Nguyên nhân thứ hai dẫn đến sự lên giá của đồng USD là kinh tế của Mỹ đã hồi phục từ mấy năm trước, đã tăng vượt bậc trong 3 quý của năm 2014 và khả năng tiếp tục tăng cao trong năm 2015. Diễn biến trên lại được sự hỗ trợ của các chính sách từ Cục dữ trữ trung ương Mỹ (Fed). Cách đây một năm, Fed đã ngừng cung cấp gói QE3. Bước sang năm 2015, nhiều khả năng Fed sẽ sớm nâng lãi suất làm cho các dòng vốn càng đổ về Mỹ khiến giá trị đồng USD mạnh lên.

 

Ở Việt Nam từ cuối năm trước đến nay, USD đã qua hai lần tăng tỷ giá. Lần tăng trước, Ngân hàng Nhà nước đã xử lý bằng việc “vượt trước ngăn chặn”, tức là tăng tỷ giá giao dịch liên ngân hàng lên 1% và đưa ra thông điệp cả năm chỉ điều chỉnh tăng khoảng 2%. Động thái này đã góp phần chặn lại việc tăng giá trên thị trường, khi tốc độ tăng giá USD ở Việt Nam tháng 1 chỉ còn tăng 0,23%, tháng 2 đã giảm 0,2%. Đợt tăng giá thứ hai đã xuất hiện từ cách đây trên nửa tháng, mặc dù mới tác động một phần vào tháng 3 (với chu kỳ tính giá của Tổng cục Thống kê từ 16/2 đến 15/3), nhưng giá USD ở Việt Nam tháng 3 đã tăng 0,16% (nếu tính đến nay, thì tốc độ tăng còn cao hơn). Tuy nhiên, sau 3 tháng (tức tháng 3/2015 so với tháng 12/2014), giá  USD ở Việt Nam mới tăng 0,19%- còn cách rất xa so với định hướng điều hành 2% cả năm. 

 

Diễn biến lên giá của đồng USD ở trong nước đã tác động đến một số ngành, lĩnh vực, một số đối tượng trên thị trường, rõ nhất là đối với xuất, nhập khẩu.  Theo đó DN xuất khẩu sẽ có lợi, ngược lại DN nhập khẩu sẽ bất lợi. Đối với cả nền kinh tế do nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu và (ở vị thế nhập siêu), nên xét về giá trị tuyết đối sẽ bị thiệt, nhưng không thể phủ nhận việc USD lên giá cũng sẽ có tác động ngăn chặn nhập siêu.

 

Đáng lưu ý là, khi USD lên giá thì nợ ngoại tệ tính bằng VND sẽ cao lên, số trả nợ sẽ tăng. Những DN vay ngoại tệ thì chi phí vay vốn và trả lãi tính bằng VND cũng sẽ cao lên, làm giảm lãi suất hoặc tăng lỗ. Đối với quốc gia cũng vậy, khi tỷ lệ nợ nước ngoài/GDP đã cao, khi số trả nợ/tổng thu ngân sách cũng đã cao.

 

Bên cạnh đó, khi USD tăng giá, người có ngoại tệ sẽ không bán ra, tình trạng găm giữ USD sẽ tăng lên, làm cho tình trạng đô la hoá có nguy cơ trở lại.