Nền kinh tế số của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là một trong những câu chuyện thành công lớn nhất của khu vực. Đầu tư, cạnh tranh và thương mại xuyên biên giới đã biến thương mại điện tử thành động lực tăng trưởng mạnh mẽ, tạo ra cơ hội cho hơn 20 triệu doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa và định hình lại cách thức hoạt động của các doanh nghiệp.

Giới quan sát nhận định, tiến bộ này không phải là điều tất yếu mà có được nhờ vào quyết định có chủ đích để giữ cho thị trường mở và để cạnh tranh thúc đẩy đổi mới. Tuy nhiên, điều này đang bị thử thách.

Hiện nay, các chính phủ trên khắp khu vực ASEAN đã áp đặt các giới hạn sở hữu nước ngoài, yêu cầu lưu trữ dữ liệu nội địa và các cấu trúc thuế mới, coi đó là biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích trong nước. Nếu được mở rộng sang thương mại điện tử, những biện pháp này có thể định hình lại bức tranh cạnh tranh của ngành.

Theo Naufal Fauzi, Phó giám đốc Vero Advocacy, Malaysia, một nền kinh tế mạnh mẽ được xây dựng bằng cách thúc đẩy một môi trường cạnh tranh, nơi các doanh nghiệp có thể phát triển.

Thương mại xuyên biên giới và vốn nước ngoài đã đóng vai trò không thể thiếu trong việc thúc đẩy tăng trưởng thương mại điện tử của ASEAN, định hình đáng kể nền kinh tế số của khu vực. Do đó, việc phân mảnh hệ thống này bằng các hạn chế có nguy cơ khiến ASEAN kém cạnh tranh hơn.

Chuyên gia này cũng chỉ ra, ở những nơi mà các biện pháp hạn chế thị trường đã có hiệu lực, chi phí thương mại điện tử đã tăng lên, khiến hàng hóa trở nên khó mua hơn và thu hẹp sự lựa chọn của người tiêu dùng. Thay vì củng cố nền kinh tế, những hạn chế này lại gây áp lực lên chi tiêu và hạn chế tăng trưởng.

"Sự gián đoạn của các luồng thương mại điện tử xuyên biên giới do các rào cản tuân thủ có thể làm các nhà bán hàng ở ASEAN mất đi những cơ hội kinh tế quan trọng", ông Fauzi lưu ý.

Chính phủ có trách nhiệm điều chỉnh theo cách thúc đẩy sự ổn định và tăng trưởng bền vững. Trong nền kinh tế số, điều này có nghĩa là đảm bảo rằng các chính sách hỗ trợ đổi mới, duy trì cạnh tranh công bằng và tạo ra môi trường có thể dự đoán được để các doanh nghiệp đầu tư và mở rộng.

Các nền tảng thương mại điện tử, nhà cung cấp dịch vụ hậu cần và hệ thống thanh toán phụ thuộc vào sự rõ ràng của quy định để lập kế hoạch đầu tư dài hạn. Các thay đổi chính sách, đặc biệt là khi được đưa ra mà không có đủ sự rõ ràng hoặc thời gian chuyển đổi, có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa trên khắp chuỗi cung ứng, làm tăng chi phí hoạt động và khiến các quyết định đầu tư trở nên phức tạp hơn.

Mặc dù việc giám sát theo quy định là cần thiết để đảm bảo bảo vệ người tiêu dùng và bảo mật dữ liệu, nhưng ông Fauzi cho rằng không nên tạo ra sự không chắc chắn khiến các doanh nghiệp không muốn mở rộng quy mô hoặc đầu tư vào các thị trường mới. "Chìa khóa là tạo ra sự cân bằng nằm ở việc giữ các quy định phải bảo vệ lợi ích quốc gia, đồng thời đảm bảo ASEAN vẫn là một trung tâm kỹ thuật số hấp dẫn và cạnh tranh", chuyên gia này gợi ý.

ASEAN từ lâu đã cân bằng lợi ích quốc gia với tăng trưởng khu vực, đảm bảo rằng các chính sách cho phép các doanh nghiệp cạnh tranh và các nền kinh tế thịnh vượng. Sự cân bằng này không nên bị mất đi do các biện pháp can thiệp ngắn hạn.