Việc kết nối cơ chế một cửa quốc gia (NSW) tại cảng biển quốc tế là dấu mốc quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh tại Việt Nam. Động thái này là bước đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan theo xu thế hội nhập, tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp, nhà đầu tư.

NSW là một hệ thống tích hợp gồm cổng thông tin hải quan một cửa quốc gia với hệ thống thông quan của cơ quan hải quan và các hệ thống cấp phép của các bộ, ngành. Đến nay, Việt Nam đã chính thức kết nối hệ thống công nghệ thông tin của Bộ Giao thông Vận tải hoàn thành phân hệ dịch vụ công trực tuyến cho 3 thủ tục: Nhập cảnh, xuất cảnh và quá cảnh tàu biển kết nối với hệ thống một cửa quốc gia của Tổng cục Hải quan.

Trước mắt, NSW cảng biển quốc tế được triển khai tại cảng Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa -Vũng Tàu. Để vận hành cơ chế này, Tổng cục Hải quan đã lựa chọn 9 đơn vị tham gia thực hiện kết nối NSW giai đoạn 1 bao gồm: Công ty TNHH SITC Việt Nam, Công ty Dịch vụ hàng hải Nhật Thăng, Chi nhánh Công ty cổ phần Vận tải và Thuê tàu tại Hải Phòng (Vietfrancht), Công ty Hanjin Shipping Việt Nam, Công ty Vitamas (hãng NYK Line Vietnam), Đại lý Liên hiệp vận chuyển Gemadept, Công ty Vận tải dầu khí Sài Gòn (SP Shipping), Công ty Hoyer Transport Việt Nam và Công ty Dịch vụ giao nhận vận tải Sao Đại Dương. Khi thực hiện giao dịch kết nối, các doanh nghiệp vận tải biển sẽ gửi thủ tục đến Cổng thông tin điện tử của NSW bao gồm 12 chứng từ: Bản khai chung, danh sách thuyền viên, danh sách hành khách, bản khai hàng hóa, bản khai hàng hóa nguy hiểm, bản khai dự trữ của tàu, bản khai hành lý thuyền viên, giấy khai báo y tế hàng hải, bản khai kiểm dịch thực vật, bản khai kiểm dịch động vật, giấy phép rời cảng, bản khai an ninh tàu biển. Với 12 loại chứng từ trên sẽ được 4 đơn vị trực tiếp xử lý là: Cảng vụ (thuộc Cục Hàng hải Việt Nam), Hải quan, Biên phòng, Kiểm dịch động, thực vật.

Tiện ích mang lại từ cơ chế này là DN không phải đến cơ quan quản lý Nhà nước để thực hiện các thủ tục nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh mà chỉ cần gửi thông tin lên Cổng thông tin của NWS. Qua đó, các cơ quan liên quan có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý và gửi trả kết quả cho DN qua Cổng thông tin NWS.

Hiện Việt Nam có quan hệ xuất nhập khẩu với hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu cao gấp khoảng 1,5 lần tổng GDP của cả nước. Do vậy, kết nối NSW tại cảng biển quốc tế có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc tạo thuận lợi cho hoạt động xuất, nhập cảnh và quá cảnh hàng hóa. Đây là tiền đề quan trọng để Việt Nam kết nối một cửa ASEAN với Lào, Myanmar, Philippines, Indonesia vào năm 2015. Khi cơ chế này được kết nối, DN các nước xuất khẩu trong ASEAN sẽ thực hiện thủ tục hành chính qua cơ chế một cửa ASEAN và nhà chức trách của mỗi nước sẽ thực hiện cấp phép cũng qua cơ chế này.

Tuy nhiên, để thực hiện thành công việc kết nối NSW và cơ chế 1 cửa ASEAN, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh yêu cầu, Ban chỉ đạo NSW cần tiếp tục triển khai việc kết nối với các đơn vị khác, nhằm đơn giản hóa thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh Việt Nam. Theo đó, thời gian tới các bộ, ngành cần xây dựng quy chế phối hợp, tạo căn cứ pháp lý để triển khai thực hiện, đồng thời cũng là cơ sở để kiểm điểm trách nhiệm người đứng đầu.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết, sau Bộ Giao thông Vận tải, 5 thủ tục chuyên ngành của Bộ Công Thương và 10 thủ tục của Bộ Tài chính cũng sẽ được kết nối và thực hiện trên Cổng Thông tin một cửa Quốc gia. Tiếp theo, sẽ tổ chức kết nối chính thức khoảng 20 thủ tục của các Bộ Y tế, Bộ Tài nguyên & Môi trường, Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn vào năm 2015.

Bài đăng trên Tạp chí Tài chính và Đầu tư số 11-2014