“Điểm nhấn” thị trường tiền tệ 6 tháng đầu năm

Trong năm 2012, việc thực hiện giảm lãi suất huy động và cho vay VND cũng như ngoại tệ cùng với việc thực hiện hạn mức tín dụng, đi đôi với đẩy mạnh thanh tra, giám sát, đã tạo ra những tác động tích cực cho thị trường tiền tệ năm 2013.

Theo NHNN, tính đến ngày 20/6/2013, tổng phương tiện thanh toán (M2) ước tăng khoảng 7,1% so với tháng 12/2012 (cùng kỳ tăng 7,51%). Tổng số dư tiền gửi của khách hàng tại các tổ chức tín dụng (TCTD) ước tăng khoảng 8,18%. Tín dụng đối với nền kinh tế ước tăng khoảng 3,31%. Đáng chú ý, dự kiến tổng dư nợ tín dụng của các TCTD trên địa bàn Hà Nội đến cuối tháng 6/2013 đạt 663.908 tỷ đồng, tăng 8,52% so với cùng kỳ và tăng 1,68% so với đầu năm.

Bên cạnh đó, tỷ giá bình quân liên ngân hàng giữa VND và USD tính đến ngày 12/6/2013 ổn định ở mức 20.828 VND/USD, tỷ giá mua trung bình của các NHTM tăng khoảng 0,9% so với đầu năm. Tình trạng đôla hóa tiếp tục giảm (đến cuối tháng 5, tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ/tổng phương tiện thanh toán khoảng 11,82%, giảm so với mức 12,36% vào cuối năm 2012 và 15,84% vào thời điểm cuối năm 2011).

Cùng với đó, thị trường tiền tệ tiếp tục diễn biến theo xu hướng tích cực hơn nhờ sự điều hành linh hoạt của NHNN. Các biện pháp điều hành lãi suất, tỷ giá, tín dụng trong 6 tháng đầu năm đều đã thể hiện tính chủ động, hướng tới các mục tiêu đã định và điều chỉnh linh hoạt sát với các diễn biến kinh tế vĩ mô. Diễn biến lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ở mức hợp lý, vì vậy thị trường tiền tệ đã ổn định hơn thể hiện ở những mặt sau:

- Hoạt động của các TCTD đã có những biểu hiện an toàn hơn, tỷ lệ dư nợ tín dụng trên huy động vốn thị trưởng giảm từ 98% cuối năm 2012 xuống còn 94% vào cuối tháng 5/2013; tính thanh khoản của các TCTD được đảm bảo, hầu hết các TCTD đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về tỷ lệ khả năng chi trả theo quy định và tài sản có khả năng thanh khoản cao. Điều này phản ánh tính thanh khoản của thị trường tiếp tục được cải thiện theo hướng bảo đảm tính ổn định bền vững. Mặc dù, kinh tế tăng trưởng thấp nhưng lượng vốn huy động của hệ thống ngân hàng từ dân cư tiếp tục tăng cao. Tính đến hết tháng 5/2013, huy động tiền gửi tiết kiện từ dân cư tăng 14,2% so với 31/2/2012, diễn biến này cho thấy những nỗ lực cơ cấu lại hệ thống các TCTD đã tạo được lòng tin của dân chúng vào hệ thống ngân hàng.

- Lãi suất trên thị trường tiếp tục xu hướng giảm, ổn định phù hợp với định hướng điều hành chính sách tiền tệ của NHNN. Trong 6 tháng đầu năm 2013, NHNN đã 2 lần điều chỉnh các mức lãi suất điều hành theo các Quyết định số 643/QĐ-NHNN (ngày 25/3/2013) và Quyết định số 1073/QĐ-NHNN (ngày 10/5/2013). Theo đó, lãi suất tái cấp vốn được điều chỉnh giảm từ mức 8%/năm xuống còn 7%/năm; lãi suất tái chiết khấu từ 6%/năm xuống còn 5%/năm; lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của NHNN đối với các ngân hàng từ 9%/năm xuống còn 8%/năm, lãi suất trên thị trường mở cũng được điều chỉnh giảm liên tục (xem hình 1, hình 2). Diễn biến lãi suất trên thị trường liên ngân hàng theo sát với lãi suất chỉ đạo của NHNN và giảm mạnh. Qua đó cho thấy, tính thanh khoản của các TCTD ngày càng ổn định, vai trò của NHNN trong dẫn dắt thị trường ngày càng thể hiện rõ rệt.

Đối với các mức lãi suất trên thị trường cũng theo sát sự điều hành của NHNN. Ngay từ quý I/2013, NHNN đã ban hành Thông tư số 08/2013/TT-NHNN giảm 0,5% trần lãi suất tiền gửi VND kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 12 tháng (8%/năm xuống 7,5%/năm), lãi suất tiền gửi kỳ hạn từ 12 tháng trở lên sẽ do các TCTD tự ấn định trên cơ sở cung cầu vốn trên thị trường. Bên cạnh việc giảm trần lãi suất huy động, trong 6 tháng đầu năm 2013, NHNN đã 2 lần điều chỉnh giảm lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa với một số lĩnh vực ưu tiên thông qua việc ban hành các Thông tư số 09/2013/ TT-NHNN ngày 25/3/2013 và Thông tư số 10/2013/ TT-NHNN ngày 10/5/2013.

Những biến động bất lợi về tỷ giá, giá vàng trên thị trường ngoại hối trong những năm qua đến nay đã dần đi vào ổn định, các giao dịch ngoại hối đã được thông suốt hơn, tình trạng đô la hóa giảm dần. Tính đến cuối tháng 5/2013, huy động tiền gửi bằng ngoại tệ tăng nhẹ dưới 1%, tín dụng bằng ngoại tệ giảm, tỷ lệ tiền gửi bằng ngoại tệ chiếm gần 12%, (giảm hơn mức gần 16% cuối năm 2011 và trên 12% cuối năm 2012), các chỉ sổ này phản ánh mức độ đô la hóa giảm cả trên tài sản có lẫn tài sản nợ của các TCTD và nền kinh tế. Cung cầu ngoại tệ trên thị trường cơ bản được giữ ở trạng thái cân bằng, chỉ có một vài thời điểm trong tháng 5 tỷ giá có chút biến động tăng do yếu tố tâm lý: Tỷ giá bình quân liên ngân hàng ổn định ở mức 20.828 VND/USD, tỷ giá mua bình quân của các ngân hàng thương mại (NHTM) tăng nhẹ dưới 1%, đến trung tuần tháng 5, tỷ giá bán của các NHTM dao động dưới mức 20.965 VND/USD, bắt đầu từ ngày 20/5 tỷ giá tăng lên 21.020 VND/USD, tuy nhiên sự biến động tăng này vẫn nằm trong biên độ cho phép của NHNN.

Diễn biến của thị trường ngoại hối cho thấy, các biện pháp điều hành của NHNN đã đi đúng hướng, nhất quán kết hợp đồng bộ giữa chính sách tỷ giá với chính sách lãi suất và các biện pháp thiết chặt kỷ cương trên thị trường ngoại hối. Ngay từ đầu năm 2012 và năm 2013, xét thấy sự ổn định tỷ giá và giảm tình trạng đô la hóa có ý nghĩa quan trọng đối với ổn định kinh tế vĩ mô, NHNN đã đặt ra mục tiêu ổn định tỷ giá trong biên độ tăng không quá 2-3% trong năm 2013 nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chủ động trong việc lập kế hoạch kinh doanh, giảm thiểu rủi ro về tỷ giá và kiểm soát kỳ vọng mất giá của VND.

Để đạt được mục tiêu đó, NHNN thực hiện kiểm soát chặt chẽ, can thiệp một cách kịp thời và thắt chặt kỷ cương thị trường, hạn chế đầu cơ gây nên những biến động giả tạo về tỷ giá. Ngoài ra, để ổn định tỷ giá, NHNN cũng tập trung ổn định thị trường vàng, bởi sự bất ổn thị trường vàng trong thời gian qua là một trong những nguyên nhân làm trầm trọng thêm sự biến động của tỷ giá.

Thực tế, trong 6 tháng đầu năm 2013, các giải pháp bình ổn thị trường vàng đã bước đầu thu được kết qua như mục tiêu đặt ra: NHNN đã hình thành khung pháp lý cho hoạt động của thị trường vàng, thị trường vàng miếng đã dần vào ổn định, đã thiết lập mạng lưới kinh doanh mua bán vàng miếng và không còn xảy ra các cơn sốt giá vàng, giá vàng trong nước tương đối ổn định, khả năng sau khi các NHTM tất toán trạng thái vàng, giá vàng sẽ tiến sát với giá vàng thế giới.

Những tồn tại và hạn chế

Mặc dù, thị trường tiền tệ bước đầu đã có sự ổn định, tạo đà cho những bước phát triển tiếp theo, tuy nhiên đến nay thị trường còn những tồn tại, hạn chế cụ thể:

Thứ nhất, sự luân chuyển vốn chưa thực sự thông suốt, nợ xấu trong hệ thống ngân hàng đang có xu hướng gia tăng do hệ thống DN Việt Nam đang gặp khó khăn trong sản suất và tiêu thụ sản phẩm, hàng tồn kho lớn… Do vậy, dẫn dến khả năng trả nợ ngân hàng của các DN là thấp, tín dụng ngân hàng khó gia tăng. Mặc dù, 6 tháng đầu năm tín dụng có xu hướng gia tăng nhưng mức độ tăng thấp. Tính đến hết tháng 5/2013, dư nợ tín dụng ngân hàng chỉ tăng khoảng 2,98%, mặc dù NHNN và các NHTM đã hạ rất thấp mức lãi suất cho vay, mở rộng các đối tượng cho vay, một vài ngân hàng đã nới lỏng hơn các điều kiện cho vay, song việc mở rộng tín dụng vẫn rất chậm;

Thứ hai, trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng bắt đầu hình thành đường cong lãi suất theo xu hướng giảm, song do sự phát triển không đồng đều của các thành viên trên thị trường, còn tồn tại một số các định chế tài chính và DN yếu kém, buộc NHNN vẫn phải áp dụng trần lãi suất huy động, nên đã cản trở việc hình thành giá cả (lãi suất) dựa trên quan hệ cung - cầu. Đồng thời, thị trường cũng bắt đầu có dấu hiệu bất hợp lý giữa các mức lãi suất, do vậy việc hình thành đường cong lãi suất chuẩn của thị trường tiền tệ còn khó khăn;

Thứ ba, hiện nay, sự vay mượn lẫn nhau của các thành viên trên thị trường liên ngân hàng chưa thực sự thông suốt, do mức độ tín nhiệm lẫn nhau chưa cao, doanh số cho vay trên thị trường liên ngân hàng 6 tháng đầu năm giảm so với cùng kỳ, tình trạng ngân hàng thừa vốn không ít, nhưng cũng có ngân hàng thiếu vốn phải tiếp cận vốn từ NHNN;

Thứ tư, trên thị trường thứ cấp, việc mua, bán lại giấy tờ có giá trị, trái phiếu Chính phủ giữa các định chế tài chính dường như chưa phát triển, mà chủ yếu giấy tờ có giá do các NHTM nắm giữ chỉ để mua bán lại với NHNN qua thị trường mở dẫn đến tính thanh khoản của các công cụ tài chính trên thị trường chưa cao;

Thứ năm, các nghiệp vụ trên thị trường tiền tệ còn chưa đa dạng, đặc biệt là các nghiệp vụ phái sinh hoán đổi, mua bán kỳ hạn… phát triển còn hạn chế.

Giải pháp ổn định thị trường tiền tệ

Để phát huy những kết quả đã đạt được trong 6 tháng đầu năm và khắc phục những tồn tại, hạn chế nói trên, NHNN đã đề ra các giải pháp điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng trong những tháng cuối năm 2013, bao gồm:

Tiếp tục thực hiện các biện pháp ổn định thị trường tiền tệ, như tiếp tục kiểm soát lạm lạm phát, giữ ổn định tỷ giá, đẩy mạnh tái cơ cấu các NHTM, nâng cao năng lực tài chính cho các NHTM hoạt động tốt, xử lý nợ xấu... khẩn trương đưa Công ty quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam (VAMC) vào hoạt động, đẩy nhanh dòng vốn trên thị trường tiền tệ.

Tuy nhiên, việc tái cơ cấu hoạt động của các DN, nhất là DN nhà nước, nâng cao năng lực tài chính, tạo môi trường pháp lý thuận lợi, tạo điều kiện mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm cho các DN, nhất là DN vừa và nhỏ, các hộ nông dân, giải ngân nhanh các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng, các dự án trọng điểm của Nhà nước, để các DN có vốn trả nợ ngân hàng, qua đó thúc đẩy thị trường tiền tệ phát triển ổn định.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục nâng cao lòng tin của thị trường đối với các tín hiệu chính sách của NHNN và sự tin tưởng lẫn nhau giữa các thành viên thị trường, minh bạch hóa thông tin, chủ động trong điều hành chính sách tiền tệ cùng với việc củng cố vững mạnh các định chế tài chính để tạo nền tảng cơ bản cho việc hình thành lãi suất trên thị trường dựa trên quan hệ cung cầu, qua đó có thể hình thành đường cong lãi suất chuẩn; Tiếp tục hoàn thiện môi trường pháp lý cho hoạt động thị trường, tạo điều kiện thuận lợi để các NHTM phát triển đa dạng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng, ứng dụng công nghệ ngân hàng hiện đại, thúc đẩy nhanh dòng chu chuyển vốn… Đồng thời, xử lý nghiêm những hành vi sai phạm giữ nghiêm kỷ luật thị trường.