Trái phiếu chính phủ - Kênh huy động vốn hiệu quả của một số nước châu Á

Hàn Quốc

Trong vài năm trở lại đây, Hàn Quốc đã có nhiều biện pháp nhằm thúc đẩy thị trường vốn phát triển cả về lượng và chất. Một trong những thế mạnh phát triển Thị trường vốn của Hàn Quốc là huy động vốn qua trái phiếu Chính phủ (TPCP). TPCP Hàn Quốc được chia thành 2 loại: TPCP thông thường (bình ổn ngoại hối, trái phiếu kho bạc, trái phiếu an ninh lương thực và nhà ở quốc gia) và TPCP đặc biệt (trái phiếu tài chính công nghiệp).

Để huy động hiệu quả nguồn vốn từ kênh huy động này, Hàn Quốc đã đẩy mạnh cải cách cơ chế, thể chế tài chính, áp dụng hệ thống đấu giá thay cho bảo lãnh bắt buộc trên thị trường sơ cấp, cùng với đó phát triển thị trường trái phiếu kho bạc kỳ hạn và thị trường mua lại TPCP…

Kết quả là, trong một thời gian ngắn, thị trường TPCP Hàn Quốc đã nhanh chóng trở thành thị trường có lượng giao dịch tăng nhanh nhất châu Á, từ 23,3 nghìn tỷ Won (năm 1996) lên 254,3 nghìn tỷ Won (năm 2006). Đáng chú ý, Hàn Quốc có thị trường tài chính ổn định và ngày càng thu hút nhiều nhà đầu tư (NĐT), doanh nghiệp (DN) và các tổ chức tín dụng nước ngoài đến đây làm ăn. Minh chứng cho điều này, tính đến tháng 6/2014, chỉ riêng giới đầu tư Mỹ đã mua hơn một nửa số TPCP Hàn Quốc được phát hành trên thế giới, tăng 35% so với năm 2013.

Tính đến hết quý II/2014, Hàn Quốc đã phát hành được 17 tỷ USD TPCP định giá bằng đồng USD, cao gấp gần 3 lần so với cùng kỳ 6 tháng đầu năm 2013, phát hành đạt 6,2 tỷ USD, trong bối cảnh đồng Won tăng giá và thị trường chứng khoán giảm điểm nhu cầu mua nợ của Hàn Quốc vẫn còn rất lớn thì đây được đánh giá là điểm sáng đáng ghi nhận.

Điển hình như đầu tháng 6/2014, Chính phủ nước này đã bán 2 tỷ USD TPCP, cao gấp 4 lần so với mức đăng ký trước phát hành và trở thành đợt phát hành TPCP lớn nhất mà nước này từng thực hiện. Trái phiếu bằng đồng nội tệ (LCY) của Hàn Quốc đạt 1,6 nghìn tỷ USD vào cuối tháng 3/2014, tương đương 1/5 TTTP LCY trong khu vực châu Á, tính đến hết quý I/2014.

Từ kết quả, trên có thể thấy, yếu tố tạo nên sức hút đầu tư của TPCP Hàn Quốc là đảm bảo an ninh, lợi nhuận cao và được tổ chức Standard & Poor's xếp hạng tín dụng Hàn Quốc ở mức A+ với đánh giá rằng, đây là một trong những thị trường nợ an toàn nhất châu Á. So với Hồng Kông và Singapore mặc dù được xếp hạng tín nhiệm ở mức cao nhất AAA, nhưng quy mô của hai thị trường này lại nhỏ hơn so với Hàn Quốc.

Malaysia

Trong những năm qua, thị trường vốn Malaysia đã đạt được những kết quả khả quan tạo động lực quan trong để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Năm 2012, Thị trường vốn Malaysia đạt 2.470 tỷ ringgit (RM), tăng 16,4% so với năm 2011. Năm 2013, thị trường vốn của nước này đạt 2,7 nghìn tỷ RM, tăng 10,5% so với năm 2012, trong đó thị trường trái phiếu đạt 1 nghìn tỷ RM, thị trường vốn Hồi giáo đạt 1,5 nghìn tỷ RM. Theo đánh giá của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng thế giới (WB), thị trường vốn của Malaysia đạt mức tăng trưởng cao như trên là do nước này thực hiện đầy đủ 34/37 nguyên tắc của Tổ chức các ủy ban chứng khoán quốc tế (IOSCO).

Để đạt được những kết quả ấn tượng trên, Chính phủ Malaysia đã kiểm soát và đặt ra những yêu cầu pháp lý bắt buộc đối với hầu hết các tổ chức tài chính hoạt động trên thị trường vốn. Ví dụ: Đối với Quỹ Tiết kiệm cho người lao động, Chính phủ Malaysia đã yêu cầu Quỹ này phải bỏ ra ít nhất 50% trong tổng số vốn hoạt động của mình để đầu tư vào TPCP. Hay đối với các công ty bảo hiểm, Chính phủ nước này yêu cầu phải trích ra 20% trong khoản tài sản có mức rủi ro thấp để đầu tư vào TPCP…

Bên cạnh đó, Chính phủ Malaysia còn thực hiện các chính sách “nới lỏng” để tạo tính thanh khoản trên thị trường vốn. Theo đó, Chính phủ đã thực hiện chính sách bảo hiểm cho các TPCP và tính giá chuyển từ cố định giá của TPCP sang việc quyết định giá dựa trên hệ thống đấu giá do thị trường quyết định. Đồng thời, xây dựng một hệ thống giao dịch dành cho các nhà kinh doanh TPCP sơ cấp để thúc đẩy thị trường thứ cấp phát triển mạnh mẽ và năng động hơn; thực hiện công cuộc tự do hoá lãi suất, các tổ chức ngân hàng được cho phép tự quyết định tỷ lệ lãi suất cho vay của mình.

Ngoài ra, Chính phủ nước này còn đưa ra các biện pháp nhằm giảm tình trạng găm giữ TPCP và công bố công khai kế hoạch thực hiện đấu giá TPCP, điều này giúp tăng cường tính minh bạch trên thị trường. Cùng với đó, Chính phủ Malaysia đã cơ cấu lại cơ sở hạ tầng cho thị trường trái phiếu với việc triển khai hệ thống thanh toán điện tử theo thời gian thực (Rentas), nhằm tăng tính hiệu quả của việc thanh toán và giảm rủi ro khi thanh toán; triển khai hệ thống đấu thầu tự động hoàn chỉnh, thay thế cho hệ thống đấu thầu thủ công TPCP trước đây; triển khai hệ thống công bố thông tin trái phiếu: hệ thống này được đưa ra nhằm cung cấp thông tin đầy đủ cho thi trường trái phiếu trong nước…

Hàm ý chính sách cho Việt Nam

Việt Nam có thể nghiên cứu, tham khảo những bài học từ quá trình cải cách chính sách và thu hút thị trường trái phiếu của những nước trên. Theo đó, thời gian tới, các cơ quan hữu quan cần đẩy mạnh phát triển Thị trường vốn theo những vấn đề sau:

Thứ nhất, cần nghiên cứu và cơ cấu lại cơ sở hạ tầng triển khai hệ thống thanh toán điện tử theo thời gian thực để tăng tính hiệu quả của việc thanh toán và giảm rủi ro khi thanh toán trên thị trường TPCP Việt Nam. Các cơ quan hữu quan cần xác lập mức lãi suất ổn định, có tính cạnh tranh cao để thu hút các tổ chức tài chính, NĐT nước ngoài đầu tư.

Thứ hai, Ngân hàng Nhà nước cần có các chính sách “nới lỏng” nhằm tạo tính thanh khoản cho Thị trường vốn nói chung và thị trường trái phiếu sau phát hành nói riêng. Cần phát triển mạnh mẽ hệ thống các nhà tạo lập thị trường. Bên cạnh đó, Chính phủ cần tiếp tục mở rộng phạm vi phát hành TPCP ra một số nước châu Âu và châu Á để tăng tính lỏng và mức độ cạnh tranh cho thị trường.

Thứ ba, nghiên cứu và xây dựng hệ thống chỉ số đánh giá, giám sát sự thay đổi của thị trường vốn và thị trường trái phiếu để tạo điều kiện cho các thành viên tham gia có điều kiện theo dõi và dự đoán diễn biến thị trường, kịp thời điều chỉnh danh mục đầu tư.

Thứ tư, hiện nay, ở Việt Nam đã có một số tổ chức xếp hạng tín nhiệm, song vẫn còn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế của nền kinh tế. Trong thời gian tới, cần bổ sung thêm các tổ chức xếp hạng định mức tín nhiệm liên kết với nước ngoài hoạt động trên thị trường tài chính một cách chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả. Từ đó, làm cơ sở để đánh giá rủi ro tài chính, tín dụng và xác định lãi suất yêu cầu đối với từng trái phiếu có mức rủi ro tín dụng khác nhau.

Thứ năm, cần minh bạch hơn nữa các chỉ báo kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát trên cơ sở thực hiện chính sách tiền tệ theo mục tiêu lạm phát. Theo các chuyên gia kinh tế, chỉ có kiềm chế được lạm phát thì thị trường trái hiếu mới có cơ hội phát triển bền vững trong trung và dài hạn.

Tài liệu tham khảo:

1. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Báo cáo theo dõi trái phiếu châu Á, tháng 6/2014;

2. Báo The Star.com (Malaysia), Thị trường vốn Malaysia tăng trưởng 10,5%, đạt 2,7 nghìn tỷ RM, ngày 12/3/2014, http://www.thestar.com.my/ Business/Business-News/2014/03/12/Malaysian-capital-market-grows-to-RM2pt7-trillion/;

3. Báo The Wall Street Jounal (Mỹ), Ngân hàng Trung ương Nhật Bản trở thành người nắm giữ TPCP hàng đầu Nhật Bản, ngày 18/6/2014, http:// online.wsj.com/articles/boj-becomes-biggest-japan-government-bondholder-1403077610.