Trong năm 2012, Việt Nam nói nhiều đến các hình thức chuyển giá của các doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Tuy vậy, để trả lời cho câu hỏi giải pháp nào để loại trừ “mánh” này của DN nhiều chuyên gia vẫn cho rằng hoàn thiện hệ thống luật pháp và nâng cao năng lực của cán bộ ngành thuế vẫn là một trong những yếu tố chính để giải quyết tận gốc vấn đề này.

Thiếu căn cứ chứng minh

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam khẳng định, cái khó hiện tại là việc cơ quan quản lý phải có chứng cứ để so sánh, đối chiếu giá của các DN tại quốc gia này và quốc gia khác.

Tuy nhiên, hiện việc trao đổi và cung cấp thông tin giữa cơ quan thuế Việt Nam và các nước khác theo bà Cúc là khó bởi các nước đều có xu hướng thu hút đầu tư và bảo vệ quyền đánh thuế của quốc gia mình. Vì vậy, vấn đề tìm kiếm, xác định giá thị trường rất khó khăn. Bên cạnh đó, việc mua những thông tin là việc “không phải muốn là được”.

Theo ông Vũ Xuân Tiền - Chủ tịch hội đồng thành viên Công ty tư vấn VFAM Việt Nam thì cho rằng, hiện Luật quản lý thuế không có điều khoản quy định về chống chuyển giá, đây là kẽ hở mặc dù Việt Nam đã tham khảo luật ở nhiều nước.

Bên cạnh đó, theo ông Tiền, quan hệ mua bán của các DN đều hợp pháp, chúng ta không có lý do nói là hợp đồng đó vô hiệu. Việc chứng minh có khi vượt qua khả năng cơ quan thuế. Ông Tiền đưa ra ví dụ, một công ty ở Mỹ bán hàng cho công ty con ở Việt Nam, nếu nghi ngờ giá bán, để chứng minh phải có điều tra, mà điều này cần sự hợp tác của cơ quan thuế nước sở tại và phải có kinh phí.

Chuẩn bị lực lượng: chậm còn hơn không

Theo một quan chức trong ngành thuế, mỗi năm ngành thuế cố gắng kiểm tra cũng chỉ được khoảng 12% số DN đang hoạt động. Một DN kiểm tra năm nay thì phải 7 năm sau mới quay trở lại.

Ở nước ngoài cán bộ thuế không cần tới DN vẫn kiểm tra được thu chi vì họ thanh toán chuyển khoản, các DN kinh doanh phải nối mạng về cơ quan thuế, họ có thể biết ngay một ngày họ chi, mua ra sao. Còn ở Việt Nam, cán bộ thuế phải xuống tận DN tìm từng chứng từ. Có khi thanh tra thuế phải làm cả tháng, bóc tách được những cái đó không hề đơn giản.

Vị cán bộ trên cho rằng, quan trọng là bây giờ phải chuẩn bị được lực lượng tinh thông với ngành thuế mà đây là việc không đơn giản. Đây phải là những người giỏi  về kế toán quốc tế, chính sách thuế và ngoại ngữ. Hiện tại trong lực lượng cán bộ thuế không nhiều cán bộ đạt được chuẩn mực này.

Ông Nguyễn Văn Thụ - Chủ tịch Hiệp hội cơ khí Việt Nam cho rằng, cần sớm xây dựng cơ sở dữ liệu về ngành hàng và lĩnh vực cụ thể bao gồm,  giá nguyên vật liệu trong nước và thế giới, thông tin về những công nghệ mới nhất…làm căn cứ để đánh giá. Đặc biệt, cần giao cho các Hiệp hội, tổ chức xã hội tham gia vào phản biện về giá trần, giá sàn, hàng rào kỹ thuật, công nghệ..., bởi chỉ các Hiệp hội mới có thể hiểu sâu được những lĩnh vực của mình và cái gì phát sinh trong quá trình làm giá, công nghệ thế nào...

Nếu phát huy được năng lực và phản biện xã hội, tạo cho Hiệp hội tham gia vào một số dịch vụ công, thì chắc chắn mới quản lý và giám sát hiệu quả việc chuyển giá này” - ông Thụ nói.