Thưa Chủ tịch, có thể thấy năm 2012 là một năm thành công của cơ quan quản lý trên phương diện xây dựng và ban hành các văn bản pháp lý cũng như đưa vào áp dụng nhiều cơ chế giao dịch mới. Tuy nhiên, diễn biến của TTCK Vệt Nam trong năm qua dường như chưa phản ứng tích cực với các động thái chính sách trên. Theo Chủ tịch, đâu là nguyên nhân và các giải pháp khắc phục?

TS. Vũ Bằng, Chủ tịch UBCKNN

Các giải pháp về việc kéo dài thời gian giao dịch, áp dụng lệnh thị trường, rút ngắn thời gian thanh toán cũng đã góp phần cả thiện thanh khoản của thị trường, quy mô giao dịch bình quân tăng 55% so với năm 2011.

Bên cạnh đó, vốn huy động qua trái phiếu chính phủ (TPCP) tăng cao với khoảng 156.500 tỷ đồng (gấp 1,9 lần so với cả năm 2011). Chỉ số VN-Index tăng 17,7% cũng là một kết quả khá so với các nước.

Tuy nhiên, hoạt động TTCK vẫn có nhiều khó khăn do TTCK còn chịu tái động của nhiều nhân tố, trong đó các yếu tố kinh tế vĩ mô và nền tảng hoạt động của doanh nghiệp vẫn là những yếu tố then chốt. Trong năm qua, kinh tế trong nước còn khó khăn như tăng trưởng giảm sút, mặt bằng lãi suất còn cao, sức cầu trong nền kinh tế yếu, tăng trưởng huy động vốn và tín dụng ở mức thấp... Trong khi đó, do chi phí đầu vào tăng cao (giá xăng đầu, điện, chi phí lãi vay…), khả năng tiếp cận tín dụng hạn chế, hàng tồn kho tăng, đầu ra khó khăn, sức mua yếu nên kết quả kinh doanh năm 2012 của doanh nghiệp chưa khả quan trong nhiều lĩnh vực. Số doanh nghiệp thua lỗ cũng vì thế mà tăng theo. Số liệu sơ bộ 9 tháng cho thấy số doanh nghiệp lỗ lũy kế là 143. công ty, tăng gấp 1,7 lần; số công ty có lợi nhuận sụt giảm là 438 công ty, tăng 12%; lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) chỉ  đạt 8%, thấp hơn nhiều so với lãi vay và giảm  mạnh so với mức 12,3% năm 2011.

Năm 2013, TTCK sẽ còn khó khăn nhưng cũng có triển vọng và phụ thuộc lớn nhất vào điều kiện kinh tế vĩ mô, đặc biệt là kết quả tháo gỡ khó khăn với lĩnh vực bất động sản (BĐS), xử lý nợ xấu, tái cấu trúc nền kinh tế trong đó có tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Thị trường sẽ tốt hơn nếu kinh tế vĩ mô được cả thiện và việc tháo gỡ  khó khăn này được làm quyết liệt và có kết quả. Đồng thời, nếu có giải pháp hỗ trợ thích hợp, TTCK ; hồi phục sẽ có vai trò quan trọng cho việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp cũng như vấn đề xử lý nợ xấu. Hai vấn đề này gắn bó chặt chẽ và hỗ trợ cho nhau, vấn đề xử lý nợ xấu ngân hàng và giải quyết vấn đề BĐS sẽ không thể có kết quả lớn nếu  thiếu đi vai trò của TTCK.

Nhiều ý kiến cho rằng khi Đề án tái cấu trúc TTCK và doanh nghiệp bảo hiểm được chính Phủ phê duyệt sẽ mở ra nhiều cơ hội cho TTCK Việt Nam. Tuy nhiên, với thực trạng thị trường hiện nay, việc tái cấu trúc TTCK có gặp khó khăn gì không và liệu có mang lại hiệu quả như nhiều nhà đầu tư kỳ vọng?

Nhằm triển khai tái cấu trúc TTCK theo tinh thần chỉ đạo của Hội nghị Trung ương 3 và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã xây dựng Đề án tái cấu trúc TTCK từ cuối năm 2011 để trình Bộ Chính trị. Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1826/QĐ-TTg ngày 06/12/2012.

Thực tế, công cuộc tái cấu trúc TTCK cũng đã  được triển khai ngay từ cuối năm 2011 và trong  năm 2012, đã được những kết quả bước đầu rất quan trọng.

Đối với việc tái cấu trúc cơ sở hàng hóa, theo Nghị định 58/2012/NĐ-CP ngày 20/7/2012 của  Chính phủ, tiêu chuẩn niêm yết về vốn tối thiểu là 30 tỷ đồng trên sàn HNX và 120 tỷ đồng trên sàn HOSE; tiêu chuẩn về lãi có bổ sung yêu cầu không có lỗ lũy kế và chỉ tiêu lãi trên vốn chủ sở hữu (ROE) phải tối thiểu 5%... Yêu cầu khi thay đổi phương án sử dụng vốn phải công bố thông tin (triển khai) để cổ đông giám sát và phải đưa ra cuộc họp tại đại hội đồng cổ đông gần nhất. UBCKNN đã trình Bộ Tài chính ban hành Thông tư hướng dẫn về niêm yết chứng khoán cũng là cơ sở quan trọng để sắp xếp lại và nâng cao chất lượng niêm yết. Các yêu cầu về triển khai và QTCT cũng ngày càng được nâng cao theo hướng tiếp cận thông lệ quốc tế. Thông tư số 52/2012/TT-BTC về hướng dẫn triển khai trên TTCK đã mở rộng đối tượng, phạm vi công bố; báo cáo tài chính 6 tháng bắt buộc phải được soát xét bởi công ty kiểm toán và nhiều nội dung phải triển khai bất thường như hoạt động mua cổ phiếu quỹ... Thông tư số 121/2012/TT-BTC hướng dẫn về QTCT áp dụng cho các công ty đại chúng (CTĐC) được ký ban hành ngày 26/7/2012, từng bước tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, áp dụng với cả các CTĐC và yêu cầu chặt chẽ hơn đối với CTĐC quy mô lớn.

Đối với tái cấu trúc cơ sở nhà đầu tư: Trong năm đã triển khai cấp phép thành lập 02 quỹ mở và xem xét chấp thuận chuyển đổi 01 quỹ đóng sang quỹ mở. Các văn bản pháp lý để tạo cơ sở hình thành các loại hình quỹ đầu tư mới cũng đã được ban hành như các Thông tư hướng dẫn thành lập đầu tư chứng khoán, quỹ ETF, quỹ đầu tư BĐS. Đề án quỹ hưu trí tự nguyện và đề án thành lập tổ chức định mức tín  nhiệm cũng đã và đang được Bộ Tài chính tích cực triển  khai trong năm qua.

Đối với tái cấu trúc các CTCK: Ngày 10/01/2012, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết  định số 62/QĐ-BTC về tái cấu trúc các CTCK. Trên cơ sở dó, công tác tái cấu trúc CTCK đã được triển khai một cách quyết liệt trên cơ sở tôn trọng luật pháp. Các CTCK đã được phân loại theo 03 nhóm; kết quả là đã đặt 11 CTCK vào diện kiểm soát đặc biệt và 03 CTCK vào diện kiểm soát; đồng thời đã rút nghiệp vụ môi giới chứng khoán của 4 CTCK; rút nghiệp vụ tự doanh của 02 công ty; rút nghiệp vụ bảo lãnh phát hành của 01 công ty, đình chỉ hoạt động 03 CTCK; đã thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động lưu ký chứng khoán của 04 CTCK.

UBCKNN cũng đã chủ động, tích cực hoàn thiện các cơ sở  pháp lý nhằm đẩy nhanh việc tái cấu trúc các CTCK trong năm 2012 và tạo tiền đề cho những năm tới như đã trình Bộ Tài chính sửa Thông tư số 52/2012/TT-BTC về triển khai, trong đó yêu cầu các CTCK thực hiện soát xét, kiểm toán báo cáo tỷ lệ an toàn tài chính vào thời điểm ngày 30/6 và 31/12 hàng năm và thực hiện triển khai công khai theo quy định. Đồng thời, yêu cầu các CTCK thực hiện chế độ 1 triển khai như CTĐC, công ty niêm yết (CTNY). Từ đó, nâng cao hơn một bước tính công khai trong hoạt động của CTCK. Qua đó giúp thị trường cũng tự đánh giá, phân loại các CTCK.

UBCKNN cũng đã trình Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 165/2012/TT-BTC sửa đổi Thông tư số 226/2010/TT-BTC về chỉ tiêu an toàn tài chính để đẩy nhanh hơn, quyết liệt hơn quá trình tái cấu trúc các tổ chức kinh doanh chứng khoán trình Bộ ký ban hành Thông tư số 210/2012/TT-BTC (Thông tư số 210/BTC) ngày 30/11 thay thế Quyết định số 27/2007/QĐ-BTC về hướng đến tổ chức và hoạt động của CTCK theo hướng kiểm soát chặt chẽ vấn đề rủi ro, đầu tư BĐS, vấn đề liên thông vốn với ngân hàng, vấn đế tách bạch tài khoản.

Bên cạnh đó, Thông tư số 210/2012/TT-BTC cũng bổ sung thêm quy định về chuẩn bị các thủ tục rút  giấy phép hoạt động nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý công ty yếu kém. Trên cơ sở đó đã tháo gỡ căn bản vướng mắc về pháp lý cho vấn  đề tái cấu trúc. Trong thời gian tới, UBCKNN sẽ  ban hành quy trình quản trị rủi ro và tiêu chí cảnh báo sớm để nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức kinh doanh chứng khoán.

Về tái cấu trúc thị trường trái phiếu: Trong năm qua, thị trường TPCP có bước phát triển vượt bậc. Hệ thống đấu thầu điện tử được triển khai, qua đó góp phần tăng quy mô huy động vốn TPCP qua TTCK với mức tăng kỷ lục từ trước đến nay, đạt 160 nghìn tỷ đồng, tăng 92% so với năm 2011. Ngoài ra, thị trường thứ cấp cũng đã được hoàn  thiện qua việc xây dựng hệ thống giao dịch tín phiếu, tạo ra sự liên kết giữa thị trường ngắn hạn và thị trường dài hạn; triển khai chương trình tái cơ cấu hàng hóa qua việc thực hiện hoán đổi trái phiếu; nâng cấp hệ thống giao dịch - thông tin TPCP, xây dựng đường cong lãi suất chuẩn...

Quá trình tái cấu trúc TTCK là một quá trình có nhiều khó khăn. Thứ nhất, việc tái cấu trúc được  thực hiện trên nguyên tắc thị trường, do vậy hoàn toàn không có sự hỗ trợ về vốn của Chính phủ. Thứ  hai, việc tái cấu trúc còn có vướng mắc về pháp lý, cơ chế. Thứ ba, việc tái cấu trúc triển khai trong  bối cảnh các thành viên tham gia TTCK cũng đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và chính các thành viên cũng cần thời gian, nguồn lực để thay đổi, sửa chữa lại chính những khiếm khuyết mắc phải trước đây. Thứ tư, tái cấu trúc TTCK được tiến  hành trong điều kiện thanh khoản, nợ xấu ngân hàng cao, các ngân hàng phải thắt chặt thu hồi các khoản nợ và các DNNN phải thực hiện thoái vốn, thu hẹp phạm vi đầu tư ngoài ngành nên cũng tạo áp lực không nhỏ tới tâm lý cũng như điều kiện, diễn biến thị trường.

Thời gian tới, Bộ Tài chính, UBCKNN chủ  trương vẫn phải rất quyết liệt thúc đẩy tái cấu trúc toàn diện TTCK, trong đó trọng tâm là các tổ chức kinh doanh chứng khoán. Tuy nhiên, trong quá trình tái cấu trúc vẫn phải bảo đảm tôn trọng luật  pháp và nguyên tắc thị trường, đồng thời có lộ trình thích hợp, tránh giật cục, gây ảnh hưởng đến thị trường, nền kinh tế và xã hội. Trong quá trình này cần sự phối hợp, hợp tái chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan, các thành viên thị trường và nhà đầu tư. Trong đó, chính các thành viên thị trường phải là người đóng vai trò chính và chủ động trong tái cấu trúc.

Năm 2012 dòng vốn đầu tư nước ngoài (ĐTNN) vào Việt Nam giảm mạnh so với năm 2011 do diễn biến bất lợi của thị trường vốn quốc tế và khó khăn của kinh tế trong nước. Theo Chủ tịch, cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần làm gì để thu hút nhiều hơn nữa dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài (FII) vào TTCK Vệt Nam trong thời gian tới?

Mặc dù trong năm qua có những lúc nhà ĐTNN rút vốn ròng như trong quý nhưng có lúc lại tăng  mạnh vào 2 tháng cuối năm. Nhìn tổng thể cả năm, vốn ĐTNN lại là một điểm sáng so với năm 2011 khi vốn ĐTNN vào thuần đạt 300 trệu USD, tăng 25% so với năm 2011. Nếu tính cả vốn vào thị trường chưa niêm yết, số liệu ước đạt 2 tỷ USD, tính chung dòng vốn FII tăng 10% so với năm 2011. Dòng vốn FII phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó nền tăng căn bản là tình hình kinh tế vĩ mô, triển vọng của các doanh nghiệp và các chính sách thu hút luồng vốn này. UBCKNN đã trình Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án quản lý vốn FII theo Quyết định số 253/QĐ-TTg ngày 01/03/2012, trong đó đưa ra các giải pháp thu hút vốn FII. Trong thời gian tới, để thu hút dòng vốn này, chúng ta cần triển khai một số giải pháp sau đây:

Thứ nhất, tiếp tục thực hiện các giải pháp nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, giữ lạm phát ở mức thấp và duy trì tăng trưởng ở mức hợp lý và cao hơn năm 2012. Xây dựng và tích cực triển khai các giải pháp đồng bộ, hiệu quả nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, xử lý vấn đề nợ xấu, tái cấu trúc nền kinh tế trong đó có tái cấu trúc DNNN.

Thứ hai, xây dựng và triển khai các chính sách thu hút vốn FII trên cơ sở lộ trình, cam kết WTO.

Xem lại khái niệm nhà ĐTNN theo hướng khuyến khích hơn dòng vốn ĐTNN. Trước mắt, kiến nghị cho phép thí điểm một số loại hình CTNY cho phép nhà đầu tư chiến lược nước ngoài nắm giữ cổ phiếu không có quyền biểu quyết vượt tỷ lệ trên 49%, ngoại trừ đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Thí điểm thực hiện phân loại danh mục ngành nghề đối với một số loại hình CTNY, trên cơ sở đó cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài sở hữu trên 49%, tập trung đối với các doanh nghiệp trong các ngành nghề không cần nắm giữ theo quy định hiện hành. Xem xét cho phép nhà ĐTNN sở hữu trên 49% đến 100% trong các tổ chức kinh doanh chứng khoán. Tiếp tục giảm thiểu các thủ tục hành chính trong việc cấp mã số giao dịch cho nhà ĐTNN. Tăng cường tính công khai, minh bạch và khả năng thống kê, dự báo để nắm bắt và có giải pháp kịp thời đối với sự biến động của dòng vốn nước ngoài. Ngoài ra, đề nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong các ngân hàng không thực sự cần thiết nắm giữ.

Thứ ba, tiếp tục nâng cao tính công khai, minh bạch, trình độ QTCT, quản trị rủi ro và hiệu quả hoạt động của TTCK.

Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, kinh tế vĩ mô năm 2013 sẽ còn tiếp tục gặp nhiều khó khăn nên sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới diễn biến của TTCK. Trong bối cảnh đó, Chủ tịch có thể cho biết một số định hướng của cơ quan quản lý về công tái đều hành thị trường trong thời gian tới?

Bước sang năm 2013, tình hình kinh tế trong nước có thể có những cải thiện nhất định khi lạm phát từng bước được kiềm chế, nhập sêu giảm, mặt bằng lãi suất giảm dần, tỷ giá được duy trì ổn định, dự trữ ngoại tệ tăng cao... Chính phủ tiếp tục triển khai các biện pháp tích cực để tái cấu trúc nền kinh tế và thực hiện các chính sách để ổn định kinh tế vĩ mô, mục tiêu tăng trưởng năm 2013 cao hơn so với mức tăng trưởng năm 2012. Tuy nhiên, do tình hình kinh tế, tài chính thế giới dự báo trong năm 2013 còn có nhiều diễn biến phức tạp, khó khăn, tiềm ẩn nhiều rủ ro và tốc độ tăng trưởng toàn cầu khó phục hồi. Trong khi đó, kinh tế trong nước vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức.

Trong bối cảnh như vậy, các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đối với TTCK năm 2013 sẽ được UBCKNN điều hành một cách tích cực, chủ động, linh hoạt. Trọng tâm là ổn định và tái cấu trúc TTCK để vượt qua khó khăn, chuẩn bị cho các bước phát triển sau này khi kinh tế hồi phục. Để tháo gỡ khó khăn cho TTCK và doanh nghiệp, UBCKNN đã trình Bộ Tài chính 9 nhóm giải pháp, cụ thể như sau:

Thứ nhất, kiến nghị không đưa chứng khoán vào nhóm phi sản xuất để thể hiện quan điểm nhìn nhận TTCK đúng bản chất hơn và thể hiện sự quan tâm hơn đến TTCK.

Thứ hai, giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp qua việc xem xét tháo gỡ khó khăn cho việc phát hành cổ phiếu dưới mệnh giá trên cơ sở ý kiến của Đại hội đồng cổ đông về giá phát hành dưới mệnh giá, đồng thờ doanh nghiệp vẫn phả tuân thủ các điều kiện phát hành ra công chúng và một số điều kiện quy định khác; tháo gỡ cho doanh nghiệp trong vấn đế huy động vốn qua phát hành trái phiếu; sớm xây dựng tổ chức định mức tín nhiệm, triển khai sản phẩm quỹ hưu trí và các sản phẩm mới về trái phiếu.

Thứ ba, nghiên cứu và triển khai các giải pháp thu hút vốn ĐTNN.

Thứ tư, kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội tiếp tục kéo dài việc miễn giảm về thuế đối với lĩnh vực chứng khoán và TTCK. Nhằm triển khai Chiến lược phát triển TTCK và thu hút vốn nước ngoài, có kiến nghị ưu đã thuế đối với các loại hình quỹ đầu tư mới (quỹ mở, quỹ đầu tư BĐS), công ty đầu tư chứng khoán, quỹ hưu trí tự nguyện nhằm phát triển loại hình đầu tư có tổ chức, thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.

Thứ năm, giải pháp về thanh khoản: trên cơ sở thông lệ quốc tế khi điều kiện thị trường khó khăn thì tỷ lệ cho vay ký quỹ cũng được nới, do vậy sẽ xem xét nới tỷ lệ margin lên 50/50. Sớm thực hiện mở rộng bên độ giao dịch trên 2 sàn nhằm tạo tâm lý thuận lợi và góp phần tăng thanh khoản. Xem xét miễn giảm phí lưu ký (khoảng 20%) cho năm 2013.

Thứ sáu, tiếp tục thúc đẩy cổ phần hóa, tạo điều kiện cho nhà đầu tư tổ chức có nhu cầu đầu tư lâu dài; xây dựng cơ chế chào bán theo nhiều phương thức linh hoạt. Xây dựng lộ trình kế hoạch cụ thể, công bố công khai.

Thứ bảy, triển khai các sản phẩm mới qua việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách về thuế, hệ thông giao dịch, chế độ tài chính, kế toán nhằm thúc đẩy các loại hình quỹ mới như quỹ mở, quỹ ETF, quỹ BĐS, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ hưu trí nhằm thu hút đầu tư và tăng thanh khoản, tăng sức cầu. Triển khai Đề án TTCK phái sinh, Đề án tái cấu trúc thị trường trái phiếu.

Thứ tám, tăng cường và nâng cao công tác kế toán - kiểm toán: triển khai việc áp dụng 37 chuẩn  mực kế toán trong năm 2013. Áp dụng các quy định mới về xử lý chênh lệch tỷ giá, xây dựng cơ chế trích lập dự phòng. Hoàn thiện các quy định về kế toán đối với quỹ đầu tư, CTCK, doanh nghiệp niêm yết.

Thứ chín, tiếp tục thúc đẩy công tác tái cấu trúc TTCK, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và tăng cường cơ sở hạ tầng cho TTCK (gói thầu 04, hệ thống đối tác bù trừ trung tâm (CCP), hệ thống cho vay chứng khoán (SBL)…

Cùng với các giải pháp về kinh tế vĩ mô mà các bộ, ngành đang triển khai, các giải pháp về TTCK sẽ góp phần đưa TTCK vượt qua khó khăn và chuẩn bị tiền đề để phát triển cho thời gian tới.

Xin trân trọng cảm ơn ông!