Mỗi doanh nghiệp đều chọn cho mình những chiến lược tăng trưởng đặc thù, phù hợp với hoàn cảnh và năng lực của doanh nghiệp. Có doanh nghiệp chọn chiến lược tăng trưởng với tốc độ nhanh chóng, chiếm lĩnh các thị trường mới, phát triển sản phẩm để nhanh chóng định vị thương hiệu và vị thế trên thị trường mới, trong khi đó có doanh nghiệp lại chọn con đường tăng trưởng chậm và chắc, đi dần từng bước một để chiếm lĩnh thị trường. Mỗi một chiến lược đều có những điểm mạnh và điểm yếu, điều đó tuỳ thuộc vào năng lực của tự thân doanh nghiệp.

Đối với những doanh nghiệp quyết định chọn con đường tăng trưởng và phát triển nhanh nhất có thể để chiếm lĩnh và mở rộng thị trường, vấn đề đặt ra là làm thế nào để họ có thể tận dụng ưu thế “tốc độ nhanh” và làm thế nào để cân bằng giữa rủi ro và lợi ích do “tốc độ nhanh” mang lại? Bài viết này sẽ cùng thảo luận những rủi ro do tăng trưởng và phát triển với tốc độ nhanh đưa đến và khi nào thì chiến lược “ưu tiên tốc độ” như vậy có ý nghĩa.

Những rủi ro của phát triển quá nhanh

Như chúng ta đã biết, trên thực tế có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng và phát triển của một doanh nghiệp, do vậy rất khó để xác định tác động của tốc độ phát triển đến tăng trưởng của doanh nghiệp về mặt định lượng. Tuy nhiên có thể thấy một thực tế rõ ràng rằng những doanh nghiệp phát triển nhanh bỏ qua việc xây dựng một kế hoạch kinh doanh chi tiết và tập hợp các nguồn lực hợp lý rất hiếm khi thành công. Một nghiên cứu gần đây về hơn 1000 doanh nghiệp trên toàn cầu của tạp chí Mc Kinsey cho thấy chỉ có 10% các doanh nghiệp có được lợi thế từ tốc độ tăng trưởng nhanh tất nhiên trong điều kiện các yếu tố hỗ trợ phải được đáp ứng. Trong trường hợp ngược lại phát triển nhanh không đưa lại lợi ích gì thậm chí còn gây khó khăn cho doanh nghiệp

Nhìn chung, khi phát triển quá nhanh, doanh nghiệp sẽ có ít thời gian hơn để nghiên cứu thị trường, kiểm định các giả thuyết, hiểu được đối thủ cạnh tranh và tối ưu hoá nguồn lực mặc dù vẫn có nhiều doanh nghiệp phát triển ở tốc độ nhanh nhất có thể ngay cả trong điều kiện chưa phát triển kế hoạch chiến lược đầy đủ và trong điều kiện thiếu thông tin đầy đủ hoặc thiếu các nguồn lực đi kèm.

Về mặt lý thuyết, phải thừa nhận rằng, chiến lược “ưu tiên tốc độ” có thể mang lại những lợi ích quan trọng cho doanh nghiệp. Một doanh nghiệp phát triển nhanh có thể là người tiên phong trong thị trường, có thể định hình các chuẩn ngành trong thị trường và dựng các rào cản đối với các đối thủ cạnh tranh. Ví dụ, eBay sẽ không thể nào thống trị được thị trường đấu giá trực tuyến nếu không phát triển với tốc độ siêu nhanh như vậy.

Nhưng bản thân việc phát triển nhanh cũng chứa đựng rủi ro về việc “đốt cháy” nhanh chóng các nguồn lực, cả tài chính và nhân sự, trước khi doanh nghiệp tự ổn định, cũng như các rủi ro khác như chưa nghiên cứu đầy đủ về tính kinh tế của mô hình kinh doanh cũng như thực tiễn thị trường. Như vậy thách thức quan trọng nhất ở đây là phải biết phát triển nhanh đến mức nào là đủ.

Khi nào chiến lược "ưu tiên tốc độ" đem lại ý nghĩa cho doanh nghiệp ?

Một vài doanh nghiệp chọn tốc độ làm yếu tố tiên quyết và thực tế đây là sự lựa chọn chiến lược của doanh nghiệp với sự chấp nhận đánh đổi giữa rủi ro và lợi ích. Tỷ lệ này khác biệt theo từng ngành và theo từng đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, các doanh nghiệp coi phát triển với tốc độ nhanh là yếu tố quyết định đều nhận thấy lợi ích từ quyết định này có một số điểm chung là: họ đều là những người đặt nền móng đầu tiên trong các thị trường rộng lớn, họ cố gắng để dựng lên các rào cản gia nhập thị trường đối với các đối thủ cạnh tranh, và họ kiểm soát trực tiếp các nhân tố kinh doanh quan trọng cần thiết để quản lý rủi ro của quá trình khởi sự doanh nghiệp. Khi những điều kiện này được phát huy, phát triển nhanh rât có thể có giá trị hơn nhiều so với rủi ro mang lại.

Dựng các rào cản gia nhập thị trường

Gánh chịu các chi phí gia nhập thị trường sẽ trở nên vô nghĩa nếu đối thủ cạnh tranh có thể nhanh chóng “đánh cắp” khách hàng của doanh nghiệp bằng cách sao chép những gì doanh nghiệp đang làm. Phát triển với tốc độ “cực đại” chỉ có nghĩa nếu doanh nghiệp biết giữ và tạo mối quan hệ tốt với khách hàng cũng như cô lập đối thủ cạnh tranh. Một thương hiệu mạnh, những tập hợp khách hàng tin cận và đội ngũ nhân sự tài năng bản thân chưa đủ để tạo nên rào cản gia nhập thị trường hoặc chuyển thị trường đơn giản vì lao động có thể thay đổi, thương hiệu phải mất thời gian mới gây dựng được và ngay cả khách hàng tin cậy vẫn có thể dao động trước các chiêu bài tiếp thị của đối thủ cạnh tranh. Doanh nghiệp có thể dựng rào cản gia nhập thị trường bằng cách “đóng đinh” các nguồn lực chính hoặc tạo mối quan hệ cực kỳ thân thiết với những nhà cung cấp nguồn lực chính.

Một thị trường tiềm năng rộng lớn

Ngay cả khi có thể dựng lên các rào cản gia nhập, rủi ro của việc phát triển nhanh vẫn có thể rất lớn trừ phi doanh nghiệp có một thị trường tiềm năng rộng lớn – đủ dung lượng cho sự phát triển của doanh nghiệp trong 5-10 năm nữa. Thị trường rộng lớn như vậy sẽ mang lại doanh thu nhiều hơn so với chi phí gia nhập. Doanh thu lớn như vậy sẽ giúp hoàn vốn đầu tư lớn đã bỏ ra do việc đẩy nhanh tốc độ phát triển và bù đắp những rủi ro có thể có. Ví dụ, eBay có thể có khả năng tạo ra các thương vụ lớn trong suốt thời kỳ gia nhập nhanh chóng vào thị trường kinh doanh đấu giá trực tuyến từ người tiêu dùng đến người tiêu dùng bởi vì thị trường đấu giá B2B mang lại doanh thu đủ lớn để bù đắp những rủi ro khác.

Các rủi ro có thể kiểm soát được

Cuối cùng, việc phát triển với tốc độ nhanh là không nên theo đuổi nếu như sự tồn tại của bản thân doanh nghiệp lại phụ thuộc quá nhiều vào các nhân tố nằm ngoài tầm kiểm soát của chính doanh nghiệp. Những nhân tố này có thể là các bất ổn về công nghệ, môi trường pháp lý thay đổi nhanh chóng, một đối thủ cạnh tranh hiện tại rất lớn đang chờ sẵn, hoặc các nguồn lực chủ yếu đã bị các doanh nghiệp khác kiểm soát.

Như vậy, doanh nghiệp chỉ có thể sử dụng chiến lược “ưu tiên tốc độ” khi đáp ứng được cả 3 điều kiện trên. Trong nền kinh tế Việt Nam hiện này, có thể thấy rất khó để cùng lúc đáp ứng được cả 3 điều kiện này và như vậy, do vậy các doanh nghiệp tăng trưởng nhanh, một mặt nên tự hào với những thành tích đã đạt được, nhưng cũng vẩn rất cần cẩn trọng khi lập kế hoạch cho tương lai.