Một trong những vấn đề các chuyên gia tại hội thảo Ổn định tài chính khu vự Đông Á đề cập đến – đó là việc các nhà hoạch định chính sách cần phải quan tâm đến các định chế phi ngân hàng hay ngân hàng ngầm (shadow bank) và phải coi đó là một vấn đề lớn, nếu không trong tương lai chúng ta có thể sẽ phải chịu sự khủng hoảng trầm trọng do hậu quả của các định chế này gây ra.

Theo ông Vũ Viết Ngoạn, Chủ tịch Ủy ban giám sát tài chính quốc gia, khái niệm ngân hàng ngầm – ngân hàng bóng (shadow bank) là khái niệm mới, xuất hiện chủ yếu trong khủng hoảng tài chính tại Mỹ năm 2008-2009 là các hoạt động giao dịch mang tính chất ngân hàng do các định chế tài chính phi ngân hàng thực hiện.

Các giao dịch này là được phép nhưng nó chưa nằm trong quy chế ngân hàng như dịch vụ cung cấp cho vay dưới hình thức các sản phẩm phái sinh, repo trên thị trường OTC…Các giao dịch này không quy chuẩn trong khi quy mô của các giao dịch này lại rất lớn.

Tại London vừa qua có hội nghị của các cơ quan giám sát trên thế giới bàn về hoạt động ngân hàng ngầm và quy mô của hoạt động này trên thế giới lên tới 67.000 tỷ USD, nếu không sớm quy chế hóa hoạt động này và đưa vào vòng kiểm soát thì 5-10 năm nữa sẽ bùng nổ cuộc khủng hoảng rất lớn.

Khu vực Đông Á mặc dù quy mô không lớn như Mỹ hay Châu Âu nhưng đã phát sinh loại hình này do sự phát triển của tiến bộ khoa học công nghệ. Ngày càng nhiều các sản phẩm phái sinh ra đời và nó sẽ lan từ nước này sang nước khác, không những thế còn gây ra rủi ro chéo (các sản phẩm phái sinh trên thị trường chứng khoán sẽ tác động đến hệ thống ngân hàng) và điều này cần sự quan tâm lớn của cơ quan giám sát và cơ quan quản lý.

Trong rất nhiều phần trình bày của các chuyên gia đều đề cập đến vấn đề này, đây là 1 trong 5 nội dung cơ bản trong công cuộc cải cách toàn cầu mà các quốc gia đề cập đến và khuyến nghị cơ quan giám sát quan tâm có biện pháp phòng ngừa sớm nhất.

Ông Nguyễn Đoan Hùng, Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán cho biết tại thị trường Việt Nam đã phát sinh loại hình giao dịch trái phiếu kỳ hạn (bán giao ngay mua kỳ hạn) tức là mua bán trong tương lai theo giá thỏa thuận. Bản chất của việc này chính là cho vay và nó diễn ra tương đối rộng trên thị trường.

Ông Hùng cho biết khá nhiều luồng tiền cho vay thông qua hoạt động repo và nếu để phát triển mà thiếu sự kiểm soát thì đến lúc nào đó sẽ không quản lý được.

Hiện nay hình thức chuyển tiền từ ngân hàng qua CTCK, công ty quản lý quỹ sau đó chuyển tiền qua các công ty khác trong nội mạng diễn ra khá phức tạp, Ủy ban Chứng khoán đang phân tích và theo dõi luồng tiền này, hiện nay không phải riêng thị trường Việt Nam mà các nước khác trên thế giới cũng đang mắc phải như vậy.

Nghiệp vụ margin cũng vậy, Margin trong luật các tổ chức tín dụng có quy định cho phép, khách hàng mua chứng khoán đặt cọc và phần còn lại CTCK cho vay với tỷ lệ quy định tối đa là 60:40. Trong khi đó nghiệp vụ repo hiện nay chưa có hướng dẫn, chưa có luật pháp, việc mua bán có kỳ hạn các cổ phiếu, trái phiếu và hiện nay đang rất lỏng lẻo, việc này cần được giám sát bởi cơ quan quản lý.