"Điểm yếu của bạn là gì?" - "Điểm yếu của tôi là quá cầu toàn".

Chắc hẳn đây là câu trả lời mà không ít người mặc định sẵn trong đầu nếu được hỏi như vậy trong một buổi phỏng vấn tuyển dụng. Và không ít người cho rằng đó là câu trả lời quá hoàn hảo cho buổi đầu ra mắt trước những nhà tuyển dụng khó tính.

Một người cầu toàn hay một người theo chủ nghĩa hoàn hảo, theo một góc cạnh nào đó, là một kiểu người thích sự ổn định, an toàn và được nhiều người ngưỡng mộ. Nếu ở vị trí nhân viên, họ coi trọng trách nhiệm của mình và đảm bảo không bao giờ bàn giao công việc mà chưa kiểm tra lại kỹ càng mọi chi tiết dù là nhỏ nhất. Có thể cho rằng tuýp người này sống khắt khe, kỉ luật với bản thân. Thoạt nhìn, tính cách cầu toàn bao gồm khá nhiều ưu điểm:

Cố gắng kiểm soát tất cả mọi thứ

Người cầu toàn là người luôn tin tưởng rằng sự hoàn hảo có thể đạt tới được và nó nên đạt được. Vì vậy, họ luôn gồng mình để đặt mọi thứ trong tầm kiểm soát, làm cả những công việc không liên quan để thiết lập nên một trật tự. Tuy nhiên, khó có ai có thể dự đoán cũng như lường trước được mọi việc diễn ra trong tương lai. Vậy nên, việc kiểm soát mọi thứ đôi khi có thể dẫn tới cảm giác chán nản khi công việc không đạt được như dự định đã đề ra.

Đặt mục tiêu cao

Người cầu toàn thường đặt ra những mục tiêu cao và luôn nỗ lực hết sức để hiện thực hóa lý tưởng của mình. Nếu bạn là một người cầu toàn thì với bạn sẽ không có khái niệm "được", "ổn" mà phải là "tốt" và "hoàn hảo".

Những chuẩn mực riêng là lý do khiến bạn không bao giờ ngừng lại khi thấy vẫn chưa đạt được tiêu chuẩn mà mình đã đặt ra. Bạn không ngừng điều chỉnh những khiếm khuyết lớn nhỏ làm cho kế hoạch của mình còn chưa hoàn thiện.

Khắt khe với chính mình

Bạn cầu toàn và đòi hỏi quá nhiều ở bản thân mình. Bất cứ khi nào phạm sai lầm, bạn sẽ tự trách bản thân trước tiên. Ngay cả những lỗi lầm rất nhỏ cũng dễ dàng khiến bạn suy sụp và có cảm giác tồi tệ trong một khoảng thời gian khá dài.

Định giá trị của mình bằng kết quả công việc

Người cầu toàn hay định nghĩa giá trị của bản thân họ bằng những thành công đạt được và thường cảm thấy hụt hẫng hoặc thất vọng nếu như kết quả không như mong đợi. Họ thường chỉ tập trung vào những thứ chưa làm được và luôn bị thôi thúc phải vượt qua chính mình. Vì vậy, họ thường bị cho là "tham công tiếc việc" và quá khắt khe với bản thân.

Bị ảnh hưởng bởi những lời nói xung quanh

Do luôn muốn làm người khác hài lòng nên những người đam mê chủ nghĩa cầu toàn hay bị ảnh hưởng quá nhiều bởi những lời nói xung quanh, thậm chí là những lời nói xấu sau lưng. Thay vì đứng dậy sau những vấp ngã và thất bại, những người này thường bị ảnh hưởng nặng nề bởi những tư tưởng tiêu cực. Chính vì vậy, họ dễ chán nản và mệt mỏi.

Thích làm chậm mà chắc

Với phương châm "chậm mà chắc", người cầu toàn luôn cần có nhiều thời gian để hoàn thành công việc. Ngay cả khi bạn đã hoàn thành nhiệm vụ được giao, vẫn có gì đó thôi thúc bạn phải tiếp tục hoàn thiện hoặc kiểm tra lại những điều mình vừa làm xong.

Trong nhiều tình huống, bạn chấp nhận hy sinh thời gian và công sức để tạo ra sản phẩm hoàn thiện nhất. Điều này có thể khiến bạn nhận lấy luôn phần công việc của người khác để tạo ra một chỉnh thể đồng bộ. Do đó, bạn sẽ thường rơi vào trạng thái căng thẳng và cảm thấy quỹ thời gian của mình dường như không bao giờ đủ!

Phiền muộn khi không đạt được mục tiêu

Khi kết quả không như hình dung, bạn sẽ luôn tự hỏi: "Tại sao?", "Sẽ thế nào nếu như…?". Bạn sẽ dằn vặt cho đến khi tìm ra nguyên nhân. Và quan trọng nhất, bạn sẽ tự đổ lỗi cho chính mình.

Không bao giờ cảm thấy thoả mãn

Có một một điều không thể chối cãi là sự hoàn hảo thật ra không tồn tại, chính vì vậy những người cầu toàn luôn có cảm giác họ chưa vươn tới đỉnh. Họ thường chỉ tập trung vào những thứ chưa làm được và luôn bị thôi thúc phải vượt qua chính mình.

Tuy nhiên, liệu những người cầu toàn có thực sự phù hợp cho việc thăng tiến hay không? Liệu họ có làm tốt việc của mình khi ở vị trí cao hay không? Có một sự thật là ở những người theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo, cái tôi to to tồn tại song song trong chính bản thân họ.

Trên thực tế, sự xuất sắc được coi như yếu tố then chốt tạo nên thành công. Và cũng chính vì vậy, có không ít người luôn mang trong mình kỳ vọng cao về bản thân cũng như thế giới xung quanh. Thế nhưng, đáng tiếc thay, sự cầu toàn trong con người họ cũng chính là yếu tố ngăn họ đạt đến đỉnh cao của sự nghiệp, tài năng.

Trong nhiều trường hợp, sự cầu toàn có thể đưa bạn tiến xa. Ví dụ, khi bạn đang phấn đấu để trở thành người cha hay người mẹ tốt nhất có thể, nêu tấm gương về kết quả làm việc, hoặc lên kế hoạch cho một sự kiện không chút sai sót. Nhưng trong sự nghiệp, tính cách này có thể dẫn tới nhiều hệ lụy mà bản thân không mong muốn. 

Nhiều người đã bị lo âu và trầm cảm, một phần do việc tự phê bình thái quá và dựa trên thành tích để đánh giá giá trị bản thân - hai nét tính cách chủ yếu của người cầu toàn. Trong một nghiên cứu, thông qua nhiều phân tích với số người tham gia lên đến 57.000 người, giới nghiên cứu cho biết sự cầu toàn sẽ dẫn đến những triệu chứng tâm lí tiêu cực như trầm cảm, lo lắng, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD), rối loạn ăn uống... 

Bởi lẽ, nếu không đạt được chỉ tiêu ngoài tầm với đó, họ cảm thấy vô cùng xấu hổ, có lỗi với bản thân. Tâm lí này lại dẫn người cầu toàn đến việc cố ép bản thân né tránh sai sót hết mức có thể, không "đâm đầu" vào những trường hợp nhiều rủi ro. Quá cầu toàn, lúc nào cũng đòi hỏi khắc nghiệt ở bản thân để rồi hụt hẫng, tự dằn vặt thì không phải là cách tốt.

Đáng chú ý hơn, phân tích cho thấy những ai càng cầu toàn, không chịu đối diện với thất bại thì vết thương tâm lí càng khó chữa lành. Sự cầu toàn là vấn đề trong suy nghĩ, quan điểm nên rất khó để thay đổi.

Bạn có thể làm gì nếu mình có khuynh hướng là người cầu toàn? Có phải càng cố gắng hết sức bạn càng thấy thất vọng không? Bạn có thích bớt khó tính đi và được thoải mái hơn không? Thế nào là người hoàn hảo? Bạn có ao ước vừa tận dụng tiềm năng của mình vừa tránh tính cầu toàn không? Không có thuốc chữa nào giúp bạn tránh khỏi những hậu quả từ tính cách cầu toàn cả, chỉ có bạn kiểm soát được bản thân sẽ khiến bạn trở nên tốt hơn mà thôi:

- Ngưng so sánh bản thân mình với người khác: Theo các nhà thần kinh học hiện đại, thói quen của chúng ta được quyết định bởi ý thức. Do đó, việc đầu tiên cần làm chính là hình thành một thói quen mới trong não bộ, chẳng hạn như trở thành bạn của chính mình. Bạn nên lắng nghe và thấu hiểu được giá trị bên trong của mình, từ đó biết trân trọng bản thân, kể cả những điểm chưa hoàn thiện. Bên cạnh đó, bạn cần nhận thức rằng thói quen so sánh với người khác là một điều không tốt. Hậu quả tiêu cực mà nó mang lại chính là khiến bạn mất đi sự tự tin và giảm động lực cố gắng. Chỉ cần bạn cố gắng kiểm soát suy nghĩ, theo thời gian, mọi chuyện sẽ trở nên dễ dàng hơn.

- Học cách rộng lượng với bản thân mình: Đối với những người theo chủ nghĩa hoàn hảo, họ luôn nhận thấy công việc của mình còn nhiều sai sót và không dễ hài lòng về những gì đạt được. Nhưng nếu sự cầu toàn ấy vượt quá giới hạn, nó sẽ trở thành áp lực vô hình khiến họ cảm thấy mệt mỏi và chán nản. Thay vì tự trách vì những điều còn thiếu sót, hãy tự động viên bản thân, tự khen ngợi mình về những gì bạn đạt được dù là nhỏ nhất. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc này chỉ nhằm giúp bạn có thêm niềm tin và hiểu rằng bạn vẫn có ưu thế riêng.

- Xác định rõ mục tiêu cần làm: Hãy nên có những lựa chọn để phù hợp với kế hoạch đặt ra, đôi khi kết quả cũng không phải là "thảm kịch" như bạn nghĩ. Hãy luôn xác định những kế hoạch ưu tiên và bố trí thời gian thích hợp cho từng công việc, nên có kế hoạch làm việc trong ngày cũng như trong tuần. Không nên nản chí sau những lần thất bại, chính điều đó giúp bạn trưởng thành hơn, kinh nghiệm hơn... trong công việc, trong cuộc sống.