Thị trường cổ phiếu niêm yết: Những bước tiến vượt bậc  

Với chỉ 6 doanh nghiệp niêm yết (DNNY) trên sàn khi khai trương hoạt động, đến nay đã có 377 doanh nghiệp niêm yết trên SGDCK Hà Nội với tổng giá trị niêm yết đạt trên 87.500 tỷ đồng (tính đến ngày 31/12/2013). So với thời kỳ đầu hoạt động, thanh khoản thị trường hiện đã tăng lên gấp hàng trăm lần. Nếu như cách đây 9 năm, giá trị giao dịch (GTGD) bình quân chỉ vào khoảng 3 tỷ đồng/phiên thì nay đã tăng lên trên 650 tỷ đồng/phiên trong những tháng đầu năm 2014.

Đặc biệt, khi thị trường sôi động, đã có những phiên GTGD đạt trên 1.000 tỷ đồng/phiên. Sự phát triển mạnh mẽ cả về quy mô niêm yết và quy mô giao dịch của thị trường đã khơi thông nguồn vốn cho các doanh nghiệp cần vốn và tạo ra kênh đầu tư hấp dẫn cho các nhà đầu tư. Nhiều doanh nghiệp đã huy động vốn thành công cho sản xuất - kinh doanh qua thị trường chứng khoán (TTCK), giảm chi phí vốn vào các thời điểm lãi suất tín dụng tăng cao.  

Bên cạnh đó, SGDCK Hà Nội luôn đồng hành cùng doanh nghiệp thông qua các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp thực thi các nghĩa vụ công bố thông tin (CBTT), nâng cao năng lực quản trị công ty
, kiểm soát rủi ro… Hệ thống quản lý thông tin công ty (CIMS) được đưa vào sử dụng thành công từ 2011 là một trong những bước đột phá về tổ chức CBTT trên thị trường. Với CIMS, các DNNY/đăng ký giao dịch (ĐKGD) có thể hoàn toàn chủ động CBTT qua hệ thống CIMS, rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí CBTT và nhất là hạn chế sai sót về thông tin công bố, đảm bảo thông tin đến với các nhà đầu tư đúng, đủ và kịp thời… nhờ đó tỷ lệ vi phạm CBTT của các DNNY giảm đáng kể.

Song song với việc hỗ trợ hoạt động CBTT của doanh nghiệp, SGDCK Hà Nội còn đặc biệt chú trọng đến vấn đề quản trị công ty. Trong thời gian qua, SGDCK Hà Nội thường xuyên tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn về quản trị công ty cho các DNNY nhằm nâng cao kiến thức, năng lực quản trị cho các thành viên HĐQT, Ban điều hành của các doanh nghiệp, thúc đẩy việc áp dụng các chuẩn mực quản trị công ty tốt vào các DNNY trên Sở. Trong hai năm qua, Sở cũng đã nghiên cứu, phát triển bộ tiêu chí quản trị công ty để đánh giá chất lượng CBTT của DNNY nhằm khích lệ các DNNY tuân thủ tốt nghĩa vụ CBTT đối với thị trường.

Thị trường UPCoM: Sẵn sàng các điều kiện cho giai đoạn phát triển mới

Thị trường UPCoM hoạt động từ năm 2009 với mục tiêu từng bước thu hẹp thị trường giao dịch tự do, mở rộng thị trường có quản lý của Nhà nước. Sau 5 năm hoạt động, thị trường UPCoM đã có nhiều thay đổi về cơ chế giao dịch theo hướng linh hoạt hơn, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư giao dịch dễ dàng và thuận tiện hơn.

Tính đến cuối năm 2013, đã có 142 công ty ĐKGD trên UPCoM với tổng giá trị ĐKGD hơn 20.421 tỷ đồng. Con số này tuy còn khiêm tốn so với tiềm năng phát triển của thị trường, song đây được xem là thành công bước đầu đáng ghi nhận của Sở. Với mục tiêu phát triển đồng bộ các thị trường trong thời gian tới, SGDCK Hà Nội hiện đang tiếp tục cải tiến và hoàn thiện cơ sở pháp lý cho thị trường này để tạo cơ chế đăng ký và giao dịch linh hoạt hơn nữa nhằm thu hút doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia thị trường, đón đầu làn sóng cổ phần hóa (CPH) diễn ra mạnh mẽ trong năm 2014 này.

Hoạt động đấu giá cổ phần: Thực sự khởi sắc

Ngay sau ngày khai trương hoạt động (8/3/2005), những cuộc đấu giá CPH các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đầu tiên qua SGDCK Hà Nội theo Nghị định 187/2004/NĐ-CP được tổ chức cho Nhà máy Thiết bị Bưu điện (ngày 9/3/2005) và Nhà máy Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh (ngày 11/3/2005). Từ đó trở đi, hình ảnh về các cuộc đấu giá lớn được tổ chức ở SGDCK Hà Nội và được truyền hình trực tiếp bắt đầu quen thuộc với nhà đầu tư trong cả nước. Cùng với những cuộc đấu giá diễn ra trên SGDCK TP. Hồ Chí Minh, những cuộc đấu giá trên SGDCK Hà Nội là mắt xích quan trọng góp phần hiện thực hóa chủ trương của Chính phủ về đẩy mạnh tiến trình CPH các DNNN theo lộ trình và có hiệu quả.

Qua 9 năm hoạt động với 2 lần nâng cấp, năng lực của hệ thống đấu giá do SGDCK Hà Nội chủ động xây dựng và được áp dụng cho cả 2 SGDCK hiện tại có khả năng xử lý lệnh của 20.000 – 30.000 nhà đầu tư trong 01 ngày với tính bảo mật tuyệt đối. Ngoài ra, các loại hàng hóa được đưa ra đấu giá trên SGDCK Hà Nội ngày càng đa dạng, không chỉ đấu giá cổ phần, mà còn đấu giá các loại hàng hóa khác trong quá trình tái cơ cấu như ở trái phiếu chuyển đổi, quyền mua…

Trong 9 năm qua, SGDCK Hà Nội đã tổ chức hơn 229 phiên đấu giá (tính đến 31/12/2013) với giá trị cổ phần bán được hơn 32 nghìn tỷ đồng, chênh lệch so với giá khởi điểm gần 13 nghìn tỷ đồng. Trong số đó, có những phiên đấu giá lớn với hàng chục nghìn nhà đầu tư tham dự như phiên đấu giá Tổng Công ty Bảo hiểm Dầu khí Việt Nam (PVI), Tập đoàn Bảo Việt, Tổng công ty Vinaconex, Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex)…

Trong thời gian tới, cùng với chủ trương quyết liệt CPH các DNNN của Chính phủ, với hành trang 9 năm đã sẵn sàng về mọi mặt, SGDCK Hà Nội quyết tâm và vững tin song hành cùng các doanh nghiệp thực hiện trọng trách mà Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo, đóng góp cho quá trình chuyển đổi, tái cơ cấu doanh nghiệp, tạo nên sức bật mới cho nền kinh tế, cung cấp thêm nhiều hàng hóa chất lượng cho TTCK Việt Nam.

Thị trường TPCP: Phát triển đột phá

Được khởi động từ ngày 19/4/2005 tại SGDCK Hà Nội và SGDCK TP. Hồ Chí Minh, đến tháng 6/2006, hoạt động phát hành TPCP đánh dấu bước phát triển mới khi Bộ Tài chính quyết định đưa hoạt động đấu thầu TPCP về tập trung, duy nhất tại SGDCK Hà Nội. Đến nay, hoạt động đấu thầu TPCP tại Sở được tổ chức định kỳ, đều đặn hàng tuần, theo lịch biểu được định trước hàng năm, thể hiện tính công khai, minh bạch cao.

Từ đầu năm 2005 đến 12/2013, Sở đã tổ chức được 859 phiên đấu thầu, huy động cho ngân sách nhà nước (NSNN) tổng cộng 427.709 tỷ đồng. Tháng 8/2012, SGDCK Hà Nội chính thức khai trương hệ thống đấu thầu điện tử. Có thể nói, hệ thống đấu thầu điện tử được đưa vào hoạt động cùng thời điểm các cơ quan quản lý ban hành nhiều chính sách đột phá về thị trường trái phiếu đã làm cho hoạt động đấu thầu có sự phát triển mạnh mẽ về chất lượng. Lượng TPCP huy động cũng như thanh khoản trên thị trường thứ cấp đã tăng vọt từ cuối năm 2012. Hoạt động đấu thầu TPCP đang tiệm cận dần với các chuẩn mực quốc tế.

Ngày 18/3/2013, hệ thống đường cong lợi suất chuẩn đã được SGDCK Hà Nội chính thức vận hành, tạo được hiệu ứng tốt từ các thành viên. Bên cạnh đó, hệ thống giao dịch TPCP phiên bản 2 với nhiều tính năng hiện đại theo chuẩn mực quốc tế được chính thức hoạt động. Hệ thống mới cùng với chính sách mới quy định các thành viên giao dịch đồng thời là thành viên đấu thầu có nghĩa vụ chào mua, chào bán TPCP với cam kết chắc chắn trên hệ thống giao dịch và chào giá tham khảo trên hệ thống đường cong lợi suất đã làm cho thanh khoản TPCP tăng đột biến. GTGD bình quân phiên đạt 1.668 tỷ đồng, tăng gần 2 lần so với năm 2012; tỷ lệ thanh khoản đã tăng từ mức 0,6 lần trong năm 2012 lên 0,9 lần năm 2013.

Một bước đột phá nữa trên thị trường giao dịch TPCP là tháng 9/2012, SGDCK Hà Nội đã hoàn thành và chính thức khai trương giao dịch tín phiếu Kho bạc. Việc đưa tín phiếu vào giao dịch trên cùng hệ thống giao dịch TPCP chuyên biệt tạo ra sự liên kết giữa thị trường ngắn hạn và thị trường dài hạn, góp phần tạo thuận lợi cho việc điều hành thị trường, điều hành chính sách tài khóa và tiền tệ của các cơ quan quản lý cũng như việc thực hiện giao dịch của thành viên. Năm 2013, giao dịch tín phiếu đã có bước tăng trưởng tốt khi tổng GTGD cả năm đạt 12.114 tỷ đồng, tăng 1.231,92% so với năm 2012.

Hệ thống công nghệ: Tiệm cận chuẩn quốc tế 

Một trong những chiến lược phát triển quan trọng của SGDCK Hà Nội là đầu tư hệ thống công nghệ làm nền tảng phục vụ các hoạt động của thị trường. Từ khi thị trường bắt đầu đi vào hoạt động, hệ thống công nghệ giao dịch không ngừng phát triển một cách vượt bậc. Hệ thống giao dịch phát triển từ hình thức giao dịch rất thô sơ ban đầu là giao dịch báo giá trung tâm (các đại diện sàn nhập lệnh tại sàn), tiến tới hình thức giao dịch từ xa (2008), và giao dịch trực tuyến theo chuẩn FIX (2010). Đây là bước tiến dài trong ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào giao dịch, cho phép nhà đầu tư sử dụng công nghệ Internet nhập lệnh trực tiếp vào hệ thống của SGDCK Hà Nội thông qua hệ thống máy chủ của công ty chứng khoán, giúp nhà đầu tư rút ngắn thời gian giao dịch, góp phần nâng cao tính thanh khoản trên thị trường.

Năm 2013 đánh dấu một bước phát triển đột phá với việc đưa vào vận hành hệ thống giao dịch cổ phiếu niêm yết core i5. Hệ thống mới áp dụng công nghệ xử lý khớp lệnh trên memory, thay vì khớp lệnh trên data như trước đây đã gia tăng đáng kể tốc độ xử lý của hệ thống. Năng lực xử lý của hệ thống có thể đạt 20 - 30 triệu lệnh trong một phiên giao dịch, tốc độ xử lý lệnh có thể đạt ngưỡng 15.000 - 20.000 lệnh/giây (gấp hơn 10 lần năng lực của hệ thống hiện nay). Ngoài ra, hệ thống mới này được xây dựng trên cơ sở tích hợp hệ thống giao dịch dành cho thị trường cổ phiếu niêm yết, UPCoM và các thị trường dự kiến sẽ mở trong tương lai vào chung cùng một nền tảng phần mềm giao dịch, với nhiều loại lệnh mới và tính năng mới.

Phát triển đa dạng các sản phẩm mới

Nhằm hỗ trợ thông tin cho thị trường, SGDCK Hà Nội đã nghiên cứu và lần lượt đưa vào vận hành các bộ chỉ số mới. Chỉ số HNX30 - chỉ số giá của 30 cổ phiếu có tính thanh khoản nhất trên SGDCK Hà Nội ra mắt tháng 7/2012 được công chúng đầu tư quan tâm đón nhận. Giao dịch của nhóm cổ phiếu HNX30 luôn chiếm tỷ trọng cao trên thị trường với GTGD chiếm từ 50% - 80% tổng GTGD toàn thị trường. Tiếp nối thành công của HNX30, tháng 12/2013, SGDCK Hà Nội cho ra mắt 6 chỉ số mới: chỉ số tổng hợp HNX FF Index, 3 chỉ số ngành (công nghiệp, xây dựng, tài chính) và 2 chỉ số quy mô (HNX Large Cap Index và HNX Mid/Small Cap Index), đánh dấu một bước phát triển trong quá trình hoàn thiện các hoạt động trên TTCK, đa dạng hóa sản phẩm, cung cấp cho nhà đầu tư và thị trường thêm công cụ chỉ báo trên thị trường cổ phiếu niêm yết.

Với thị trường trái phiếu, SGDCK Hà Nội hiện đã hoàn thành dự thảo Bộ nguyên tắc xây dựng và quản lý chỉ số trái phiếu Bond-index và chạy thử nghiệm bộ dữ liệu chỉ số trái phiếu Kho bạc, dự kiến Bond-index sẽ hoàn thành và ra mắt vào quý II/2014. Sở cũng đang phối hợp với cơ quan quản lý nghiên cứu các sản phẩm mới như trái phiếu tiền phát hành (When issued), hợp đồng tương lai trái phiếu (Bond future), quyền chọn trái phiếu (Bond options), bộ sản phẩm Repos (hợp đồng mua lại), đến nay đang trong giai đoạn hoàn thiện đề tài nghiên cứu. Dự kiến các sản phẩm này sẽ được hoàn thiện và ra mắt vào năm 2015.

Ngoài ra, SGDCK Hà Nội cũng đầu tư nghiên cứu và đang chuẩn bị điều kiện cho giao dịch sản phẩm Quỹ ETF. Đối với các sản phẩm phái sinh, Sở sẽ hoàn thiện đề án phát triển các sản phẩm phái sinh trên cổ phiếu và TPCP, trong đó hai sản phẩm dự kiến đầu tiên là Index futures và Bond futures.

Sau 9 năm khai trương hoạt động, SGDCK Hà Nội đã xây dựng và phát triển cả ba thị trường một cách vững chắc, từng bước khẳng định được vị thế và uy tín của mình trên TTCK Việt Nam. Những thành tựu này sẽ là nền tảng để SGDCK Hà Nội tiếp tục phát triển và hội nhập với thị trường khu vực và thế giới. Định hướng phát triển từ nay đến năm 2015 của SGDCK Hà Nội sẽ tập trung phát triển các thị trường dựa trên chuẩn mực chung và các thông lệ quốc tế tốt nhất, phù hợp với quy định của pháp luật, với điều kiện thực tế và định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, thống nhất với chiến lược tài chính, chiến lược phát triển TTCK và định hướng phát triển Trung tâm tài chính của Thủ đô Hà Nội. Sở sẽ tập trung mọi nguồn lực để phát triển toàn diện và ổn định tổ chức trên cơ sở tăng cường quản trị hiệu quả, hoạt động an toàn, lành mạnh, không vì mục tiêu lợi nhuận, nhưng chú trọng việc bảo toàn phát triển vốn Nhà nước.