Gian lận thuế ngày càng tinh vi

Trước thực trạng gian lận, hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) trong hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới ngày càng diễn biễn phức tạp, mới đây Tổng cục Thuế đã tổ chức Hội thảo “Tăng cường các giải pháp quản lý hoàn thuế GTGT đối với hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới” tại địa bàn được coi là “nóng” nhất về buôn lậu - An Giang. Nhiều hình thức, thủ đoạn gian lận thuế của các doanh nghiệp (DN) gây thất thu ngân sách nhà nước (NSNN) đã được phản ánh tại Hội thảo.

Việt Nam và Campuchia có đường biên giới chung trên đất liền dài 1.270km, tiếp giáp qua 6 tỉnh Nam bộ gồm: Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang. Với 10 cửa khẩu quốc tế, 12 cửa khẩu chính, 25 cửa khẩu phụ, 9 khu kinh tế cửa khẩu, đấp ứng hoạt động giao thương của DN hai nước ngày càng thuận lợi. Những ưu thế này đã tạo ra nhiều cơ hội thuận lợi cho việc trao đổi hàng hóa giữa hai nước, qua hai con đường xuất khẩu chính ngạch và tiểu ngạch. Tại hai tỉnh An Giang và Kiên Giang, hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới Campuchia phát triển nhanh. Lượng DN thành lập mới trong diện này cũng tăng đột biến.

Tuy nhiên, theo Tổng cục Thuế, cùng với sự gia tăng nhanh số lượng DN thì số tiền xin hoàn thuế cho hàng hóa xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới Campuchia cũng tăng bất thường. Đặc biệt thời gian gần đây, trên địa bàn hai tỉnh An Giang và Kiên Giang, nhất là huyện An Phú tỉnh An Giang (tiếp giáp biên giới Campuchia), hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới phát triển nhanh: năm 2011 tăng 107% so với năm 2010, năm 2012 tăng 140% so với năm 2011 và từ đầu năm 2012 đến nay, bình quân mỗi năm có trên 10 DN đăng ký thành lập mới.

Điều đáng nói là, tỷ lệ thuận với gia tăng nhanh số lượng DN là số tiền hoàn thuế cho hàng hoá xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới Campuchia cũng tăng lên nhanh chóng: năm 2011 tăng 194,6% so với năm 2010; năm 2012 tăng 190% so với năm 2011. Trong khi đó, số thuế nộp ngân sách hàng năm của các DN xuất khẩu tiểu ngạch phát sinh không đáng kể, chỉ bằng khoảng 1% - 2% số tiền thuế đã hoàn. Tại các địa phương tiếp giáp biên giới xuất hiện ngày càng nhiều các DN mới đi vào hoạt động, với lượng vốn đăng ký kinh doanh thấp hơn nhiều lần so với giá trị xuất khẩu hàng tháng, với số tiền hoàn thuế hàng năm vượt qua lượng vốn đăng ký của DN... thì các dấu hiệu rủi ro cao đối với việc hoàn thuế cho hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch ngày càng trở nên rõ nét.

Bên cạnh thủ đoạn gian lận hoàn thuế ngày càng tinh vi, đa dạng, các đối tượng vi phạm đã lợi dụng chính sách của Nhà nước về ưu tiên hàng xuất khẩu (cho áp dụng thuế suất thuế GTGT là 0%, cho phép thanh toán hàng xuất khẩu biên mậu qua tài khoản vãng lai mở tại ngân hàng Việt Nam, miễn kiểm tra hải quan hoặc chỉ kiểm tra tỷ lệ 5% đối với hàng xuất khẩu biên mậu, cơ chế thông thoáng trong thành lập DN, tự in hóa đơn...) để thực hiện hành vi gian lận.

DN khu vực này còn tranh thủ địa thế đường biên giới Việt Nam - Campuchia cách nhau một con sông rộng khoảng 400m - 600m, hệ thống sông ngòi chằng chịt để quay vòng hàng hóa xuất khẩu, khai khống số lượng và giá trị hàng hóa, lập hồ sơ xin hoàn thuế nhằm chiếm đoạt tiền thuế của NSNN. Thách thức lớn nhất của các đơn vị thuế, hải quan hiện nay là phải cùng lúc thực hiện hai nhiệm vụ: Phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi sai phạm và không làm ảnh hưởng tới chính sách ưu đãi với hàng hóa xuất khẩu của Nhà nước, tạo điều kiện cho DN mở rộng hoạt động kinh doanh, từ đó góp phần vào tăng thu NSNN.

Tại An Giang thời gian qua, Cục Thuế Tỉnh đã phối hợp với Cục Hải quan để phân loại DN, đưa vào tiêu chí quản lý rủi ro để kiểm tra chi tiết hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa. Qua kiểm tra, cơ quan chức năng đã phát hiện 11 trường hợp vi phạm do xuất khẩu khống, xuất thiếu hàng hoá so với khai báo trên tờ khai hải quan, trị giá hàng vi phạm trên 1,7 tỷ đồng. Đặc biệt, sau khi áp dụng tiêu chí phân tích kiểm tra thực tế hàng hoá kèm đối chiếu số IMEI, 9/10 DN xuất khẩu mặt hàng điện thoại di động đã dừng hoạt động.

Bên cạnh đó, bằng việc tăng cường kiểm tra trước và kiểm tra sau hoàn thuế. 5 tháng đầu năm 2013, cơ quan thuế cũng đã dừng hoàn thuế 6 hồ sơ có dấu hiệu hợp thức hoá chứng từ đầu vào và chuyển sang cơ quan Công an 5 DN có dấu hiệu tội phạm để điều tra làm rõ; đồng thời kiểm tra phát hiện 15 hồ sơ vi phạm và đã xử lý thu hồi tiền hoàn thuế 281,6 triệu đồng. Cùng với các biện pháp quản lý dấu hiệu bất thường, qua xác minh hóa đơn GTGT đầu vào của các hồ sơ hoàn thuế GTGT đối với hàng hóa xuất khẩu qua biên giới Campuchia, Cục Thuế Tỉnh đã tiến hành phân tích rủi ro theo 8 nhóm đối tượng để tập trung thanh, kiểm tra và tổ chức quản lý thuế.

Qua điều tra xác minh của các cơ quan chức năng cho thấy, hành vi gian lận tiền hoàn thuế thường tập trung ở các DN có vốn đăng ký kinh doanh thấp, mới thành lập nhưng xin hoàn thuế liên tục; các DN có số lượng hàng xuất khẩu rất lớn và không theo mùa vụ; các DN sử dụng hình thức thanh toán qua tài khoản vãng lai; DN khả năng tài chính hạn chế nhưng quy mô hoạt động lớn; nhiều DN cùng xuất khẩu cho một DN khác… Tuy nhiên, việc xử lý đang là bài toán chưa tìm ra lời giải tốt.

Giải pháp ngăn chặn gian lận

Trước thực trạng, thủ đoạn gian lận hoàn thuế đối với hoạt động xuất khẩu hàng hóa tiểu ngạch thông qua việc lợi dụng cơ chế chính sách và đường biên giới khá tinh vi, phức tạp, Tổng cục Thuế và các cục thuế địa phương đã có nhiều giải pháp ngăn chặn triển khai mạnh mẽ và đồng bộ.

Bên cạnh đó, đề cao việc thực hiện các giải pháp chống gian lận trong hoàn thuế GTGT phải đảm bảo thống nhất mục tiêu: Nhận dạng được các phương thức gian lận để nhanh chóng ngăn chặn và đẩy lùi hành vi gian lận hoàn thuế GTGT đối với hoạt động xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới; Tạo công bằng xã hội, chống gian lận thương mại, chống lại việc chiếm đoạt tiền thuế GTGT của một số DN nhằm đảm bảo sự lành mạnh đối với hoạt động xuất khẩu hàng hoá qua biên giới giữa Viêt Nam và các nước.

Trong thời gian qua, Tổng cục Thuế đã báo cáo và trình Bộ Tài chính ban hành 5 công văn về tăng cường công tác quản lý thuế đối với các DN có rủi ro cao về thuế. Tổng cục Thuế cũng đã thành lập đoàn công tác về việc hoàn thuế GTGT đối với hoạt động xuất khẩu hàng hóa tại địa bàn tỉnh An Giang để nắm bắt tình hình, báo cáo và đề xuất các giải pháp báo cáo Bộ Tài chính để có chỉ đạo kịp thời.

Cùng với đó, các cục thuế đã vào cuộc thực hiện mạnh mẽ, phát hiện hành vi, thủ đoạn gian lận hoàn thuế để báo cáo kịp thời với ngành thuế địa phương và UBND tỉnh kịp thời có giải pháp chỉ đạo, điều hành. Điển hình như Cục Thuế tỉnh An Giang đã phối hợp với Cục Hải quan để phân loại DN, đưa vào tiêu chí quản lý rủi ro để kiểm tra chi tiết hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa. Cùng với các biện pháp quản lý dấu hiệu bất thường qua xác minh hóa đơn GTGT đầu vào của các hồ sơ hoàn thuế GTGT đối với hàng hóa xuất khẩu qua biên giới.

Ngoài ra, Cục Thuế Tỉnh còn báo cáo tình hình với Thường vụ tỉnh ủy, UBND tỉnh đưa nội dung chỉ đạo các cơ quan chức năng trên địa bàn tăng cường phối hợp để quản lý hoàn thuế GTGT đối với các DN xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới Campuchia. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã chỉ đạo cơ quan công an điều tra một số DN có dấu hiệu phạm tội điển hình để xử lý theo quy định của pháp luật.

Trong quá trình này, từ thực tế các địa phương cho thấy, cần đẩy mạnh tăng cường phối hợp chặt chẽ với các ngành công an, hải quan, ngân hàng, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban chỉ đạo 127 quản lý các DN xuất khẩu hàng hoá qua biên giới; Tổ chức phân loại toàn diện các DN xuất khẩu tiểu ngạch; Thực hiện kiểm soát toàn diện đối với DN xuất khẩu qua biên giới; Tăng cường công tác xác minh hoá đơn của các DN xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới.

Bên cạnh đó, cần nghiên cứu sửa đổi Thông tư 06/2012/TT-BTC theo hướng bỏ quy định về hoàn thuế đối với hàng hóa xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới thanh toán bằng việc nộp tiền mặt vào tài khoản vãng lai của tổ chức, cá nhân nước ngoài mở tại NHTM Việt Nam; Sửa đổi quy định về hoàn thuế đối với trường hợp xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới ít nhất 3 tháng/ lần và phân cấp cho cục trưởng cục thuế quyết định hoàn thuế cho các DN do chi cục thuế trực thuộc quản lý; sửa đổi quy định về kiểm tra trước hoàn thuế sau đối với DN xuất khẩu hàng hoá qua biên giới đất liền; Bổ sung quy định về hợp đồng mua hàng vào hồ sơ hoàn thuế đối với DN xuất khẩu hàng hoá qua biên giới đất liền và bổ sung quy định về kiểm tra hải quan 100% hàng hoá xuất khẩu qua biên giới đất liền đối với DN có rủi ro cao.