Lấy sản xuất, kinh doanh xăng, dầu làm trục chính

Là doanh nghiệp nhà nước (DNNN) hạng đặc biệt, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam  (Petrolimex) tiền thân là Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam, có nhiệm vụ bảo toàn và phát triển vốn nhà nước, giữ vai trò chủ lực, chủ đạo điều tiết, ổn định và phát triển thị trường xăng dầu, sản phẩm hóa dầu phục vụ đắc lực cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn chuyển đổi của đất nước, từ năm 1995, Petrolimex đã bắt đầu chuyển sang một giai đoạn phát triển mới theo xu hướng hình thành một hãng xăng dầu quốc gia kinh doanh trên nhiều lĩnh vực, xoay quanh hoạt động chính là kinh doanh xăng dầu, với nhiều hình thức sở hữu trong DN. Hoạt động của Petrolimex thực sự bước vào thị trường cạnh tranh quyết liệt với chất lượng sản phẩm và dịch vụ ngày một nâng cao.

Sự phát triển có tính đột phá về quy mô kinh doanh được đánh dấu bằng việc hợp nhất giữa Tổng công ty Xăng dầu với Công ty Dầu lửa Trung ương và sáp nhập 24 Công ty Vật tư tổng hợp có hoạt động chính là kinh doanh xăng dầu ở các tỉnh, thành về Petrolimex theo chủ trương sắp xếp lại DNNN (năm 1995-1996), đưa mạng lưới kinh doanh xăng dầu của Petrolimex phủ khắp cả nước. Đặc biệt từ khi có Nghị quyết Trung ương 3 và Nghị quyết Trung ương 9, Khóa IX, về sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN,  Petrolimex đã thực hiện cổ phần hóa (CPH) 18 công ty thành viên và các đơn vị trực thuộc các công ty thành viên có hoạt động sản xuất kinh doanh các sản phẩm hóa dầu như gas, dầu mỡ nhờn và các đơn vị có hoạt động liên quan đến xăng dầu, chủ yếu phục vụ kinh doanh xăng dầu như xây lắp, thiết kế công trình xăng dầu, vận tải xăng dầu, sản xuất cột bơm xăng dầu... Ngoài ra Petrolimex còn tham gia cùng với các nhà đầu tư khác thành lập mới 4 công ty cổ phần, 3 công ty liên doanh và 1 ngân hàng (trên cơ sở tái cấu trúc lại Ngân hàng Phát triển Nông thôn Đồng Tháp Mười) để khai thác các tiềm lực hiện có của Petrolimex, nâng cao hiệu quả  kinh doanh, bảo toàn và phát triển vốn. Định hướng phát triển phù hợp với sự thay đổi môi trường kinh doanh của từng giai đoạn đã đưa Petrolimex trở thành một Tập đoàn kinh doanh xăng dầu  không những có vai trò vị thế chủ đạo trên thị trường Việt Nam mà còn có uy tín trong khu vực và trên thế giới.

Nhằm tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN trong bối cảnh mới hiện nay, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 3/1/2012 và Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 17/1/2012 về đẩy mạnh tái cơ cấu, trong đó yêu cầu các bộ, ngành, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước rà soát các DN thành viên, đẩy nhanh CPH, thoái vốn tại các ngành, các lĩnh vực không phải là kinh doanh chính, tập trung vào lĩnh vực kinh doanh cốt lõi, đổi mới công nghệ, tiết giảm chi phí để nâng cao hiệu quả. Thực hiện theo tinh thần của Nghị quyết Petrolimex đã và đang khẩn trương xây dựng, hoàn thiện đề án tái cơ cấu sau CPH trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt. Trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, các bộ, ngành và chiến lược dài hạn cũng như đặc thù tổ chức, hoạt động Petrolimex đã xác định các định hướng lớn trong tái cơ cấu. Cụ thể như sau:

Một là, phương án tái cấu trúc Tập đoàn phải phù hợp phương án tổng thể của Chính phủ về tái cơ cấu các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, trong đó Petrolimex nằm ở nhóm các DNNN giữ cổ phần chi phối, có quy mô và đóng góp lớn cho ngân sách, đi đầu trong ứng dụng công nghệ cao, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, giữ vai trò bình ổn thị trường trong lĩnh vực cung cấp xăng, dầu và các sản phẩm hóa dầu.

Hai là, xây dựng và phát triển Petrolimex trong cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, có sự cạnh tranh và bình đẳng giữa các DN, bảo đảm mục tiêu hiệu quả kinh tế - xã hội, phát triển bền vững, có tích lũy, gắn tăng trưởng DN với tăng trưởng chung của nền kinh tế, với an ninh quốc phòng, bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội.

Ba là, Petrolimex sẽ vận hành theo mô hình tập đoàn kinh tế đa sở hữu với công ty mẹ là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam từng bước nâng quy mô, tập trung nguồn lực và tri thức trở thành tổ chức kinh tế mạnh, năng động, có trình độ quản lý, công nghệ hiện đại, lấy kinh doanh xăng, dầu - lọc hóa dầu là trục chính, gắn kết chặt chẽ với các lĩnh vực phụ trợ, có khả năng cạnh tranh cao trong khu vực và hợp tác bình đẳng với các tập đoàn kinh tế ngoài nước.

Bốn là, xác định nguồn nhân lực và yếu tố con người vừa là động lực vừa là mục tiêu của toàn bộ quá trình phát triển của Petrolimex trong tương lai.

Năm là, khẩn trương áp dụng các hệ thống quản trị tiên tiến, tái cấu trúc cần bảo đảm tính thống nhất trên toàn bộ hệ thống tổ chức và quản lý của Petrolimex.

Sáu là, các lĩnh vực kinh doanh sau tái cấu trúc, trong đó lấy sản xuất, kinh doanh xăng, dầu là trục chính, bao gồm: Sản xuất, kinh doanh xăng, dầu; sản xuất, kinh doanh các sản phẩm hóa dầu, khí hóa lỏng; vận tải xăng dầu; xây lắp các công trình xăng dầu, lọc hóa dầu; dịch vụ xăng, dầu.

Petrolimex vừa công bố kết quả kinh doanh hợp nhất quý III và 9 tháng đầu năm 2012. Báo cáo tài chính hợp nhất của Petrolimex gồm công ty mẹ và 42 công ty TNHH MTV kinh doanh xăng dầu trong nước, 25 công ty con là công ty cổ phần, 4 công ty TNHH nhiều thành viên và 2 công ty TNHH MTV tại nước ngoài.  Theo đó, doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ của Petrolimex trong quý III/2012 đạt trên 49.013 tỷ đồng, lũy kế 9 tháng đạt hơn 150.394 tỷ đồng. Trong cơ cấu lợi nhuận trước thuế 9 tháng, Petrolimex lãi trước thuế 476,4 tỷ đồng trong quý III/2012 và lũy kế 9 tháng lãi 1.030 tỷ đồng... Riêng trong quý III/2012, doanh thu tài chính của Petrolimex đạt 186,5 tỷ đồng, lũy kế 9 tháng đạt hơn 794 tỷ đồng. Phần lãi từ công ty liên kết, liên doanh quý III/2012 đạt 99,3 tỷ đồng, lũy kế 9 tháng đạt trên 355 tỷ đồng.

Sau khi trừ các chi phí, Petrolimex lãi trước thuế 476,4 tỷ đồng trong quý III và lũy kế 9 tháng lãi 1.030 tỷ đồng. Trong đó, lợi nhuận sau thuế quý III của công ty mẹ đạt 374,68 tỷ đồng, lũy kế 9 tháng lãi 620,69 tỷ đồng. EPS 9 tháng đạt 580 đồng, riêng EPS quý III đạt 350 đồng. Trong cơ cấu lợi nhuận trước thuế 9 tháng của Tập đoàn, riêng mảng kinh doanh xăng dầu lãi trên 58 tỷ đồng.

Tính đến 30/9/2012, tổng tài sản của Petrolimex đạt 58.160 tỷ đồng, cao hơn con số 57.665 tỷ đồng hồi đầu năm nay. Nợ phải trả của Tập đoàn là 43.701 tỷ đồng, trong đó nợ ngắn hạn là 37.540 tỷ đồng. Hàng tồn kho tại thời điểm 30/9/2012 là 16.401 tỷ đồng, trong đó, tồn kho của riêng Công ty mẹ là 13.868 tỷ đồng. Cũng tính đến cuối tháng 9/2012, vốn chủ sở hữu của Petrolimex đạt 11.845 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư của chủ sở hữu đạt 10.700 tỷ đồng, lợi nhuận chưa phân phối hơn 1.000 tỷ đồng.

Bảng 1: Cơ cấu nguồn vốn của Petrolimex tính đến 30/9/2012 (tỷ đồng)

Mục tiêu của tái cơ cấu

Hệ thống những quan điểm chiến lược trong tái cơ cấu nói trên là cơ sở quan trọng để xây dựng các mục tiêu phát triển của tập đoàn từ nay đến năm 2015 và các giai đoạn tiếp theo. Các mục tiêu cơ bản cần đạt được sau khi hoàn thành tái cơ cấu gồm:

Một là, chính thức hoạt động theo mô hình tập đoàn đa sở hữu với công ty mẹ và các công ty con, công ty liên kết. Chuyển đổi hình thức sở hữu của công ty mẹ từ công ty nhà nước sang công ty cổ phần để huy động nguồn vốn của xã hội phục vụ đầu tư phát triển. CPH Petrolimex cũng là tiền đề cho việc minh bạch hóa, thị trường hóa hơn nữa hoạt động kinh doanh xăng, dầu.

Hai là, nâng cao hiệu quả hoạt động, hoàn thành tốt hơn vai trò bảo đảm an ninh năng lượng, bình ổn thị trường xăng, dầu, góp phần vào điều tiết các cân đối lớn của nền kinh tế.

Ba là, đổi mới và áp dụng các hệ thống quản trị DN tiên tiến để nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả lao động.

Bốn là, phân bổ lại nguồn lực theo hướng hợp lý hóa, nhất là nguồn lực con người và nguồn lực tài chính.

Năm là, phát triển cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ kinh doanh, phát triển nguồn nhân lực nhằm tối đa hóa lợi ích, tăng cường lợi thế kinh doanh trên thị trường.

Sáu là, tăng cường quản trị rủi ro trên toàn hệ thống.

Để hoàn thành các mục tiêu này, dưới góc độ quản trị DN có quy mô lớn, thực tiễn đang đòi hỏi Petrolimex cần tiến hành cấu trúc lại trên các lĩnh vực cốt yếu của DN. Trước hết là tái cấu trúc chiến lược kinh doanh và định hướng thị trường mục tiêu, bảo đảm duy trì lợi thế trong lĩnh vực kinh doanh cốt lõi và truyền thống của Tập đoàn là kinh doanh xăng, dầu. Mở rộng thị trường cả trong và ngoài nước để kinh doanh có hiệu quả: tăng sản lượng, tăng doanh số với tốc độ cao và kinh doanh có lãi trên cơ sở tiết giảm chi phí (nhất là chi phí lưu thông), từ đó tăng lợi nhuận. Phát triển hệ thống cửa hàng kinh doanh xăng, dầu thứ cấp (các cửa hàng được phát triển bởi các công ty con đa sở hữu) sẽ được thực hiện gắn với khai thác giá trị gia tăng tại các cửa hàng bán lẻ mang thương hiệu Petrolimex. Với các lĩnh vực kinh doanh phụ trợ cho kinh doanh xăng, dầu, cần phát triển có chọn lọc, tập trung vào các lĩnh vực, thị trường mà tập đoàn đang có lợi thế và đạt hiệu quả cao, phấn đấu đạt tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn điều lệ tối thiểu 15% trong giai đoạn hiện nay.

Bảng 2: Cơ cấu doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ tính đến 30/9/2012 (tỷ đồng)

Nguồn Petrolimex

Xác định rõ chiến lược kinh doanh là cơ sở để tái cơ cấu về mô hình tổ chức và hệ thống quản trị, bắt đầu bằng việc khảo sát, đánh giá mô hình, hiện trạng của tập đoàn về mọi mặt trước CPH, chỉ ra các bất hợp lý, các khiếm khuyết cần khắc phục. Thiết lập mô hình cấu trúc mới gồm Petrolimex - Công ty mẹ, các tổng công ty, công ty con, các công ty liên kết và cơ cấu tổ chức của Văn phòng tập đoàn. Một số công ty con, công ty liên kết có thể được gộp lại thành nhóm tiến tới sáp nhập để hình thành các tổng công ty chuyên ngành, giảm số đầu mối, phát triển về quy mô để tiết giảm chi phí bình quân, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Sau khi mô hình mới được xác lập sẽ là bước rà soát, sửa đổi để hoàn thiện hệ thống quy chế, quy định nội bộ trên cơ sở tuân thủ các văn bản pháp quy phù hợp mô hình quản trị mới.

Gắn kết chặt chẽ với mô hình tổ chức là tái cấu trúc nguồn nhân lực. Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, định biên các bộ phận để nâng cao năng suất lao động, tối ưu tỷ lệ lao động quản lý, lao động trực tiếp, kiên quyết thực hiện nguyên tắc: tái cơ cấu không kèm theo gia tăng lao động... Đây là những nội dung sẽ triển khai khi sắp xếp và tổ chức lại lực lượng lao động của Petrolimex.

Tái cấu trúc về tài chính luôn được tập đoàn coi là giải pháp quan trọng, có hiệu quả nhanh trong ngắn hạn và cần phải được định kỳ xem xét, điều chỉnh. Trước hết, cần xây dựng phương án tổng thể về cân đối vốn và bảo đảm nguồn vốn cho kinh doanh và đầu tư phát triển đến năm 2015. Trên cơ sở nhu cầu vốn xác định được sẽ lựa chọn các phương án thu xếp thích hợp, trong đó tập trung khai thông nguồn vốn từ các kênh huy động khác nhau, nhất là từ việc CPH. Thoái vốn theo chỉ đạo của Chính phủ, đối với các lĩnh vực kinh doanh có quy mô nhỏ, không có tiềm năng phát triển, tập trung nguồn lực tài chính cho các lĩnh vực kinh doanh cốt lõi, phát huy hiệu quả trong trung hạn. Quản lý tốt dòng tiền, tiến độ, hiệu quả các dự án đầu tư, quản lý tài chính ngắn hạn tại các công ty thành viên, góp phần tăng đáng kể vòng quay và hiệu quả của đồng vốn.

Các nội dung tái cơ cấu lớn trên đây được hiện thực bởi các giải pháp cụ thể mà Petrolimex đang khẩn trương triển khai.

Bảng 3: Cơ cấu lợi nhuận trước thuế các lĩnh vực/giảm trừ lợi nhuận (tỷ đồng)

Nguồn Petrolimex

Khó khăn, vướng mắc

Một số khó khăn, vướng mắc chủ yếu trong quá trình tái cơ cấu được chia thành hai nhóm, xuất phát từ nội tại DN và môi trường kinh doanh. Không phải các giải pháp tái cơ cấu đều cho hiệu quả tức thì, cho nên quá trình thực hiện luôn có một lực cản rất lớn, từ bên trong DN đối với những thay đổi khi thực hiện. Điều này đặc biệt đúng với các DN có quy mô kinh doanh toàn quốc như Petrolimex với quán tính rất lớn của cả hệ thống. Tái cơ cấu chắc chắn sẽ ảnh hưởng quyền lợi của một hay nhiều vị trí. Để vượt qua lực cản này cần sự quyết liệt và thống nhất ý chí, hành động của Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc và ban lãnh đạo Tập đoàn. Tái cơ cấu cũng có thể làm cho toàn Tập đoàn phải đối mặt một số rủi ro như hiệu quả giảm sút trong ngắn hạn, tâm lý người lao động không ổn định, nguồn lực con người bị giới hạn, tiến hành nhiều thay đổi một lúc nhưng nếu không có điểm đột phá sẽ khó kiểm soát được quá trình này.

Những vướng mắc đến từ môi trường kinh doanh cần phải vượt qua là tình hình kinh tế thế giới, trong nước diễn biến không thuận lợi, giá dầu biến đổi khó lường trước những căng thẳng, xung đột tại các điểm nóng quốc tế và khu vực, các quy định của pháp luật còn chưa chặt chẽ, thiếu đồng bộ hoặc chậm được ban hành, mâu thuẫn giữa vai trò bình ổn thị trường bảo đảm cân đối lớn cho nền kinh tế với yêu cầu bảo đảm hiệu quả kinh doanh và đầu tư phát triển, công tác quản lý thị trường, chống gian lận thương mại chưa đạt kết quả như mong muốn, dẫn tới cạnh tranh không lành mạnh.

Tái cơ cấu Petrolimex suy cho cùng là thay đổi tổ chức và cách thức vận hành DN. Để thực hiện thành công, sự thay đổi trước hết cần bắt đầu từ những người đứng đầu DN và lan tỏa đến mọi người lao động trong toàn hệ thống. Khách quan, khoa học, gắn với thực tiễn và minh bạch trong xây dựng, triển khai là chìa khóa để Petrolimex hiện thực hóa Kết luận Hội nghị lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI và Chỉ thị số 03/CT-TTg ngày 17/1/2012 của Thủ tướng Chính phủ, đưa Petrolimex tiến từng bước vững chắc, thành một tập đoàn kinh tế mạnh, hiệu quả và năng động, đáp ứng kỳ vọng của Chính phủ và cổ đông.