Theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán nhà nước, từ tháng 9/2009 đến tháng 9/2014, đấu thầu tập trung tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội đã huy động được 654.493 tỷ đồng cho ngân sách nhà nước, trong đó, Kho bạc Nhà nước huy động được 513.292 tỷ đồng, gấp hơn 13 lần so với giai đoạn 2000-2008. Đặc biệt, từ năm 2012, đấu thầu trở thành kênh chủ đạo trong huy động vốn cho ngân sách qua phát hành trái phiếu; giá trị huy động qua đấu thầu tăng mạnh, năm 2013 đạt 194.000 tỷ đồng, đạt gần 18% tổng mức đầu tư toàn xã hội.

Thị trường đấu thầu được tổ chức trên nguyên tắc cạnh tranh, công khai minh bạch, đã giúp hình thành mức lãi suất phát hành hợp lý, luôn thấp hơn lãi suất huy động của ngân hàng thương mại, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hàng nghìn tỷ đồng, góp phần bình ổn mặt bằng lãi suất và lạm phát.

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, công tác phát hành TPCP đã có những cải cách mạnh mẽ theo hướng chuyên biệt, hướng tới mục tiêu cơ bản lâu dài là cơ cấu lại nợ công một cách hợp lý và tạo hàng hóa chuẩn cho thị trường tài chính. Kế hoạch, lịch biểu cũng được phát hành công khai; việc công bố thông tin minh bạch về kết quả đấu thầu, khối lượng, kỳ hạn, lãi suất giúp cho các thành viên thị trường chủ động được về nguồn vốn và kế hoạch tham gia đấu thầu. Kho bạc Nhà nước với vị thế là tổ chức phát hành lớn nhất thực hiện rất thành công chương trình phát hành theo hình thức lô lớn, phát hành bổ sung và chương trình hoán đổi trái phiếu. Thành công của hai chương trình này đã góp phần thay dổi về chất lượng hàng hóa TPCP trên thị trường tài chính. Số lượng mã trái phiếu đã được tinh giảm từ mức trên 300 mã xuống còn 90 mã, quy mô bình quân của các mã tăng 6 lần lên 4.000 tỷ đồng, trong đó các mã chuẩn tăng lên mức 6.000 - 8.000 tỷ đồng, tạo điều kiện để tăng thanh khoản cho giao dịch trên TPCP trên thị trương thứ cấp.

Bên cạnh đó, quy trình đăng ký, lưu ký TPCP từ khi đấu thầu lên niêm yết, giao dịch được cải tiến liên tục, rút ngắn dần từ 15 ngày xuống 10 ngày rồi 6 ngày và hiện nay là 4 ngày, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư đấu thầu mua TPCP có thể sớm giao dịch ngay trên thị trường thứ cấp. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, quy mô thị trường TPCP đã tăng từ 9% GDP năm 2003 lên mức 15,5% GDP năm 2013 và đến nay tổng giá trị danh mục TPCP đang lưu hành đạt xấp xỉ 680.000 tỷ đồng, tăng hơn 4 lần so với năm 2009 và tương đương 18% GDP. Quy mô thị trường TPCP đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 23% trong 5 năm qua, được đánh giá có mức tăng trưởng dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi tại khu vực Đông Á cũng như khu vực ASEAN +3.

Thanh khoản thị trường cũng được cải thiện đáng kể, giá trị giao dịch bình quân phiên đã tăng gấp 7,5 lần trong vòng 5 năm, từ 365 tỷ đồng/phiên năm 2009 lên 2.734 tỷ đồng/phiên trong 6 tháng đầu năm 2014. Tỷ lệ doanh số giao dịch thứ cấp so với TPCP lưu hành theo đó cũng tăng lên gấp 2,6 lần.

Đa dạng hóa các chủ thể tham gia thị trường TPCP

Theo thống kê, đến nay, thị trường TPCP Việt Nam bao gồm 25 thành viên đấu thầu và 54 thành viên giao dịch trên thị trường thứ cấp đã ngày càng phát huy được vai trò là nhà đầu tư đồng thời là trung gian tài chính trên thị trường TPCP. Các ngân hàng thương mại đóng vai trò chính với tỷ trọng nắm giữ danh mục TPCP khoảng 86%. Bên cạnh đó, các công ty bảo hiểm, công ty quản lý quỹ và nhà đầu tư nước ngoài tham gia ngày càng tích cực hơn. Từ năm 2009 - 2010, nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường khá dè dặt với tỷ trọng tham gia thị trường sơ cấp là 4% (năm 2009) và tỷ trọng giao dịch trên thị trường thứ cấp là 18,5% (năm 2010). Tuy nhiên, từ năm 2011 đến nay, khi kinh tế Việt Nam bắt đầu có dấu hiệu ổn định và hồi phục, các nhà đầu tư nước ngoài đã bắt đầu tham gia trở lại với tỷ trọng giao dịch trên thị trường thứ cấp ổn định ở mức từ 20 - 30%, giá trị trúng thầu và mức độ tham gia đấu thầu trên thị trường sơ cấp là 12%.

Hiệp hội thị trường trái phiếu Việt Nam được hình thành cùng thời điểm ra đời của thị trường đã phát huy được vai trò tập hợp và nâng cao tính chuyên nghiệp trong hoạt động của các thành viên và là cầu nối giữa các thành viên với các cơ quan quản lý và tổ chức thị trường. Ở cấp độ định hướng và quản lý Nhà nước, việc huy động vốn và phát triển thị trường TPCP đã và đang trở thành một chủ đề được quan tâm của Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan khi hoạch định các chính sách phát triển. Có thể nói, với việc hoàn thiện khung pháp lý lên một cấp độ mới cùng với tính minh bạch và thanh khoản được cải thiện, thị trường TPCP Việt Nam đã đóng góp cho việc nâng hạng trên thị trường quốc tế, thu hút quan tâm của giới đầu tư trong nước và nước ngoài.

Với những kết quả đạt được, có thể khẳng định, thị trường TPCP trong 5 năm qua đã đạt được những thành quả quan trọng, huy động được một nguồn vốn quan trọng cho đầu tư phát triển, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và cải thiện độ tín nhiệm của Việt Nam trên trường quốc tế. Trên thị trường tài chính, TPCP không chỉ là công cụ dự trữ thanh khoản như truyền thống trước đây, mà đã trở thành một tài sản mang lại lợi nhuận đáng kể cho các nhà đầu tư trong những năm qua.

Tuy nhiên, thị trường TPCP cũng tồn tại một số bất cập về cơ cấu, hàng hóa và trình độ phát triển cần được hoàn thiện trong thời gian tới. Bộ Tài chính cho biết sẽ xây dựng và phát triện hệ thống nhà tạo lập thị trường gắn với quyền lợi và nghĩa vụ trên thị trường thứ cấp, góp phần hiệu quả trong việc phát triển thị trường TPCP.

Bên cạnh đó, mở rộng cơ sở nhà đầu tư, tạo điều kiện tham gia thị trường đối với các công ty bảo hiểm, công ty tài chính… khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài thông qua việc điều chỉnh hợp lý chính sách thuế và phí.

Ngoài ra, hiện đại hóa hạ tầng công nghệ về giao dịch, thanh toán bù trừ, cung cấp thông tin, thực hiện chuyển chức năng thanh toán tiền giao dịch TPCP về Ngân hàng Nhà nước, tăng cường kết nối với hệ thống thông tin quốc tế cũng sẽ được các nhà quản lý chú trọng nhằm tạo thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài, từng bước hội nhập vào thị trường trái phiếu khu vực và thế giới.