Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Trung tâm liên kết, sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long được xác định là giải pháp chiến lược nhằm xây dựng chuỗi giá trị khép kín trong nông nghiệp, kết nối sản xuất – chế biến – tiêu thụ. Với mô hình "một điểm đến, đa dịch vụ", Trung tâm hướng tới trở thành đầu mối liên kết giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp.

Trung tâm gồm hai khu: Khu 1 - Khu Hành chính, dịch vụ hỗ trợ, thương mại, logistics, xuất nhập khẩu, có diện tích 50 ha. Khu 2 - Khu Nghiên cứu công nghệ, chế biến nông sản, khu ở, xử lý chất thải và các chức năng khác, có diện tích 200 ha. TP. Cần Thơ là địa phương được chọn đặt Trung tâm do chiếm 40% năng lực chế biến gạo và cá tra của vùng ĐBSCL, và có lợi thế về giao thông đa phương thức.

Trung tâm này sẽ đảm nhiệm vai trò liên kết toàn chuỗi nông nghiệp từ sản xuất, dịch vụ, logistics đến nghiên cứu, đào tạo và tiêu thụ. Đây là hạt nhân thúc đẩy chế biến sâu, ứng dụng công nghệ cao và phát triển hệ sinh thái dịch vụ nông nghiệp vùng ĐBSCL.

Trung tâm cũng sẽ thu hút đầu tư trong và ngoài nước, phát triển các dịch vụ hỗ trợ như sàn giao dịch nông sản, kiểm định, kho bãi, vận chuyển, xử lý phế thải... Đặc biệt, kho lạnh cấp vùng có thể bảo quản nông sản đến 90 ngày, giúp nông dân chủ động đầu ra, nâng cao giá trị và giảm rủi ro. Sự ra đời của Trung tâm sẽ thúc đẩy liên kết sản xuất – chế biến – thị trường, nâng cao giá trị nông sản và phát triển bền vững ngành nông nghiệp địa phương.

Trong quá trình xây dựng Đề án, mô hình chợ đầu mối nông sản ở một số nước đã được tham khảo, với đầy đủ chức năng như xuất nhập khẩu, kiểm dịch, hải quan, ngân hàng, dịch vụ hành chính... Trung tâm được định hướng là tổ hợp sản xuất – chế biến – tiêu thụ – logistics – chợ đầu mối – dịch vụ, liên kết các tỉnh ĐBSCL để điều phối nguồn cung lúa, cá, tôm, trái cây… Các nhà máy tại đây sẽ tập trung chế biến tinh, nâng cao giá trị nông sản.

Theo các chuyên gia, Trung tâm cần có cơ chế xã hội hóa rõ ràng, phát huy vai trò doanh nghiệp đầu đàn, hỗ trợ hộ nông dân và trang trại tham gia chuỗi giá trị. Đồng thời, Trung tâm phải đảm nhận các khâu có hàm lượng công nghệ cao như kiểm định chất lượng, tiêu chuẩn hóa, chứng nhận quốc tế và logistics hiện đại.

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Tài chính Bùi Văn Khắng cho rằng, phải xác định rõ cơ chế phối hợp công - tư. Trong đó Nhà nước đầu tư những hạ tầng thiết yếu: Chiếu xạ, kiểm dịch, hải quan...; còn doanh nghiệp đầu tư vận hành, thương mại, logistics… Bên cạnh đó, Trung tâm cần đặt mục tiêu kết nối hàng hóa trong nước và quốc tế chứ không dừng ở cấp vùng.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ rõ, quá trình triển khai Trung tâm còn chậm và lúng túng, dù TP. Cần Thơ đã được phân cấp đầy đủ thẩm quyền theo Nghị quyết số 45/2022/QH15. Do đó, Thành phố cần chủ động xây dựng dự án đầu tư riêng, xác định rõ vai trò của địa phương, Trung ương và doanh nghiệp. Những hạng mục có thể xã hội hóa thì giao doanh nghiệp làm; phần nền tảng, đầu tư lớn, khó thu hút tư nhân thì nhà nước đảm trách.

Bên cạnh đó, Trung tâm cần phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, logistics, chuẩn hóa hàng hóa, kết nối thị trường và thiết lập sàn giao dịch nông sản. Mọi nội dung có thể triển khai theo cơ chế thí điểm linh hoạt như công - tư hợp tác, cơ chế đất đai, vận hành tư trong dự án đầu tư công.

“Doanh nghiệp sẽ là chủ thể đầu tư, vận hành; còn cơ quan nhà nước đảm nhiệm vai trò giám sát, quản lý chính sách. Thành phố cần làm rõ tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư, tạo điều kiện để phát huy sáng tạo, rõ ràng phân định công – tư trong cơ chế vận hành”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng giao các Bộ phối hợp chặt chẽ với TP. Cần Thơ để bố trí các đơn vị quản lý nhà nước trong Trung tâm (như hải quan, kiểm dịch, ngân hàng...) và đề xuất thí điểm sàn giao dịch nông sản, kho dự trữ gạo quốc gia. Dự án này được kỳ vọng không chỉ phục vụ riêng vùng ĐBSCL mà còn hướng tới thị trường toàn quốc và quốc tế.