CPTPP là một hiệp ước thương mại lớn gồm 11 quốc gia được hình thành vào năm 2018 sau khi Donald Trump rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương một năm trước đó.

Tổng thống Barack Obama đã đàm phán TPP để tăng cường tầm ảnh hưởng kinh tế của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương cũng như hạn chế vị thế ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Theo quy định, tất cả 11 nước ký kết CPTPP phải đồng ý với yêu cầu gia nhập của Trung Quốc trước khi nước này có thể được kết nạp làm thành viên. Các quốc gia trong CPTPP là: Australia, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.

Các nhà phân tích cho biết mối quan hệ ngoại giao căng thẳng của Bắc Kinh với một số nước thành viên sẽ làm ảnh hưởng đến cơ hội của họ. Trung Quốc cũng có thể sẽ gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu của hiệp định thương mại về một sân chơi bình đẳng trong nhiều khía cạnh của nền kinh tế.

Trung Quốc không phải là nước duy nhất đăng ký tham gia CPTPP; Vương quốc Anh và Đài Loan cũng đã nộp đơn xin gia nhập.

Các đồng minh của Mỹ trong CPTPP

Các đồng minh của Mỹ trong CPTPP như Australia, Canada và Nhật Bản ngày càng coi Trung Quốc là "mối đe dọa chiến lược" và họ có thể ngăn chặn việc gia nhập của Trung Quốc, các nhà phân tích từ công ty tư vấn rủi ro Eurasia Group cho biết.

"Bắc Kinh sẽ cần phải có những nhượng bộ lớn trong nhiều vấn đề để gây dựng lại thiện chí với họ. Không có sự thay đổi đáng kể nào trong chính sách của Trung Quốc sẽ khó có thể thay đổi được điều này", các nhà phân tích cho biết.

Một trong những ứng cử viên trong cuộc chạy đua cho vị trí thủ tướng tiếp theo của Nhật Bản được cho là đã đặt câu hỏi về khả năng của Trung Quốc trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn của CPTPP.

Bộ trưởng Thương mại Úc Dan Tehan cũng nhấn mạnh trong một bài phát biểu rằng bất kỳ quốc gia nào muốn tham gia hiệp định thương mại "sẽ phải tuân thủ tất cả các quy tắc và tiêu chuẩn".

Nhật Bản hiện có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở biển Đông, trong khi Australia đang gặp những vấn đề về thuế do Trung Quốc áp đặt.

Trong khi đó, Canada và Mexico có thể cản đường Trung Quốc thông qua Thỏa thuận Mỹ-Mexico-Canada (USMCA). Thỏa thuận thương mại này có 1 yêu cầu đó là quốc gia thành viên phải tham khảo ý kiến ​​của bên người khác nếu muốn theo đuổi thỏa thuận thương mại với một "quốc gia phi thị trường".

Nhiều nhà phân tích cho rằng điều khoản này có thể nhằm vào Trung Quốc. USMCA đã được chính quyền ông Trump đàm phán và thay thế Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA).

Đáp ứng các tiêu chuẩn của CPTPP

Ngoài các rào cản chính trị, Trung Quốc có thể gặp khó khăn trong việc đáp ứng các điều khoản của CPTPP nhằm thúc đẩy luồng dữ liệu xuyên biên giới, bảo vệ lao động và môi trường, cũng như các hạn chế đối với các công ty nhà nước, các nhà phân tích cho biết.

Các doanh nghiệp từ Mỹ và Liên minh châu Âu nằm trong số những doanh nghiệp đã phàn nàn về các hành vi thương mại không công bằng của Trung Quốc, chẳng hạn như trợ cấp cho các công ty nhà nước, thiếu bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và buộc phải chuyển giao công nghệ.

"Việc gia nhập hiệp định thương mại sẽ yêu cầu Trung Quốc phải đồng ý với các quy tắc đối với doanh nghiệp nhà nước cũng như về lao động và môi trường. Điều này sẽ là một sự khác biệt lớn so với lập trường hiện tại của nước này", các nhà kinh tế từ công ty tư vấn Capital Economics viết trong một báo cáo.

Dù vậy, nhiều chuyên gia thương mại khác cho biết Trung Quốc sẽ không khó đáp ứng các yêu cầu trong hiệp ước thương mại lớn.

Đó là bởi vì CPTPP ít tham vọng hơn TPP tiền nhiệm và có "nhiều ngoại lệ và lỗ hổng". Nó sẽ giúp Trung Quốc tuân thủ các điều khoản thách thức hơn, Stephen Olson, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Hinrich Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận tập trung vào các vấn đề thương mại, cho biết.

'Ngoại giao khôn khéo'

Bỏ qua kết quả của nỗ lực lần này, các nhà phân tích cho biết việc gia nhập CPTPP của Trung Quốc đã làm nổi bật tầm ảnh hưởng kinh tế ngày càng mở rộng của nước này ở châu Á - Thái Bình Dương, trong khi Mỹ chủ yếu tập trung vào các vấn đề an ninh trong khu vực.

Việc gia nhập CPTPP của Trung Quốc đã theo sau AUKUS – hiệp ước quân sự công nghiệp giữa Úc, Anh và Mỹ.

Các nhà phân tích của Eurasia Group cho biết: "Động thái này là hành động ngoại giao thông minh sau tuyên bố về quan hệ đối tác an ninh AUKUS vì nó hướng sự chú ý ngoại giao sang các vấn đề thương mại và đầu tư ở châu Á - Thái Bình Dương, nơi Mỹ đã đạt được rất ít tiến bộ trong việc chống lại sự gia tăng kinh tế của Trung Quốc".

Bắc Kinh chỉ trích AUKUS, nhưng phủ nhận việc áp dụng CPTPP có liên quan đến quan hệ đối tác an ninh.

Tổng thống Joe Biden đã ưu tiên tăng cường vị thế của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, chính quyền của ông đã không nêu rõ chính sách thương mại đối với Trung Quốc và các chuyên gia cho rằng Mỹ khó có thể tham gia CPTPP do chính sách trong nước.

Trong khi đó, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn của nhiều quốc gia trong khu vực. Năm ngoái, Trung Quốc đã cùng 14 nền kinh tế khu vực khác ký kết hiệp định thương mại lớn nhất thế giới - Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực hay RCEP.