Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa báo cáo Thủ tướng Chính phủ tình hình giám sát, đánh giá tổng thể đầu tư năm 2013. Và một trong những nhận định quan trọng nhất trong văn bản do Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Văn Trung ký, đó là thời gian qua, việc thực hiện Chỉ thị số 1792/CT-TTg, công tác đầu tư từ ngân sách trung ương đã được chấn chỉnh và có nhiều chuyển biến tích cực, nguồn vốn ngân sách được bố trí tập trung hơn, hiệu quả đầu tư bước đầu được nâng cao.

Việc đầu tư từ các nguồn vốn nhà nước khác, đặc biệt là từ nguồn vốn ngân sách địa phương và vốn đầu tư của doanh nghiệp nhà nước cũng đã bước đầu có chuyển biến.

Tuy vậy, một cách thẳng thắn, dựa trên báo cáo giám sát đầu tư của các bộ, ngành, địa phương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã phải thừa nhận trước Chính phủ rằng, “vẫn còn những tồn tại cần khắc phục”. Những tồn tại này đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra rằng, số dự án có sử dụng 30% vốn Nhà nước khởi công mới vẫn còn cao; trong quá trình thực hiện, nhiều dự án vẫn còn chậm tiến độ, tỷ lệ các dự án phải điều chỉnh vẫn còn khá cao, mặc dù Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có những chỉ đạo quyết liệt.

Cụ thể, báo cáo tổng hợp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trong số 35.379 dự án đầu tư sử dụng 30% vốn Nhà nước trở lên đang thực hiện đầu tư, có tới 12.988 dự án khởi công mới, chiếm 36,63%. Trong khi đó, tỷ lệ này của năm 2012 chỉ là 33,34%, còn năm 2011 là 36,82%.

Đáng nói là, trong khi một số địa phương chấp hành nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc hạn chế khởi công mới các dự án đầu tư, thì vẫn có những địa phương có tới quá nửa dự án đang triển khai là dự án khởi công mới. Chẳng hạn, Quảng Ninh có 262 dự án khởi công mới/416 dự án, chiếm 62,98%. Con số này ở Cao Bằng là 302/468 dự án, chiếm 64,53%. Hay Bắc Kạn là 240/486 dự án, chiếm 49,38%. Lạng Sơn, Lai Châu, Vĩnh Phúc, Quảng Nam, Ninh Thuận… và ngay cả TP. Hồ Chí Minh cũng nằm trong diện này.

Nhưng nhiều dự án khởi công mới chỉ là một chuyện, chuyện khác, theo tổng hợp của Bộ Kế hoạch và Đầu tư từ số liệu báo cáo của 113/123 cơ quan có báo cáo, năm 2013, vẫn có tới 3.391 dự án chậm tiến độ, chiếm 9,59% số dự án thực hiện trong kỳ. Tuy tỷ lệ này đã thấp hơn con số 11,77% của năm 2012 và 11,55% của năm 2011, nhưng theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc các dự án chậm tiến độ là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm tăng chi phí, giảm, hoặc không còn hiệu quả đầu tư, tác động tiêu cực đến nền kinh tế.

“Các dự án đầu tư phải điều chỉnh, đặc biệt là tăng tổng mức đầu tư một mặt gây nhiều khó khăn cho công tác cân đối nguồn vốn thực hiện, mặt khác cũng ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư. Trách nhiệm về tình trạng nêu trên trước hết thuộc về các chủ đầu tư và người có thẩm quyền quyết định đầu tư”, báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận định.

Số liệu tổng hợp cho thấy, có 3.982 dự án thực hiện đầu tư trong năm phải điều chỉnh, trong đó 2.081 dự án phải điều chỉnh vốn đầu tư và 1.454 dự án phải điều chỉnh tiến độ đầu tư.

Đáng chú ý hơn, trong năm 2013, các bộ, ngành, địa phương đã phát hiện 724 dự án có thất thoát, lãng phí. Con số này đã tăng gần như gấp đôi so với con số 368 dự án có thất thoát, lãng phí của năm 2012. Tổng vốn đầu tư của hơn 700 dự án này là 15.963 tỷ đồng và số tiền được xác định bị thất thoát, lãng phí là 74 tỷ đồng.

Theo nhận định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các dự án gây thất thoát, lãng phí chủ yếu là có những chi phí không hợp lý, được phát hiện trong giai đoạn thanh, quyết toán, kiểm toán.

Tuy các cơ quan quản lý chưa đi sâu phân tích cụ thể các nội dung vi phạm, thất thoát lãng phí, cũng như nguyên nhân, trách nhiệm và các giải pháp xử lý cụ thể, song những con số nói trên đã “vẽ” một bức tranh vẫn còn những nét xám của đầu tư công, với những căn bệnh trầm kha, như chậm tiến độ, thất thoát, lãng phí, đầu tư còn dàn trải, kém hiệu quả… Bởi vậy, dễ hiểu vì sao Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh luôn nhấn mạnh việc tái cơ cấu đầu tư công, thực hiện nghiêm túc và triệt để Chỉ thị 1792/CT-TTg, cũng như khẳng định sự cần thiết phải ban hành Luật Đầu tư công, nhằm chống tham nhũng, lãng phí, nâng cao chất lượng và hiệu quả đầu tư công.

Trong văn bản báo cáo Chính phủ về giám sát đầu tư năm 2013, Thứ trưởng Nguyễn Văn Trung cũng đã nhấn mạnh việc trong điều kiện nguồn vốn đầu tư còn nhiều khó khăn, các bộ, ngành, địa phương cần tiếp tục xem xét kỹ lưỡng quá trình lựa chọn các dự án đầu tư, đặc biệt là các dự án thuộc nguồn vốn ngân sách địa phương, để khởi công mới.

“Phải ưu tiên các dự án phục vụ an sinh xã hội, phù hợp khả năng cân đối của ngân sách, tránh đầu tư dàn trải, hiệu quả thấp”, Thứ trưởng Nguyễn Văn Trung khẳng định.