Trong bản đánh giá cuối năm cho năm 2021, Trưởng ban chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell đã đặt ra một lưu ý tích cực về mối quan hệ của khối với các nước Đông Nam Á. Theo đó, EU nhấn mạnh vào việc đa dạng hóa các mối quan hệ đối tác trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đặc biệt củng cố sự liên kết với ASEAN.

Chuyên gia Lay Hwee Yeo, Giám đốc Trung tâm Liên minh châu Âu tại Singapore, cũng cho rằng, Đông Nam Á hiện là khu vực quan trọng khi EU tìm cách gia tăng ảnh hưởng của mình trong các vấn đề toàn cầu. Năm 2021 vừa qua là một năm tốt đẹp cho quan hệ EU-ASEAN và tạo đà tiếp tục cho năm 2022.

Thông tin quan trọng trong năm 2020 là EU cuối cùng đã trở thành "đối tác chiến lược" của khối ASEAN sau nhiều năm vận động hành lang. Năm 2021, động lực tiếp tục được duy trì với việc ký kết Hiệp định Vận tải hàng không toàn diện EU-ASEAN, Hiệp định Vận tải hàng không giữa các khối đầu tiên trên thế giới nhằm mục đích tăng cường và hợp lý hóa các dịch vụ hành khách và hàng hóa giữa châu Âu và Đông Nam Á.

Các chuyên gia đánh giá đây là một dấu hiệu cả hai bên "có ý định giữ cho nền kinh tế cởi mở và tăng cường chương trình nghị sự về kết nối". EU cũng là nhà tài trợ chính của vắc xin Covid-19 cho Đông Nam Á vào năm ngoái, chủ yếu được cung cấp thông qua chương trình COVAX quốc tế. Tiếp theo, EU và ASEAN có thể bắt tay vào đàm phán trong năm nay cho một thỏa thuận kỹ thuật số toàn diện.

Tháng 1 năm ngoái, ASEAN đã công bố "Kế hoạch tổng thể kỹ thuật số năm 2025" đầy tham vọng và EU cũng đã đánh dấu sự kết nối và quản trị kỹ thuật số và quan hệ đối tác là một trong những ưu tiên chính trong chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của mình. Dự kiến ​​sẽ có nhiều tiến bộ hơn đối với sáng kiến ​​Thành phố xanh thông minh ASEAN và Hệ thống quá cảnh hải quan ASEAN, cả hai đều được EU hỗ trợ về mặt tài chính. Brussels cũng là nhà tài trợ hàng đầu của hành động chống biến đổi khí hậu ở Đông Nam Á.

Tháng 11 năm ngoái, Green Team Europe, một diễn đàn của các quốc gia thành viên và Ngân hàng Đầu tư châu Âu, đã cung cấp khoản tài trợ ban đầu của EU trị giá 30 triệu euro để giúp thúc đẩy hợp tác EU-ASEAN về hành động khí hậu. Khi EU tiếp tục thực hiện Kế hoạch Phục hồi cho châu Âu và ASEAN thực thi Khuôn khổ phục hồi toàn diện của mình, cả hai bên hướng tới mục tiêu không chỉ là xây dựng trở lại tốt hơn và tăng cường khả năng phục hồi của các hệ thống y tế công cộng của hai khu vực, mà còn xây dựng trở lại xanh hơn, với phát triển bền vững là trung tâm.

Alfred Gerstl, chuyên gia về quan hệ quốc tế Ấn Độ - Thái Bình Dương tại Đại học Vienna, cho biết, mối quan tâm đặc biệt vào năm 2022 là Sáng kiến ​​Cổng toàn cầu của EU, một chương trình đầu tư 300 tỷ euro được đưa ra vào tháng 12 năm ngoái, sẽ được thực hiện như thế nào. Đông Nam Á được xác định là khu vực trọng điểm cho kế hoạch đầu tư này, được công bố vào cuối năm ngoái và được coi là đối trọng tiềm năng đối với kế hoạch đầu tư của Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) rộng lớn của Trung Quốc.

Về mặt thương mại, các kế hoạch đã bị đình trệ về một Hiệp định Thương mại tự do EU - ASEAN. Nhưng Singapore và Việt Nam hiện đã ký các Hiệp định Thương mại song phương với EU và các cuộc đàm phán đang diễn ra với các nước ASEAN khác, chủ yếu là Indonesia. Năm ngoái, Thái Lan, Indonesia và Philippines đã báo hiệu mong muốn gia hạn các cuộc đàm phán thương mại. Việc nối lại các cuộc đàm phán có thể sẽ bắt đầu vào năm 2022.

Vào ngày 1/1, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), một hiệp định thương mại do ASEAN dẫn đầu, bao gồm hầu hết các nước châu Á, đã có hiệu lực, tạo ra một thỏa thuận thương mại lớn nhất thế giới. Shada Islam, một nhà phân tích và bình luận độc lập của EU cho biết, với việc RCEP có hiệu lực, tất cả đều đặt cược vào việc EU và ASEAN sẽ mở lại các cuộc đàm phán về hiệp định thương mại tự do hai khu vực nhanh như thế nào.

Tuy nhiên, khó khăn còn ở phía trước. David Camroux, một chuyên gia về Đông Nam Á tại Sciences Po, lưu ý rằng, cuộc khủng hoảng Myanmar sẽ tiếp tục là nguồn cơn căng thẳng vào năm 2022. Cho đến nay, EU đã công khai ủng hộ ASEAN đi đầu trong nỗ lực hòa giải cuộc khủng hoảng.

Các vấn đề đang diễn ra khác có thể sẽ tiếp diễn vào năm 2022, bao gồm việc EU cấm nhập khẩu dầu cọ của Indonesia và Malaysia. Năm ngoái, Kuala Lumpur đã đưa tranh chấp lên Tổ chức Thương mại thế giới. Nhưng điều này không có khả năng ảnh hưởng quá nhiều đến quan hệ giữa các khối. Bản báo cáo thường niên về tình hình khu vực được công bố sắp tới sẽ cho thấy EU là một đối tác đáng tin cậy trong khu vực và được coi là một bức tường thành quan trọng chống lại sự cạnh tranh ngày càng căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc. EU được coi là một đối tác chiến lược đáng tin cậy và ngày càng coi Đông Nam Á như một khu vực có thể khẳng định ảnh hưởng trên thế giới - và là nơi mà ảnh hưởng của EU được hoan nghênh.