Chậm giải ngân do điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án

Theo báo cáo của Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính), năm 2024, các địa phương được giao tổng kế hoạch vốn vay nước ngoài là 24.805,39 tỷ đồng, trong đó vốn đầu tư công (vốn ngân sách nhà nước cấp phát bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương) là 10.094,79 tỷ đồng. Số kế hoạch vốn được giao cho các địa phương năm 2024 thấp hơn nhiều so với năm 2023 (chỉ bằng 70% kế hoạch vốn năm 2023), tương ứng số lượng dự án được giao kế hoạch vốn năm 2024 cũng chỉ bằng 58,3% năm 2023 (98/168 dự án).

Theo thống kê, tính đến ngày 30/11/2024, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công từ nguồn vốn vay nước ngoài (tính chung cả vốn cấp phát của trung ương và vốn địa phương vay lại) đạt 30,3% (cao hơn cùng kỳ năm 2023 là 24,89%). Tuy nhiên, kết quả giải ngân này vẫn khá thấp, khó đạt được yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ đặt ra (phấn đầu cả năm giải ngân 95% kế hoạch vốn năm 2024).

Kế hoạch vốn được giao thấp hơn năm 2023 nhưng các địa phương cũng không phân bổ hết kế hoạch vốn cho các dự án (mới phân bổ được 93,7% kế hoạch vốn đầu tư công của ngân sách trung ương và 79,28% kế hoạch vốn địa phương vay lại) chủ yếu do dự án đã kết thúc, không còn nhu cầu giải ngân hoặc dự án chưa hoàn thành các thủ tục điều chỉnh nên chưa có cơ sở phân bổ kế hoạch vốn. Về giải ngân, có 06/53 địa phương (09 địa phương không được giao kế hoạch vốn năm 2024 và 1 địa phương giao kế hoạch vốn để thực hiện ghi thu ghi chi) có tỉ lệ giải ngân đạt trên 60%, nhưng vẫn còn 05/53 địa phương vẫn chưa giải ngân kế hoạch vốn năm 2024.

Theo đánh giá của ông Hoàng Hải – Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại, quá trình làm việc với các địa phương, các dự án và theo dõi số liệu giải ngân cho thấy phát sinh các vướng mắc. Cụ thể như: vướng mắc về giải phóng mặt bằng; vướng mắc trong khâu đầu thầu hoặc hợp đồng thương mại; chậm tiến hành công tác nghiệm thu, thanh toán hoặc do thiếu kế hoạch vốn (đặc biệt với các dự án sẽ kết thúc giải ngân trong năm 2024). Cùng với đó, tình trạng các địa phương tiếp tục chậm giải ngân vốn vay nước ngoài còn do nhiều dự án (22% số dự án đang giải ngân) phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, gia hạn giải ngân, gia hạn thời gian thực hiện, đề nghị sử dụng vốn dư.

Địa phương còn lúng túng

Phát biểu tại Hội nghị, ông Lê Sỹ Tiến – Phó trưởng Phòng Kinh tế đối ngoại (Sở Kế hoạch và đầu tư TP. Hà Nội) cho biết, năm 2024, 6 dự án ODA của TP. Hà Nội được giao kế hoạch vốn ODA được giao 3.895,5 tỷ đồng đáp ứng nhu cầu giải ngân cho các dự án. Đến nay, TP. Hà Nội đã hoàn thành nhập Tabmis toàn bộ kế hoạch giao năm 2024 cho các dự án theo quy định, không có vốn ODA năm 2023 kéo dài sang năm 2024. Ước thực hiện đến ngày 31/01/2025, giải ngân vốn ODA kế hoạch năm 2024 khoảng 2.944,8 tỷ đồng, đạt 75,59% kế hoạch (bao gồm: vốn ODA cấp phát 1.471.045 triệu đồng (đạt 62,73% kế hoạch); vốn ODA vay lại 1.473.819 triệu đồng (đạt 95,04% kế hoạch).

Theo ông Lê Sỹ Tiến, ước thực hiện giải ngân kế hoạch năm 2024 nguồn vốn ODA cấp phát thấp là do các vướng mắc của Dự án Tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn Nhổn ga Hà Nội đã cơ bản được giải quyết tuy nhiên việc điều chỉnh chủ trương đầu tư, dự án và gia hạn các hiệp định vay chậm (Hiệp định vay ADB đến tháng 6/2024 mới hoàn thành) so với kế hoạch đặt ra; Dự án Tuyến đường sắt đô thị TP. Hà Nội, đoạn Nam Thăng Long Trần Hưng Đạo thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án kéo dài dẫn tới Dự án đến nay vẫn chưa triển khai.

Tại Bình Thuận, theo đại diện Tỉnh, dự kiến số giải ngân vốn ODA đến hết năm 2024 đạt 41,42% tổng vốn đã phân bổ. Hiện nay, tỉnh Bình Thuận đang 4 dự án sử dụng nguồn vốn ODA với nhiều khó khăn khi triển khai. Theo đó, tại một dự án, tổng mức đầu tư tăng lên vì tăng chi phí đền bù; hiện Tỉnh đang xin ý kiến tăng tổng đầu tư và đang chờ trình Chính phủ phê duyệt điều chỉnh mới có thể tiến hành được... Ngoài ra, còn phải kể đến những khó khăn đến từ khâu lập tự toán, hồ sơ; gia hạn các hiệp định vay do chậm trễ…  

Hay như tại Bình Định, theo thông tin từ Ban Quản lý dự án nông nghiệp và phát triển nông thôn Tỉnh, đến nay, Ban đã giải ngân xong nguồn vốn ODA được phân bổ của năm 2024. Kết quả này có được do dự án đang trong giai đoạn thi công xây dựng nên việc giải ngân thuận lợi; công tác giải phóng mặt bằng đã cơ bản xong; Các nhà thầu thi công làm đúng khối lượng hợp đồng, khối lượng thi công phù hợp với năng lực của Ban quản lý dự án. Cùng với đó, ngay từ đầu năm, chủ đầu tư đã phối hợp chặt chẽ với các nhà thầu đẩy nhanh tiến độ giải ngân, kịp thời xử lý vướng mắc phát sinh, tao điều kiện cho nhà thầu triển khai thi công một cách nhanh nhất, rút ngắn tối đa khâu xử lý hồ sơ thủ tục.

“Khi thực hiện các dự án ODA có rất nhiều khó khăn, trong đó có thêm cả ràng buộc về phía nhà tài trợ. Chính vì vậy, để có thể giải ngân nhanh, đúng tiến độ 3 từ sau là rất quan trọng: “Nỗ lực – Chia sẻ - May mắn”. Chỉ khi có sự phối hợp nhịp nhàng của các bên liên quan, nỗ lực thực hiện với quyết tâm cao nhất và các yếu tố may mắn đến từ tinh thần đồng thuận của người dân khi giải phóng mặt bằng thì việc giải ngân vốn đầu tư công có thể thực hiện một cách thuận lợi”, đại diện Ban Quản lý dự án nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bình Định chia sẻ.

Tại Hội nghị, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại Hoàng Hải cho biết, thời gian tới, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục rút ngắn tối đa thời gian xử lý đơn rút vốn (trong vòng 1 ngày làm việc đối với rút vốn trực tiếp và tạm ứng). Cùng với đó, sẽ trực tiếp làm việc với các ban quản lý dự án, các địa phương để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong giải ngân; tiếp tục trao đổi với các nhà tài trợ nhằm tháo gỡ các vướng mắc như rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục cho ý kiến không phản đối...