Cần thiết có quy định riêng

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý, Bộ Tài chính đã tham mưu trình Chính phủ ban hành Nghị định số 99/2021/NĐ-CP ngày 11/11/2021 của Chính phủ quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán sử dụng vốn đầu tư công. Theo đó, đã quy định đầy đủ về quy trình quản lý dự án sử dụng vốn đầu tư công (từ khâu giao kế hoạch vốn hằng năm đến khâu thanh toán, quyết toán dự án), rõ ràng về trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, cá nhân có liên quan, đảm bảo quản lý chặt chẽ, phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành và góp phần đẩy nhanh được tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Tuy nhiên, việc quản lý, thanh toán vốn đầu tư công được điều chỉnh bởi nhiều quy định pháp luật liên quan, ảnh hưởng trực tiếp tới các thủ tục, nguyên tắc, hồ sơ pháp lý, kiểm soát thanh toán của dự án. Do vậy, khi những văn bản quy phạm pháp luật chủ yếu được thay đổi (như: Luật Đất đai, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu…), việc đề xuất xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 99/2021/NĐ-CP ngày 11/11/2021 của Chính phủ là cần thiết.

Theo Bộ Tài chính, Luật số 56/2024/QH15 ngày 29/11/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ Quốc gia, Luật Xử lý vi phạm hành chính đã quy định: “Đối với chương trình, nhiệm vụ, dự án ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn phân bổ vốn từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi và nguồn dự phòng ngân sách nhà nước hằng năm thực hiện theo quy định tại Điều 10 và Điều 59 Luật Ngân sách nhà nước”.

Theo đó, cần bổ sung mở rộng phạm vi của Nghị định số 99/2021/NĐ-CP của Chính phủ đối với các nhiệm vụ, dự án ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn. Bên cạnh đó, Luật Đất đai, Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng cũng có nhiều điểm mới liên quan đến vấn đề này.

Bộ Tài chính cũng cho hay, theo quy định tại Nghị định số 99/2021/NĐ-CP của Chính phủ, cơ quan kiểm soát, thanh toán thực hiện kiểm soát theo từng lần tạm ứng, thanh toán trên cơ sở hồ sơ pháp lý theo quy định của pháp luật có liên quan do chủ đầu tư thực hiện và cung cấp.

Tuy nhiên, các hồ sơ pháp lý, thanh toán nêu trên, đặc biệt là toàn bộ hợp đồng, phương án giải phóng mặt bằng chiếm khối lượng lớn và chứa nhiều nội dung có tính chất kỹ thuật chuyên ngành, không thuộc chức năng, nhiệm vụ kiểm soát của cơ quan kiểm soát, thanh toán. Điều này cũng gây khó khăn cho chủ đầu tư trong quá trình gửi hồ sơ và nhiều bất cập trong thực hiện dịch vụ công điện tử hóa toàn phần.

Thực tế trên cho thấy, việc quy định nhằm đơn giản hóa hồ sơ quản lý, thanh toán, trên nguyên tắc phân cấp đến chủ đầu tư chịu trách nhiệm toàn diện về tính pháp lý của các thông tin cung cấp tại hồ sơ thanh toán gửi cơ quan kiểm soát, thanh toán là cần thiết. Điều này sẽ giúp giảm tải yêu cầu phải cung cấp và lưu trữ hồ sơ, phù hợp với lộ trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy Kho bạc nhà nước, đảm bảo minh bạch, đúng quy định và đẩy nhanh tiến độ kiểm soát, thanh toán, tạo thuận lợi cho quá trình chuyển đổi số và tiến tới mục tiêu thanh toán điện tử 100%.

Công tác quản lý nhà nước về tài chính đầu tư công nói riêng và tổng thể đầu tư công nói chung thường gặp nhiều khó khăn trong việc ra quyết định điều hành kịp thời, bám sát thực tiễn. Nguyên nhân chính tới từ sự tách rời của hệ thống thông tin quản lý.

Cụ thể, số liệu về kế hoạch vốn hàng năm và số giải ngân được khai thác qua nhiều hệ thống của Kho bạc Nhà nước trong khi số liệu về kế hoạch đầu tư trung hạn được Bộ Kế hoạch và Đầu tư trước đây quản lý, khai thác trên một hệ thống độc lập. Việc duy trì nhiều hệ thống mà không có giải pháp kết nối khiến số liệu thiếu thống nhất, việc cập nhật và báo cáo phải thực hiện thủ công, dẫn tới kéo dài thời gian tham mưu, thường đánh mất thời cơ vàng để ra quyết định điều hành.

Do đó, cần thiết bổ sung quy định về việc tổ chức, triển khai, thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính dự án đầu tư công theo chủ trương hiện đại hóa cơ quan Chính phủ hiệu lực, hiệu quả hơn để các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương thống nhất thực hiện.

Cải cách mạnh mẽ công tác kiểm soát, thanh toán

Từ thực tiễn nêu trên, Bộ Tài chính đề xuất xây dựng Nghị định riêng thay thế các nội dung về quản lý, thanh toán, quyết toán niên độ ngân sách đối với dự án sử dụng vốn đầu tư công tại Nghị định số 99/2021/NĐ-CP ngày 11/11/2021 của Chính phủ theo trình tự, thủ tục rút gọn. Dự thảo Nghị định đã được Bộ Tài chính lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương.

Dự thảo Nghị định được xây dựng phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành và bám sát nguyên tắc cải cách mạnh mẽ công tác kiểm soát, thanh toán tại Kho bạc Nhà nước. Mục tiêu hướng đến là thanh toán trực tuyến 100%, đơn giản hóa thủ tục phải gửi cơ quan Kho bạc Nhà nước, đẩy mạnh số hóa quy trình kiểm soát, rõ phạm vi kiểm soát thanh toán của cơ quan Kho bạc Nhà nước, triệt để phân cấp quản lý cho Bộ chủ quản, chủ đầu tư trong quy trình triển khai thực hiện, giải ngân các dự án nhằm nhanh nhất giải phóng nguồn lực đầu tư công.

Theo đó, Dự thảo Nghị định đã quy định nguyên tắc thanh toán, hồ sơ pháp lý gửi kho bạc, hồ sơ  thanh toán, tạm ứng, biểu mẫu kiểm soát theo hướng gắn với trách nhiệm trực tiếp và toàn diện của chủ đầu tư/ban quản lý dự án, đơn giản hóa thủ tục phải gửi cơ quan Kho bạc Nhà nước, đẩy mạnh số hóa quy trình kiểm soát, rõ phạm vi kiểm soát thanh toán của cơ quan Kho bạc Nhà nước.

Đồng thời, dự thảo rà soát, bổ sung, hoàn thiện khung pháp lý để phù hợp với những điểm mới của Luật Đất đai số 31/2024/QH15; Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15 ngày 23/6/2023; Luật Xây dựng; Luật Đầu tư công; Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Dự trữ quốc gia. Xây dựng khuôn khổ pháp lý về hệ thống thông tin trong lĩnh vực tài chính đầu tư công.

Bộ Tài chính đã đề xuất hoàn thiện nhiều cơ chế, chính sách tại dự thảo Nghị định như: Quy định chung; Quản lý, thanh toán vốn đầu tư công; Quyết toán vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước theo năm ngân sách (quyết toán theo niên độ); Ứng dụng công nghệ thông tin; Kiểm tra; Trách nhiệm của các cơ quan liên quan…