Khắc phục những bất cập tại các Dự án BT

Đưa ra đánh giá về việc sử dụng quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư thực hiện Dự án BT trong thời gian qua, ông La Văn Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính) cho biết, về cơ bản việc sử dụng quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư BT đã phát huy được hiệu quả thông qua việc huy động các nguồn lực của khu vực tư nhân và việc cung cấp các dịch vụ công, giảm áp lực lên nguồn ngân sách nhà nước.

Theo đó, Nghị định 69 đã quy định 02 nhóm quỹ đất được sử dụng để thanh toán cho Nhà đầu tư thực hiện dự án BT, bao gồm: Đất chưa giải phóng mặt bằng và đất đã giải phóng mặt bằng.

Trong đó, Nhà nước thực hiện giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê theo quy định của pháp luật đất đai, để thanh toán cho Nhà đầu tư khi thực hiện Dự án BT.

Bên cạnh đó, để tránh việc nhà đầu tư cố tình lập dự án BT để lấy đất, trụ sở làm việc, Nghị định quy định trước khi muốn thực hiện dự án BT để được thanh toán bằng quỹ đất, nhà đầu tư phải đảm bảo dự án được lập theo mô hình nào và phải thông qua đấu thầu rộng rãi, chưa kể trong một số trường hợp muốn sử dụng đất hoặc tài sản công để thanh toán, dự án đó phải được sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ.

Thanh toán theo nguyên tắc ngang giá

Đối với việc thanh toán Dự án BT bằng quỹ đất, Nghị định 69 nêu rõ, việc thanh toán phải đảm bảo nguyên tắc giá trị Dự án BT xác định theo quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng; Giá trị quỹ đất để thanh toán cho nhà đầu tư xác định theo quy định của pháp luật về đất đai; Thực hiện thanh toán Dự án BT bằng quỹ đất theo nguyên tắc ngang giá, bù trừ chênh lệch giữa giá trị Dự án BT và giá trị quỹ đất thanh toán; Thời điểm thanh toán Dự án BT bằng quỹ đất là thời điểm UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư. 

Quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư được áp dụng hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê.

Quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư gồm: Đất xác định trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế theo quy định của pháp luật về đất đai; đất của cơ sở nhà, đất tại vị trí cũ sử dụng để thanh toán Dự án BT đầu tư xây dựng công trình tại vị trí mới.

Xác định giá trị quỹ đất

Việc sử dụng đất để thanh toán Dự án BT, Nghị định quy định rõ: Đối với quỹ đất chưa giải phóng mặt bằng thì trên cơ sở vị trí, diện tích quỹ đất thanh toán được UBND cấp tỉnh dự kiến thanh toán, căn cứ đề nghị của cơ quan nhà nước có thẩm quyền ký Hợp đồng BT và đề nghị của Nhà đầu tư, UBND cấp tỉnh có văn bản cam kết với nhà đầu tư về việc sử dụng quỹ đất để thanh toán Dự án BT. Đồng thời giao các cơ quan chức năng của địa phương và nhà đầu tư thực hiện trình tự theo các bước:

Thứ nhất, lập quy hoạch chi tiết 1/500 trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;

Thứ hai, lập phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt;

Thứ ba,­ ứng trước kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng theo quy định;

Thứ tư, tổ chức thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng theo phương án được phê duyệt.

Trên cơ sở kết quả thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư. Đối với quỹ đất đã hoàn thành giải phóng mặt bằng, UBND cấp tỉnh ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất cho nhà đầu tư để xác định giá trị quỹ đất thanh toán.

Đối với việc xác định giá trị quỹ đất thanh toán được thực hiện như sau: Trường hợp giao đất có thu tiền sử dụng đất thì giá trị quỹ đất thanh toán là tiền sử dụng đất xác định tại thời điểm có quyết định giao đất theo quy định của pháp luật về thu tiền sử dụng đất.

Trường hợp cho thuê đất thu tiền thuê đất một lần cho cả thời gian thuê thì giá trị quỹ đất thanh toán là tiền thuê đất nộp một lần cho cả thời gian thuê xác định tại thời điểm có quyết định cho thuê đất theo quy định của pháp luật về thu tiền thuê đất, thuê mặt nước.

Ngoài ra, Quyết định quy định, việc sử dụng quỹ đất của cơ sở nhà, đất tại vị trí cũ để thanh toán Dự án BT đầu tư xây dựng công trình tại vị trí mới thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước.

Quy định rõ các điều khoản của hợp đồng

Hợp đồng BT ký giữa Nhà nước và doanh nghiệp phải có những điều khoản cụ thể do hợp đồng này là thỏa thuận cao nhất mà cơ quan nhà nước và chủ đầu tư phải tuân thủ trong suốt quá trình thực hiện dự án. Dù vậy, gần như từ trước đến nay Nhà nước phó mặc cho hai bên soạn thảo chứ không có một quy định pháp luật chặt chẽ về các điều khoản của hợp đồng. 

Chính phủ cần có một nghị định hướng dẫn cụ thể về nội dung của hợp đồng BT trong hai trường hợp: giao công trình qua đấu thầu hay giao công trình chỉ định (nếu đấu thầu không thành công). Như vậy mới có thể cắt bỏ được cái mà người dân vẫn hay cho là lợi ích nhóm.

GS., TS. Đặng Hùng Võ (Nguyên thứ trưởng Bộ TN-MT)

Chấm dứt tình trạng chỉ định nhà đầu tư BT

Để ngăn chặn thất thoát đất công khi thực hiện dự án BT, chỉ có cách là địa phương bán đất lấy tiền để trả cho doanh nghiệp làm dự án hạ tầng. Và muốn bán quỹ đất đó đúng giá trị của nó thì phải đấu giá.

Ai trả cao sẽ được quyền sử dụng tài sản đất đó. Khi có tiền cũng đấu thầu chọn nhà đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng nhằm đảm bảo dự án đúng tiến độ, chất lượng. Cần chấm dứt tình trạng chỉ định nhà đầu tư triển khai dự án BT như lâu nay và để nhà đầu tư chọn quỹ đất để thanh toán.

TS. Vũ Đình Ánh

Cần có quỹ riêng để xây dựng hạ tầng

Việc bán đấu giá đất lấy tiền để đầu tư cho các dự án hạ tầng và các dự án hạ tầng được giao qua đấu thầu là minh bạch, rạch ròi nhất để tránh tình trạng tham nhũng, lợi ích nhóm trong việc đầu tư công.

Theo tôi, cần có quỹ riêng để đầu tư cho các dự án về hạ tầng bởi hạ tầng. Đồng thời cần có quy hoạch và tầm nhìn chung, đầu tư cho hạ tầng là một chiến lược dài hạn chứ không phải từng năm.

Chuyên gia chính sách công Nguyễn Quang Đồng