Ngày 21/7/2015, Bộ Tài chính đã có văn bản số 448/TB-BTC giao HNX tổ chức triển khai hoạt động giao dịch của TTCK phái sinh, giao VSD thực hiện bù trừ, thanh toán chứng khoán phái sinh. Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của UBCKNN, sau một thời gian tích cực nghiên cứu và triển khai, HNX và VSD đã tổ chức công bố mô hình và kế hoạch phát triển hệ thống giao dịch và bù trừ thanh toán chứng khoán phái sinh nhằm giúp các thành viên thị trường nắm bắt được mô hình và lộ trình triển khai hệ thống, để theo đó chuẩn bị và phối hợp với HNX và VSD cùng đưa thị trường chứng khoán phái sinh vào vận hành theo kế hoạch đề ra.

Tham dự chương trình có Hiệp hội kinh doanh chứng khoán Việt Nam, Hiệp hội Thị trường Trái phiếu Việt Nam, đại diện các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư (subjected to change).

Phát biểu khai mạc, Tổng Giám đốc VSD, ông Dương Văn Thanh cho biết HNX và VSD đã lựa chọn công ty TNHH hệ thống thông tin FPT (FIS) là nhà thầu chính và Tập đoàn các Sở giao dịch chứng khoán toàn cầu (GMEX – đơn vị liên kết của tập đoàn bù trừ hàng đầu Châu Âu và thế giới EUREX) là đơn vị cung cấp giải pháp cho hai hệ thống này. Giải pháp của GMEX cho hệ thống giao dịch và bù trừ, thanh toán được đánh giá có nhiều tính năng linh hoạt, có thể tùy biến theo yêu cầu quản lý của thị trường và theo từng giai đoạn phát triển. Hệ thống do GMEX phát triển đã được cung cấp cho nhiều thị trường như Anh, New Zealand, Dubai, …đáp ứng được các tiêu chuẩn của quốc tế về cung cấp dịch vụ giao dịch và sau giao dịch, cũng như phù hợp với các khuyến nghị của quốc tế (như ISOCO, BIS). Đối với Việt Nam, các tính năng có sẵn trên hệ thống về cơ bản đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu nghiệp vụ về giao dịch và bù trừ thanh toán cho giai đoạn trước mắt cũng như mở rộng sau này.

Phó TGĐ HNX Nguyễn Anh Phong cho biết, hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh sẽ được thiết kế với 3 chức năng: quản lý thành viên, giao dịch và thống kê, cảnh báo & phòng ngừa rủi ro. Hệ thống sẽ phân loại, phân quyền khác nhau cho 2 loại thành viên giao dịch thông thường và thành viên tạo lập thị trường. Các thành viên tạo lập thị trường được thực hiện tạo lập thị trường cho từng loại hợp đồng chứng khoán phái sinh và quản lý thành viên này theo nguyên tắc: yết giá, khối lượng giao dịch, thời gian yết giá. Hệ thống cũng cho phép thực hiện giao dịch trực tuyến theo các chuẩn FIX, API và giao dịch từ xa trên giao diện web. Năng lực hệ thống có thể đáp ứng tới 15.000 sổ lệnh, với số lệnh cao điểm qua FIX đạt 5.000 lệnh/giây, qua API đạt 150.000 lệnh/giây. Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu (4 mã hợp đồng) và hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ (3 mã hợp đồng) sẽ là 2 sản phẩm được đưa vào giao dịch đầu tiên.

Hoạt động bù trừ, thanh toán và quản lý rủi ro trên thị trường chứng khoán phái sinh thực hiện theo mô hình đối tác trung tâm (Central Counterparty – CCP). Theo ông Dương Ngọc Tuấn, Phó TGĐ VSD, hệ thống sẽ được thiết kế linh hoạt với các module tích hợp sẵn công cụ để quản lý tài khoản, vị thế, tài sản ký quỹ, hỗ trợ tính toán ký quỹ, … có khả năng quản lý thông tin chi tiết tài khoản nhà đầu tư theo từng thành viên bù trừ. Hệ thống có khả năng đáp ứng tối thiểu 600.000 tài khoản và xử lý trên 15.000 giao dịch thanh toán/phút. Việc kết nối giữa hệ thống bù trừ, thanh toán với hệ thống của Sở giao dịch được thực hiện theo chuẩn FIX, kết nối với ngân hàng thanh toán, theo chuẩn ISO15022, riêng thành viên bù trừ có thể kết nối thông qua cổng trực tuyến theo chuẩn ISO15022 hoặc terminal cổng giao tiếp điện tử.

VSD sẽ áp dụng mô hình ký quỹ trước (pre-margin), với phương pháp sử dụng để tính toán tỷ lệ ký quỹ là phương pháp định lượng rủi ro (Value at Risk – VaR), là phương pháp tính toán phổ biến được CCP tại nhiều nước áp dụng. Hệ thống hỗ trợ tính toán cho các loại ký quỹ bao gồm: Ký quỹ ban đầu; Ký quỹ song hành; Ký quỹ biến đổi và Ký quỹ thanh toán đáo hạn. Bên cạnh ký quỹ, hệ thống cũng hỗ trợ đầy đủ các chức năng quản lý rủi ro cho hoạt động bù trừ thanh toán và bảo vệ nhà đầu tư như quản lý quỹ bù trừ, thiết lập giới hạn vị thế, chuyển khoản vị thế, đóng, thanh lý vị thế của thành viên bù trừ, nhà đầu tư mất khả năng thanh toán ....

HNX và VSD sẽ công bố chuẩn kết nối hệ thống cho các thành viên vào tháng 4 năm nay. Các thành viên sẽ bắt đầu kiểm thử hệ thống với HNX và VSD từ tháng 9 đến tháng 10. Dự kiến đến cuối năm 2016, hệ thống giao dịch và hệ thống bù trừ, thanh toán chứng khoán phái sinh sẽ sẵn sàng đi vào hoạt động.

Phát biểu bế mạc, bà Nguyễn Thị Hoàng Lan, Phó Chủ tịch HĐQT, Phó TGĐ phụ trách Ban Điều hành HNX cho rằng phát triển thị trường chứng khoán phái sinh là một bước phát triển có dấu ấn cho TTCK khi hoàn thiện cấu trúc của thị trường với rất nhiều giải pháp hiện đại trong đó có CCP. Đây là những giải pháp mang tính cốt lõi cho việc phát triển TTCK trong tương lai, không chỉ phát triển TTCK phái sinh mà thậm chí phát triển cả các thị trường cơ sở.