Thị trường chứng khoán trong những tháng đầu năm trải qua 2 giai đoạn rõ rệt. Vào thời gian trước kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, thị trường sôi động với việc VN-Index tích lũy đi lên, song sau Tết là giai đoạn giảm điểm, VN-Index lao dốc và lấy đi toàn bộ giá trị tích lũy cả năm 2019 do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 (nCoV).

Không khí sôi động trước kỳ nghỉ lễ

Ở thời điểm trước nghỉ lễ, thị trường chứng khoán có 3 nhân tố chính hỗ trợ VN-Index tăng điểm là những thông tin tích cực từ nhóm Ngân hàng, dòng vốn khối ngoại gia tăng và kết quả kinh doanh khả quan trong quý IV/2019 của các doanh nghiệp niêm yết.

Theo đó, dòng tiền gia tăng tích lũy tại nhóm ngân hàng, các mã BID, CTG, VPB… đều tăng điểm mạnh và nằm trong top các cổ phiếu hỗ trợ mạnh nhất cho VN-Index. Vào ngày 22/1, tổng giá trị vốn hóa của lĩnh vực ngân hàng đạt hơn 1,04 triệu tỷ đồng, tăng 8,6% so với thời điểm cuối năm 2019.

Thêm vào đó, nhà đầu tư nước nước ngoài đã chuyển sang mua ròng sau 5 tháng bán ròng trên sàn HoSE. Giá trị mua ròng lên tới 2.100 tỷ đồng (từ ngày 1/1 đến 22/1), xét riêng vể dòng vốn ETF thì Quỹ VFMVN30 đã tăng vốn cao nhất trong giai đoạn đầu năm. Điểm đáng lưu ý là những biến động tiêu cực của thị trường sau Tết cũng không ảnh hưởng tới hoạt động mua ròng của Quỹ này. Theo đó, giá trị mua ròng của VFMVN30 trong tháng Một đạt gần 264 tỷ đồng.

Về hoạt động kinh doanh của các mã niêm yết, các báo cáo tài chính quý IV/2019 công bố nhìn chung là tích cực với tổng lợi nhuận sau thuế trong quý trên sàn HoSE tăng 20,66%/năm, kéo cả năm lên 12,1%. Trong đó, lợi nhuận sau thuế của hai nhóm ngành có vốn hóa lớn nhất thị trường là ngân hàng và bất động sản tăng tương ứng là 29,8% và 32,6%.

Tuy nhiên sau kỳ nghỉ lễ, thị trường chứng khoán giảm mạnh với  nguyên nhân duy nhất do dịch bệnh COVID-19 gây ra. Ba phiên đầu năm Canh Tý, thị trường chứng kiến VN-Index sụt giảm rất mạnh. Và, mặc dù các thị trường quốc tế sau đó đã hồi phục lại tương đối nhanh nhưng VNIndex vẫn đang bị tụt lại phía sau.

Báo cáo từ Công ty chứng khoán SSI chỉ ra tổng mức giảm điểm của VNIndex từ ngày 22/1 đến 12/2 là 5,4% trong khi chỉ số MSCI-EM Index giảm 3% và S&P 500 tăng 1%.

COVID-19 làm đảo lộn mọi dự báo

Ông Nguyễn Đức Hùng Linh, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán SSI cho rằng, “dịch bệnh COVID-19 đã làm đảo lộn mọi dự báo, thị trường chứng khoán quý 1 rơi vào trầm lắng và ảnh hưởng trong cả năm 2020.”

Theo những tính toán từ nhóm phân tích của SSI, nếu không gặp phải tình hình dịch bệnh, thị trường chứng khoán Việt Nam trong quý I có thể đã khởi sắc nhờ thỏa thuận Mỹ - Trung và dòng vốn nước ngoài tăng cao. Bởi thời điểm giữa tháng Một, các nhà quản lý quỹ trên toàn cầu còn rất lạc quan với tỷ trọng đầu tư cổ phiếu trong danh mục đạt mức cao nhất 17 tháng qua. Theo đó, dòng vốn vào các thị trường mới nổi liên tục tăng, cùng với đó là đà mua ròng của nhà đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tuy nhiên, diễn biến thực tế kể từ cuối tháng Một lại cho thấy xu hướng đảo chiều của dòng vốn trên toàn cầu. Dịch bệnh COVID-19 làm giảm mạnh các dự báo tăng trưởng của các nước Đông Á, đẩy các nhà quản lý quỹ phải thay đổi chiến lược.

“Nhóm các thị trường mới nổi ở khu vực châu Á bị rút vốn mạnh do có mức độ liên thông về sản xuất và tiêu dùng lớn với Trung Quốc. Giá trị rút vốn khỏi các quỹ đầu tư cổ phiếu ở khu vực này vào tuần đầu tháng 2 đã tăng lên mức cao nhất 19 tuần. Tại Việt Nam, triển vọng thu hút vốn nước ngoài cho thị trường chứng khoán trong tháng Hai và các tháng tiếp theo vì vậy đã giảm xuống mức thấp,” báo cáo chỉ ra.

Hiện, diễn biến của dịch bệnh còn phức tạp, có thể thời gian phong tỏa ở Trung Quốc có thể kéo dài, điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chuỗi sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam.

Bộ Kế hoạch Đầu tư đã đưa ra 2 kịch bản tăng trưởng của Việt Nam dưới tác động của dịch bệnh, theo đó nếu nCoV được khống chế kịp thời trong quý I, ước tính GDP năm 2020 tăng 6,27%/năm và tình hình COVID-19 được khống chế tại quý II, GDP năm nay chỉ tăng 6.09%/năm. Và, cả hai kịch bản nêu trên đều đưa ra ước tính thấp hơn nhiều so với mức trên 7% của 2 năm trước đó.

Đưa ra các nhân tố cơ bản trên thị trường, ông Linh cho rằng dòng vốn và tâm lý thị trường hiện đều yếu và điều này sẽ triệt tiêu sức bật của thị trường chứng khoán Việt nam trong quý I.

“Ở kịch bản tích cực, việc khống chế dịch bệnh đạt thành công ngay trong tháng Hai và sức cầu tiêu dùng cũng như chuỗi sản xuất ít bị ảnh hưởng sẽ mang lại diễn biến khả quan hơn cho thị trường. Điểm thuận lợi trong đợt dịch này là mức độ công bố thông tin và sự quyết tâm kiểm soát dịch bệnh của các Chính phủ. Sự minh bạch thông tin có thể khiến tâm lý chịu sức ép ở giai đoạn đầu, tuy nhiên khi dịch bệnh được kiểm soát, tâm lý cũng sẽ được phục hồi nhanh,” ông Linh nhấn mạnh.

Theo ông Linh, hiện có 2 diễn biến mà các nhà đầu tư có thể trông đợi, thứ nhất là làn sóng kích thích kinh tế và hạ lãi suất tại hàng loạt các quốc gia. Ở Việt Nam, điều mong đợi là những động thái tích cực giải ngân đầu tư công và hạ lãi suất cho vay. Bên cạnh đó, dịch bệnh phần nào sẽ tạo ra động lực rất lớn để gia tăng quyết tâm tái cơ cấu, từ đó mang lại sức bật mạnh cho kinh tế quốc gia cả trong ngắn hạn cũng như dài hạn.

“Thứ hai là kết quả xếp hạng thị trường với khả năng Việt Nam được FTSE cân nhắc nâng hạng. Dù khả năng này không lớn nhưng những nỗ lực vừa qua của Việt Nam chắc chắn sẽ được ghi nhận, từ đó mang lại tâm lý tích cực cho thị trường,” ông Linh nhận định.