Trước sự chứng kiến của gần 2300 đại biểu tại phiên khai mạc Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc 19 hôm 18/10, Tổng Bí thư Tập Cận Bình đã đọc Báo cáo chính trị dài 68 trang. Báo cáo đã khái quát toàn bộ chín lĩnh vực quan trọng, định hình đường hướng phát triển của Trung Quốc đến giữa thế kỷ này với hai mốc thời gian 2035 và 2050.

Thông điệp chủ yếu của cải cách kinh tế trong nhiệm kỳ tới ở Trung Quốc được thể hiện trong Báo cáo chính trị tại Đại hội 19 cho thấy sẽ không có cải cách thị trường hoá ồ ạt mà quá trình này sẽ được dẫn dắt bởi nhà nước. Tại Hội nghị trung ương 3 khoá 18, Trung Quốc đã mạnh mẽ tuyên bố sẽ để “thị trường đóng vai trò quyết định trong việc phân bổ nguồn lực”.

Nhiều cải cách được tiến hành nhằm hiện thực hóa Nghị quyết. Nhưng Báo cáo chính trị lần này đã không nhắc đến cách thức biểu đạt cải cách “dò đá qua sông” – mang hàm ý để thị trường dẫn dắt – như trước đó. Rõ ràng, các tín hiệu phát đi cho thấy ổn định chính trị và theo đuổi lợi ích quốc gia được Trung Quốc đặt ở vị trí ưu tiên so với việc xác lập các nguyên tắc kinh tế thị trường.

Về đối ngoại, ông Tập Cận Bình tự tin giới thiệu “giải pháp Trung Quốc”, “mô hình Trung Quốc” như một cách thức mới để các nước có thể vừa phát triển nhanh, vừa tránh khủng hoảng của nền kinh tế thị trường tự do. Ông nói, mô hình này “dành cho những quốc gia và dân tộc muốn đẩy nhanh tốc độ phát triển của mình trong khi vẫn duy trì được sự độc lập”.

Xuất khẩu ý tưởng và mô hình Trung Quốc đã được chú trọng từ trước Đại hội 19 thông qua sáng kiến “Vành đai, Con đường” do chính Tổng Bí thư Tập Cận Bình khởi xướng từ năm 2013. Sau Đại hội này, Đại dự án Vành đai, Con đường và “Mô hình Trung Quốc” sẽ được đẩy mạnh hơn nữa.

Những ưu tiên

Để tiếp tục phát triển sau Đại hội 19, Trung Quốc sẽ triển khai cải cách thông qua các tiểu ban lãnh đạo - mô hình tập quyền tinh anh. Đặc điểm quyết sách của Trung Quốc thời ông Tập Cận Bình là tập trung quyền lực. Vì vậy, để thiết kế và triển khai cải cách, ông Tập Cận Bình đã thành lập hàng chục tiểu ban công tác. Đặc điểm của những người đứng đầu các tiểu ban này vừa là người am hiểu chuyên môn sâu sắc, vừa có khả năng vận động

con thoi với chính quyền các cấp. Trung Quốc hiện có 26 tiểu ban lãnh đạo trực thuộc Đảng Cộng sản (ông Tập Cận Bình làm chủ nhiệm của 8 tiểu ban) và 57 tiểu ban trực thuộc Quốc vụ viện (chính phủ), trong đó Thủ tướng Lý Khắc Cường đứng đầu tám tiểu ban). Trong tám tiểu ban do ông Tập Cận Bình lãnh đạo, có hai tiểu ban quan trọng liên quan đến kinh tế là Tiểu ban Lãnh đạo Công tác Tài chính kinh tế (thành lập năm 1980) và Tiểu ban Lãnh đạo Đi sâu cải cách toàn diện (thành lập năm 2013).

Năm mục tiêu cải cách được xác định tại Đại hội 18 tiếp tục được cam kết cải cách ở nhiệm kỳ này, bao gồm: (i) tái cơ cấu ngành công nghiệp nhằm giảm dư thừa sản lượng và ngăn ngừa rủi ro tín dụng; (ii) xây dựng nền kinh tế sáng tạo tầm cỡ thế giới; (iii) chống ô nhiễm môi trường: (iv) xây dựng một xã hội an toàn hơn, gồm cả hệ thống chăm sóc y tế và hưu trí; (v) giảm bất bình đẳng giữa các khu vực, giữa thành thị với nông thôn.

Hai lĩnh vực được đẩy mạnh có thể gồm: (i) cải cách tài chính tiền tệ và (ii) cải cách DNNN. Cải cách tài chính tiền tệ với trọng tâm là ngăn ngừa các rủi ro tài chính, đặc biệt là khủng hoảng nợ, có thể sẽ được ưu tiên. Tháng 4/2017, trong một buổi học tập của 25 uỷ viên Bộ Chính trị, ông Tập Cận Bình đã yêu cầu “không được coi thường bất kỳ rủi ro nào, không để lọt sàng bất kỳ ẩn họa nào”.

Tại Hội nghị Công tác Tài chính được tổ chức vào tháng 7/2017, ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh “phải coi việc giảm nợ của các DNNN là trọng tâm hàng đầu”. Cải cách DNNN sẽ tiếp tục theo quỹ đạo (i) thúc đẩy sở hữu hỗn hợp, chỉ tăng vốn tư nhân, không chấp nhận tư nhân hoá; (ii) sử dụng các công ty đầu tư vốn nhà nước như cửa ngõ chính để tiến hành cải cách chế độ sở hữu; (iii) hạn chế phá sản, khuyến khích sáp nhập quy mô lớn.