Quỹ bình ổn xăng dầu sắp cạn

Báo cáo từ Bộ Tài chính cho thấy, tính đến hết quý III năm nay, số dư quỹ này chỉ còn hơn 824 tỷ đồng, giảm gần 300 tỷ đồng so quý II/2021 và thấp hơn 8.400 tỷ đồng so số dư đầu năm. Đây đã là quý thứ 4 liên tiếp ghi nhận giảm số dư quỹ, kéo dài từ quý IV/2020 đến nay.

Trong đó, hai nhà bán lẻ xăng, dầu lớn nhất cả nước là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tổng công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) ghi nhận số dư quỹ bình ổn giá âm lần lượt ở 192 tỷ đồng và 698 tỷ đồng. Ngoài ra, số dư quỹ tại Công ty CP XD Tân Nhật Minh cũng đang âm 114 tỷ đồng; Công ty TNHH Hải Linh âm 73 tỷ đồng; Công ty TNHH TM&DV Long Hưng âm 67 tỷ đồng; Công ty Xuất nhập khẩu Thanh Lễ âm 46 tỷ đồng...

Theo tính toán, tính từ đầu năm, số tiền quỹ phải chi ra để bình ổn giá xăng, dầu trong nước là 8.410 tỷ đồng, tương đương mức chi bình quân 31,1 tỷ đồng/ngày. Trong khi, năm 2020 trước đó, mức sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu của các doanh nghiệp vào khoảng gần 3.800 tỷ đồng, tương đương hơn 10 tỷ đồng/ngày trong cả năm. Còn năm 2019, tổng số tiền quỹ đã sử dụng để bình ổn giá xăng, dầu trong nước là 8.000 tỷ đồng, tương đương 22 tỷ đồng/ngày.

Bộ Công thương đánh giá, việc sử dụng Quỹ bình ổn giá đã giúp giá xăng dầu trong nước có mức biến động thấp hơn mức biến động của giá xăng dầu thế giới. Cụ thể, giá xăng dầu thành phẩm bình quân trên thị trường thế giới dùng để tính giá cơ sở tăng từ 59,08% đến 76,03% trong khi giá xăng dầu trong nước từ đầu năm đến nay chỉ tăng 40,23%  đến 52,59%.

Như vậy, từ đầu năm đến nay, liên bộ đã chi mạnh tay Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Do đó, thời gian tới sẽ phải cân nhắc để trích lập lại Quỹ bình ổn giá. “Quỹ bình ổn giá như cái sổ tiết kiệm trong gia đình, phải biết chi tiêu vào thời điểm nào và chi bao nhiêu thì phù hợp hoàn cảnh kinh tế. Lúc dịch bệnh phức tạp, người dân phải ở nhà, nhà máy đóng cửa, sản xuất đình trệ mà vẫn chi quỹ là không phù hợp”, một chuyên gia xăng dầu nói và đánh giá, số quỹ còn lại là rất ít, hơn nữa, trong lúc các nhà máy trở lại hoạt động, người dân đi lại nhiều, việc trích lập quỹ bù sẽ gây thêm khó khăn cho nền kinh tế.

“Thời điểm điều hành vừa qua cho thấy sự thiếu cân bằng trong việc điều tiết Quỹ bình ổn giá xăng dầu, suốt thời điểm từ tháng 7 đến tháng 10, nhiều địa phương giãn cách, người dân không đi lại, nhưng vẫn điều tiết chi mạnh quỹ. Điều này không những gây lãng phí quỹ do người dân không được hỗ trợ thiết thực, mà còn tạo kẽ hở cho các thương nhân gian lận số lượng để hưởng quỹ thời điểm đó”, một chuyên gia về giá cho biết.

Phương án giảm thuế cũng không dễ

Dự báo của ngân hàng Goldman Sachs và Bank of America cho thấy, mùa đông lạnh có thể khiến cho nhu cầu dầu gia tăng từ 0,9-2 triệu thùng/ngày, khiến cho thặng dư đạt được từ gia tăng sản xuất dầu biến mất. Theo kịch bản này, giá dầu hoàn toàn có thể đi lên vùng 90-100 USD/thùng, do các nước phải cạnh tranh nhau để bảo đảm nguồn cung. Giá thị trường thế giới sẽ còn tác động mạnh lên giá dầu trong nước với xu hướng tăng cao.

Theo quy định, cơ cấu giá xăng phải “cõng” bốn sắc thuế gồm thuế nhập khẩu 10% (tương ứng 1.430 đồng), thuế tiêu thụ đặc biệt 10% (tương ứng 1.430 đồng), VAT 10% theo giá bán (khoảng 2.434 đồng) và thuế bảo vệ môi trường cố định 4.000 đồng/lít.

Trong khi, rõ ràng, dư địa của Quỹ bình ổn giá xăng dầu hiện không còn nhiều. Bộ Công thương cũng đã đề nghị Bộ Tài chính cân nhắc xem xét việc giảm các loại thuế, phí như thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt và đặc biệt là thuế bảo vệ môi trường, bởi theo bộ này, hiện giờ trong cơ cấu giá thành sản phẩm xăng dầu, các loại thuế, phí chiếm khoảng 42% đối với mặt hàng xăng và tỷ lệ này đối mặt hàng dầu là khoảng 24-30%.

Thế nhưng điều đó không dễ dàng, bởi theo ông Bùi Ngọc Bảo, quyền Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho rằng: “Xăng là hàng hóa cấp thiết, tuy nhiên, khi gắn với thuế tiêu thụ đặc biệt thì có nghĩa là Chính phủ đang nói mặt hàng này là mặt hàng không khuyến khích tiêu dùng”. Khi không khuyến khích sử dụng thì rõ ràng không có lý do gì mình phải hạ thuế xuống để khuyến khích sử dụng. Xăng dầu đóng góp từ 5-7% ngân sách Nhà nước, với lượng tiêu thụ khoảng 20 triệu m3/tấn mỗi năm, nên lượng phát thải rất lớn. Đây là nguyên nhân đầu tiên khiến cho việc giảm thuế không dễ dàng.

Nguyên nhân thứ hai phải kể đến là do không khuyến khích sử dụng nên thuế môi trường phải đặt cao hơn. Trước đây, đã có thời điểm thuế này đưa ra Quốc hội xin lên 8.000 đồng/lít để hạn chế sử dụng. Như vậy, có thể thấy, đây là những mặt hàng có tác động lớn đến môi trường và việc đặt thuế cao hơn hẳn là hợp lý, phù hợp với các điều kiện và yêu cầu đặt ra.

Nguyên nhân thứ ba, chúng ta cần xét đến phương tiện, TP Hồ Chí Minh và Hà Nội đang hạn chế phương tiện vào trung tâm, đơn cử như Hà Nội đề xuất đưa ra mức phí nội đô. Vậy, càng không có lý do gì hạ giá thuế phí khi người ta đang tìm mọi cách để ngăn ngừa việc phát thải.

Theo ông Bảo, tất cả nỗ lực ở các cấp để giữ mức hạn chế phát thải. Hiệp Hội cũng không đề xuất giảm phí thuế, mà chúng ta cần hiểu rằng, điều chỉnh thuế phí để phù hợp với tình hình chung của kinh tế tại thời điểm đấy thì hợp lý hơn. Nhưng thuế bảo vệ môi trường xăng dầu đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng vào ngân sách, lại đang lúc ngân sách khó khăn, việc giảm thuế trước hết phải được sự đồng thuận của Bộ Tài chính để trình lên Ủy ban Thường vụ Quốc hội.