Theo Bloomberg, một thuật ngữ phổ biến đã trở lại phố Wall “lạm phát suy thoái”. Đây là sự kết hợp của lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế thấp. Lần gần nhất nước Mỹ trải qua lạm phát suy thoái chính là thời kỳ giữa thập niên 1970 khi OPEC quyết định cấm bán dầu sang Mỹ, giá dầu vì vậy tăng gấp đôi lên khoảng 12USD/thùng. Đây thực sự là cú sốc mà người tiêu dùng không thể chấp nhận được, kinh tế vì vậy rơi vào suy thoái.

Dù rằng hiện nay không có bất kỳ lệnh cấm nào, các yếu tố gián đoạn gây ra do đại dịch COVID-19 đã khiến cho nguồn cung bị hạn chế, giá dầu tăng rất nhanh khi các nền kinh tế mở cửa trở lại.
Phiên ngày 8/10, giá dầu thô ngọt nhẹ trên thị trường New York đã tăng lên mức 80USD/thùng lần đầu tiên tính từ năm 2014. Điều đáng lo ngại chính là ở chỗ giá dầu đã tăng gấp đôi trong vòng 12 tháng qua, theo phân tích và nhận định của DataTrek Research, tình trạng này thường dẫn đến kinh tế Mỹ suy giảm suốt từ năm 1970 đến nay.

Giờ đây, email của các nhà đầu tư trên thị trường đang tràn ngập các báo cáo nghiên cứu với dòng tiêu đề kiểu như “Liệu giá năng lượng cao có dẫn đến rủi ro lạm phát suy thoái?” hay “Giá năng lượng tăng vọt sẽ đưa ký ức tồi tệ của thập niên 1970 trở lại?” hoặc “Lạm phát suy thoái đang khởi đầu cho điều gì đó tệ hại hơn?” Rất nhiều chuyên gia đang đặt ra câu hỏi này, nhưng cũng khá nhiều người tin rằng kịch bản lạm phát suy thoái sẽ khó xảy ra. Tất nhiên, không ai có thể phủ nhận rằng giá năng lượng đang tăng quá nóng.

Giá trung bình 1 gallon khí đốt đã tăng 45% trong năm nay lên 3,26USD/gallon. Giá khí đốt giao hợp đồng tương lai đã tăng 128% tính từ đầu tháng 4 còn giá dầu đốt nóng tăng 69% trong năm 2021.
Tuy nhiên, rõ ràng rằng so với thời kỳ thập niên 1970, người tiêu dùng và nền kinh tế hiện đang được chuẩn bị tốt hơn nhằm chống chịu với tác động từ giá năng lượng cao, thậm chí thực tế này vẫn diễn ra khi mà hơn 5 triệu người Mỹ mất việc thời kỳ đầu đại dịch COVID-19 hiện vẫn chưa trở lại làm việc.

Đối với người Mỹ hiện tại, chi phí năng lượng chiếm một phần nhỏ hơn trong tổng chi tiêu tiêu dùng của các hộ gia đình Mỹ. Giá nhiên liệu ô tô, giá dầu đốt nóng, giá điện và giá khí đốt thiên nhiên chiếm khoảng 4,3% thu nhập khả dụng của người dân, giảm đáng kể so với con số 7% của thập niên 1970, theo số liệu mới công bố bởi cuộc khảo sát của Bloomberg. Các hộ gia đình đang chi tiêu ước khoảng 8,23% thu nhập khả dụng nhằm trả nợ, trong khi đó tỷ lệ này vào thập niên 1980, theo số liệu của Fed.

Dù rằng chương trình kích thích kinh tế của liên bang đã chấm dứt cũng như chương trình trợ cấp thất nghiệp khẩn cấp, người tiêu dùng vẫn có nhiều nguồn tiết kiệm có thể sử dụng. Dự trữ tiền khẩn cấp ngắn hạn ước tính cũng trên dưới 2 nghìn tỷ USD. Cùng lúc đó, hoạt động giao thông trên đường vẫn tiếp tục tăng lên bất chấp việc giá năng lượng tăng vọt và hiện tại đã là cuối mùa đi lại cao điểm mùa hè.

Cũng cần phải nhìn lại rằng kinh tế và người tiêu dùng vẫn ổn trong khoảng thời gian từ năm 2010 cho đến năm 2015 khi giá dầu trung bình khoảng 100USD/thùng. Chiến lược gia tại JP Morgan Chase trong báo cáo công bố vào tuần này cho hay sau khi điều chỉnh với lạm phát và chi tiêu của người tiêu dùng, mức lương và giá cả của nhiều loại tài sản khác như nhà đất hay chứng khoán, ngay cả nếu giá dầu tăng lên ngưỡng 130-150USD/thùng, thị trường chứng khoán và nền kinh tế sẽ vẫn vận hành tốt.

Trên thực tế, nhiều chuyên gia có quan điểm rằng giá dầu ở mức 80USD/thùng thực ra là rẻ khi xét đến việc giá của nhiều loại tài sản khác đã tăng khoảng 50% hoặc hơn trong thập kỷ qua còn giá dầu trên thực tế giảm 25%.

Tình hình tài chính của người tiêu dùng Mỹ hiện giờ tốt hơn nhiều so với trước đây, việc họ có điều chỉnh thêm chút chi tiêu sang hướng năng lượng cũng sẽ không cản trở kinh tế và thị trường chứng khoán tăng điểm. Ở ngưỡng thấp của thu nhập, áp lực từ giá khí đốt tăng có thể là vấn đề, tuy nhiên, chỉ cần một gói kích cầu nhỏ bổ sung sẽ giải quyết được vấn đề.

Nước Mỹ và thế giới đã học được rất nhiều từ cú sốc dầu mỏ của thập niên 1970. Vấn đề chính hiện nay nằm ở chỗ đã đến lúc giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào nhiên liệu hóa thạch. Dù rằng quá trình dịch chuyển này khá chậm nhưng ít nhất nó đang diễn ra.

Theo báo cáo có tên “Big Number” của tổ chức Horizon Investments công bố vào tuần này, mức độ tiêu thụ năng lượng của GDP hiện chỉ bằng nửa so với thập niên 1970. Số liệu tính toán cho hay hiện chỉ mất 0,43 thùng dầu để sản xuất được 1.000USD GDP toàn cầu so với con số 1 thùng dầu để có được 1.000USD GDP vào năm 1973.

Ngoài ra, nước Mỹ hiện cũng không còn là nước xuất khẩu ròng năng lượng nữa mà trên thực tế đã trữ được lượng lớn dầu trong kho dự trữ quốc gia SPR. Chỉ riêng việc đồn đoán rằng Nhà Trắng sẽ có thể sử dụng dự trữ này nhằm ngăn giá dầu tăng đã khiến cho giá dầu giảm đến 2,7% trong một phiên gần đây. Chuyên gia giờ đây đồng thuận rằng dù nền kinh tế có thể trải qua lạm phát suy thoái ở mức độ nào đó nhưng chắc chắn mọi chuyện không tồi tệ như thập niên 1970.