Thực trạng mua sắm hàng tiêu dùng trên sàn thương mại điện tử ở Việt Nam

Theo Báo cáo Thương mại điện tử Việt Nam năm 2023, số liệu thu thập được từ một số tổ chức uy tín trên thế giới và kết quả điều tra từ khoảng 11.000 cá nhân người tiêu dùng và gần 10.000 doanh nghiệp cho thấy, thương mại điện tử Việt Nam trong những năm qua ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Cụ thể, nếu như năm 2018, doanh thu thương mại điện tử bán lẻ (B2C) Việt Nam mới chỉ đạt khoảng 8 tỷ USD, thì đến năm 2019 đã vượt mốc 10 tỷ USD (đạt 10,8 tỷ USD), năm 2020, tiếp tục tăng lên 11,8 tỷ USD. Doanh B2C năm 2022 đạt 16,4 tỷ USD, chiếm 7,5% tổng doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng của cả nước (Hình 1).

Năm 2023, với doanh thu 20,5 tỷ USD, tỷ trọng doanh thu thương mại điện tử B2C chiếm khoảng 7,8-8% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Với 74% người dân sử dụng internet, Việt Nam có khoảng 59-62 triệu người tiêu dùng mua sắm trực tuyến và giá trị mua sắm mỗi người ước đạt khoảng 300-320 USD. Con số này năm 2022 là 288 USD.

Theo Báo cáo Thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 cho thấy, các loại hàng hóa, dịch vụ thường được người tiêu dùng mua sắm trực tuyến nhiều nhất là quần áo, giày dép và mỹ phẩm (76%); thiết bị đồ dùng gia đình (67%); đồ công nghệ và điện tử (61%); sách, hoa, quà tặng (53%); xem phim trực tuyến (35%) và thực phẩm (32%)…

Một điểm đáng chú ý, nếu như hoạt động mua sắm của người dùng trên website thương mại điện tử giảm thì kênh mua sắm trên diễn đàn mạng xã hội và các ứng dụng mua hàng trên di động lại tăng mạnh. Cụ thể, hoạt động mua sắm trên diễn đàn mạng xã hội tăng từ 42% lên 65% và các ứng dụng mua hàng trên thiết bị di động tăng từ 47% lên 63%. Thời gian trung bình truy cập internet của người dùng Việt Nam (khoảng 6 giờ 23 phút) tương đương với mức trung bình toàn cầu (6 giờ 37 phút), thấp hơn Philippines (9 giờ 14 phút), Thái Lan và Malaysia (cùng 8 giờ 6 phút), Indonesia (7 giờ 42 phút), Singapore (6 giờ 59 phút).

Trên toàn cầu, có 57,6% người dùng internet đã có mua hàng hóa hoặc dịch vụ trực tuyến hàng tuần, khoảng 14,2% người dùng internet mua hàng đã qua sử dụng; 23,5% người dùng sử dụng dịch vụ so sánh giá trực tuyến; 18,4% sử dụng dịch vụ mua ngay trả sau. Việt Nam là một trong số các quốc gia có tỷ lệ người dùng internet mua sắm hàng hóa trực tuyến hàng tuần ở mức trên 60%, cao hơn mức trung bình toàn cầu 57,6%. Cụ thể, tỷ lệ này ở Việt Nam là 60,7%, trong khi đó Thái Lan (66,8%), Hàn Quốc (65,6%), Indonesia (62,6%), Ấn Độ (62,3%), Trung Quốc (61,9%)…

Với những số liệu trên cho thấy, việc kinh doanh qua thương mại điện tử đang phát triển nhanh chóng. Sự phát triển của thương mại điện tử không chỉ giúp các hoạt động kinh doanh thuận lợi mà còn cung cấp nhiều giá trị mới và đáp ứng những nhu cầu mới của các doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Tình trạng và nguyên nhân mất an toàn khi mua sắm trực tuyến

Tình trạng mất an toàn khi mua sắm trực tuyến

Mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến tại Việt Nam, mang lại nhiều tiện ích cho người tiêu dùng. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, mua sắm trực tuyến cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro mất an toàn, có thể gây thiệt hại cho người tiêu dùng về tài chính, thông tin cá nhân… Một số rủi ro khi mua sắm trực tuyến mà người tiêu dùng gặp phải như sau:

Rủi ro về tài chính: Người tiêu dùng có thể bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng các hình thức: Giả mạo các trang web thương mại điện tử uy tín để thu thập thông tin cá nhân và tài khoản ngân hàng của người tiêu dùng; Tạo các chương trình khuyến mãi, giảm giá ảo để dụ dỗ người tiêu dùng mua hàng; Bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Rủi ro về thông tin cá nhân: Người tiêu dùng có thể bị đánh cắp thông tin cá nhân: tên, tuổi, địa chỉ, số điện thoại, email, tài khoản ngân hàng... Thông tin cá nhân bị đánh cắp có thể bị sử dụng để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản hoặc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác.

Rủi ro về an ninh mạng: Người tiêu dùng có thể bị nhiễm mã độc, virus, trojan... khi truy cập vào các trang web thương mại điện tử không uy tín hoặc tải các ứng dụng từ các nguồn không đáng tin cậy gây hại cho máy tính và thiết bị di động của người tiêu dùng, đánh cắp dữ liệu cá nhân hoặc gây ra các thiệt hại khác.

Rủi ro về quyền lợi: Người tiêu dùng có thể gặp khó khăn khi đòi quyền lợi của mình trong trường hợp xảy ra tranh chấp với các nhà bán hàng trực tuyến. Điều này là do các quy định pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng khi mua sắm trực tuyến còn chưa đầy đủ và chưa được thực thi nghiêm túc.

Báo cáo của cơ quan chức năng và các tổ chức nghiên cứu giai đoạn 2020-2023 (Bảng 1) cho thấy, tình trạng rủi ro mất an toàn khi mua sắm trực tuyến vẫn tiếp tục gia tăng trong giai đoạn 2020-2023. Lừa đảo vẫn là nguyên nhân phổ biến nhất, tiếp theo là mất cắp thông tin cá nhân, sản phẩm không như quảng cáo, hàng giả, hàng nhái và lỗi giao hàng.