Tuy nhiên, hiện nay, nhiều DN, cá nhân kinh doanh có các hành vi tránh thuế, trốn thuế, gian lận về thuế ngày một tinh vi và phức tạp, nhất là đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, làm giảm nghĩa vụ nộp thuế vào NSNN.

Trong bối cảnh đó, yêu cầu đặt ra đối với ngành Thuế nói chung và Chi cục Thuế quận Hà Đông nói riêng là phải có các giải pháp đồng bộ và hiệu quả để có thể quản lý chặt chẽ nguồn thu từ thuế TNDN của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh.

Thực trạng quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Những kết quả đạt được

Trong những năm gần đây, số lượng DN ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế quận Hà Đông tăng đều qua các năm. Tuy nhiên, do nền kinh tế khó khăn không ổn định, tình hình dịch bệnh ảnh hưởng nhiều đến giá cả thị trường, hoạt động sản xuất kinh doanh của DN, vì vậy tiền thuế nộp vào NSNN năm 2020 có phần giảm.

Công tác quản lý TNDN đối với DN ngoài quốc doanh mang tính định hướng mục tiêu và tính thống nhất, có trang thiết bị phục vụ hỗ trợ người nộp thuế (NNT). Đồng thời, Chi cục Thuế quận Hà Đông đã quản lý và cập nhật được các thông tin về ngành nghề kinh doanh, số lao động sử dụng của các DN để phục vụ cho công tác quản lý thuế TNDN đối với DN ngoài quốc doanh trên địa bàn.

Về tuyên truyền, hỗ trợ NNT: Những năm qua công tác tuyên truyền của Chi cục tập trung vào việc tuyên truyền kịp thời Luật quản lý thuế; những nội dung mới, những nội dung của Luật thuế TNDN và các văn bản hướng dẫn thực hiện..., đảm bảo cho NNT thực hiện kịp thời, đúng quy định. Công tác hỗ trợ các DN luôn được thực hiện kịp thời bằng nhiều hình thức như: tổ chức đường dây nóng của các đội trưởng nghiệp vụ dự toán, kiểm tra… tiếp xúc trực tiếp, hướng dẫn, trả lời, đối thoại, tập huấn, phổ biến chính sách, giải đáp vướng mắc... của NNT trong quá trình kê khai, nộp thuế một cách nhanh nhất, thuận lợi nhất; công khai các thủ tục hành chính tại bộ phận “Một cửa” của Chi cục Thuế quận Hà Đông.

Công tác tuyên truyền hỗ trợ NNT tại Chi cục Thuế quận Hà Đông đã được coi trọng và ngày càng được đa dạng hoá về hình thức tuyên truyền và nâng cao chất lượng đã góp phần nâng cao đuợc tính tự giác và tuân thủ pháp luật thuế của NNT...

Về đăng ký thuế: Trong giai đoạn 2018 - 2020, với sự phối hợp thông tin từ Sở Kế hoạch & Đầu tư về thông tin DN cũng như việc đồng nhất hệ thống mã số thuế với mã số đăng ký kinh doanh giúp việc quản lý DN ngoài quốc doanh của Chi cục Thuế quận Hà Đông thuận tiện hơn.

Về quản lý kê khai, kế toán thuế: Chi cục Thuế quận Hà Đông đã thực hiện tốt quy trình kê khai thuế, nộp thuế. Các quy trình quản lý kê khai thuế được triển khai, thực hiện một cách nghiêm túc và kịp thời, qua đó cho phép kiểm tra chặt chẽ tờ khai thuế hàng tháng.

Về thanh tra, kiểm tra thuế: Việc kiểm tra, thanh thuế tại Chi cục Thuế quận Hà Đông đã được tăng cường và tiến hành khá tốt. Việc thực hiện cơ chế NNT tự tính, tự khai, tự nộp thuế đã phân rõ trách nhiệm giữa DN ngoài quốc doanh và cơ quan thuế. Chi cục Thuế quận Hà Đông đã tập trung được nguồn lực để tăng cường kiểm tra, thanh tra việc kê khai thuế, nộp thuế và áp dụng các hình thức xử phạt theo quy định. Công tác kiểm tra nội bộ cũng được coi trọng, việc giải quyết các khiếu nại về thuế đảm bảo kịp thời; hiện đại hóa quản lý thuế có kết quả qua ứng dụng công nghệ thông tin khi xử lý tờ khai, chứng từ nộp, quản lý nợ, quản lý hóa đơn …

Về quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế: Công tác quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế tại Chi cục Thuế quận Hà Đông đã từng bước đã đi vào nề nếp. Chi cục Thuế có phòng quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế để chuyên môn hóa sâu công tác này. Hiện nay, nợ thuế được Cục Thuế phân loại và theo dõi thành nhiều nhóm khác nhau như nợ khó thu, nợ chờ xử lý, nợ có khả năng thu hay nhóm nợ thuế mới phát sinh… Trên cơ sở phân loại nợ để tiến hành các biện pháp tổ chức thu nợ phù hợp với từng nhóm nợ đạt hiệu quả cao. Công tác cưỡng chế nợ thuế TNDN đối với các DN ngoài quốc doanh được tiến hành, đã mang lại những kết quả nhất định.

Ý thức chấp hành pháp luật thuế của NNT ở các DN ngoài quốc doanh trên địa bàn quận Hà Đông trong giai đoạn 2018 - 2020 có tiến bộ hơn so với giai đoạn trước mặc dù còn tồn tại những hiện tượng DN thực hiện các hành vi trốn thuế. Một số DN khi bị phát hiện vi phạm đã nhanh chóng chấp hành những hình thức xử lý do cơ quan thuế đề ra và không có biểu hiện chống đối, tái phạm.

Bên cạnh đó, Chi cục Thuế quận Hà Đông đã thực hiện tốt việc hoàn thuế TNDN cho các DN ngoài quốc doanh, tạo điều kiện thuận lợi về vốn cho DN, đồng thời vẫn đảm bảo chặt chẽ và đúng quy định, hạn chế tình trạng gian lận làm thất thoát thuế.

Một số tồn tại, hạn chế

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý thuế đối với các DN ngoài quốc doanh tại Chi cục Thuế quận Hà Đông còn có những khó khăn và tồn tại, hạn chế. Cụ thể như sau:

Về công tác tuyên truyền, hỗ trợ NNT: Mặc dù Chi cục Thuế quận Hà Đông đã có nhiều cố gắng, nhưng vẫn tập trung vào diện rộng, chưa có nhiều khảo sát, đánh giá để nắm bắt được nhu cầu hỗ trợ đối với từng loại đối tượng NNT và nội dung trọng tâm cần hỗ trợ, phân loại được các khó khăn, vướng mắc, các sai sót thường xuyên của các nhóm đối tượng NNT về chính sách, thủ tục hành chính thuế.… Hình thức tuyên truyền qua thông báo niêm yết tại trụ sở cơ quan Thuế chưa thu hút được NNT quan tâm, do nội dung thể hiện nhiều thông tin nhưng hình thức trình bày không sinh động, ấn tượng.

Về công tác đăng ký thuế, quản lý NNT: Hầu hết các DN ngoài quốc doanh nộp tờ khai đúng hạn, tuy nhiên vẫn còn tình trạng nộp chậm tờ khai thuế, gây khó khăn cho cán bộ thuế trong quy trình quản lý thuế như việc ra thông báo thuế, đôn đốc nộp thuế và kiểm tra thanh tra thuế. Ngoài ra, chất lượng và nội dung tờ khai qua kiểm tra cũng phát hiện các chỉ tiêu kê khai còn nhiều thiết sót, gây cản trở cho công tác quản lý thuế TNDN của cơ quan thuế.

Cơ chế liên thông một cửa giữa cơ quan thuế với Sở Kế hoạch đầu tư hoạt động chưa thực sự thông suốt, dẫn đến hiện tượng DN được cấp chứng nhận đăng ký kinh doanh đã đi vào hoạt động nhưng chậm đến cơ quan thuế đăng ký, kê khai nộp thuế.

Công tác thanh tra, kiểm tra thuế: Việc phân tích thông tin mới chỉ dừng lại ở các thông tin trên các hồ sơ khai thuế của NNT. Công tác phối hợp với các cơ quan chức năng khác như Công an, Quản lý thị trường, Ngân hàng thương mại, Thanh tra... chưa có hiệu quả. Bên cạnh đó, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của một số cán bộ thanh tra, kiểm tra còn hạn chế hiệu quả của công tác thanh kiểm tra theo cơ chế tự khai, tự nộp chưa cao.

Công tác quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế: Trên thực tế, số thuế nợ vẫn còn ở mức rất cao. Tỷ lệ nợ trên tổng số thu có chiều hướng gia tăng. Công tác cưỡng chế nợ thuế thực hiện còn rất hạn chế, không bắt kịp với tình hình DN.

Giải pháp tăng cường quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp đối với doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Để hạn chế được thất thu, tạo được sự chuyển biến căn bản trong công tác quản lý thuế đối với các DN ngoài quốc doanh theo đúng pháp luật, góp phần hạn chế và ngăn chặn những biểu hiện tuỳ tiện tiêu cực, tác giả đề xuất một số biện pháp góp phần công tác quản lý thuế TNDN đối với các DN ngoài quốc doanh nói chung và tại Chi cục Thuế quận Hà Đông như sau:

Thứ nhất, tăng cường các hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật, chính sách thuế và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ đối với NNT.

Chi cục Thuế cần xây dựng và triển khai thực hiện chương trình, kế hoạch tuyên truyền, hỗ trợ, tư vấn pháp luật về thuế; Tổ chức điều tra nhu cầu của NNT để có biện pháp tuyên truyền và hỗ trợ cho phù hợp; Nội dung cơ bản là phải tuyên truyền cho cá nhân hiểu được mục đích, ý nghĩa của việc nộp thuế, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm của DN thực hiện nghĩa vụ thuế.

Chi cục Thuế xây dựng và triển khai đa dạng các dịch vụ hỗ trợ NNT thực hiện thủ tục hành chính thuế, chú trọng cung cấp các dịch vụ hỗ trợ qua hình thức điện tử; Đẩy mạnh công tác tuyên truyền các chính sách, pháp luật về thuế bằng nhiều hình thức như Hội nghị tuyên truyền, tập huấn trên các phương tiện thông tin đại chúng như báo, đài của địa phương; Phối hợp với cơ quan truyền thông để mở rộng mạng lưới tuyên truyền với các chuyên mục như “thuế và cuộc sống”, “thuế vào trường học”, “phổ biến pháp luật thuế, chính sách thuế”...

Thứ hai, tăng cường công tác quản lý về đăng ký thuế, quản lý đối tượng NNT.

Trong quá trình đăng ký thuế, Chi cục Thuế cần phải bố trí xử lý hồ sơ cho phù hợp khoa học để việc cấp mã số thuế nhanh gọn nhất; Triển khai mạnh mẽ việc kết nối, chia sẻ giữa các cơ quan có liên quan nhằm khai thác thông tin về các trường hợp thành lập DN mới, các biến động của DN đang hoạt động nhập, chia, tách, giải thể, phá sản, điều chỉnh ngành nghề kinh doanh ... một cách nhanh chóng, chính xác.

Tiếp tục tham mưu với Cục Thuế TP. Hà Nội nhằm hoàn thiện quy chế phối hợp trao đổi thông tin giữa cơ quan cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (Sở Kế hoạch & Đầu tư) - Cơ quan cấp đăng ký mẫu dấu của DN (cơ quan Công an) - Cơ quan Thuế nhằm nắm bắt thông tin một cách nhanh chóng và chính xác các DN mới thành lập.

Thứ ba, đổi mới nội dung kê khai, quyết toán thuế.

Chi cục thuế đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kê khai thuế qua mạng nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho NNT; Tạo điều kiện thuận lợi và hỗ trợ tối đa cho DN ngoài quốc doanh khi nộp hồ sơ khai thuế qua mạng (có thể hỗ trợ tại cơ quan thuế hoặc hỗ trợ trực tiếp nếu DN có yêu cầu). Đặc biệt, hỗ trợ 100% DN áp dụng mã vạch hai chiều trong kê khai thuế nhất là đối với DN mới thành lập.

Chi cục thuế tiếp tục nghiên cứu cắt giảm các thủ tục hành chính trong việc đăng ký kê khai thuế; đơn giản hóa một số mẫu biểu tờ khai, giấy nộp tiền vào NSNN để phù hợp với công tác ghi sổ kế toán của DN để giảm thời gian nộp thuế cho DN; Khi thực hiện quyết toán thuế TNDN, tăng cường kiểm tra các khoản chi phí để loại trừ các khoản chi phí không hợp lệ, chi phí không được phép tính trừ theo quy định; đôn đốc các DN nộp quyết toán thuế đúng thời gian quy định...

Thứ tư, tăng cường kiểm tra, thanh tra về thuế.

Tăng cường kiểm soát việc kê khai thuế của NNT phát hiện ngay các trường hợp kê khai không đúng, không đủ, không kịp thời số thuế phải nộp để có điều chỉnh kịp thời; phân tích hồ sơ khai thuế, đánh giá rủi ro để kiểm tra DN trốn lậu thuế. Kiểm tra DN sử dụng hóa đơn bất hợp pháp, không hợp lý như vi phạm về quản lý và sử dụng hóa đơn, vi phạm kê khai và nộp thuế, vi phạm chế độ kế toán.

Đối với DN thường xuyên sai phạm thì cơ quan thuế cần phải có kế hoạch kiểm tra thường xuyên, với các DN sai phạm không thường xuyên chủ yếu là do vô tình thì cơ quan thuế hướng dẫn tránh sai phạm. Với số lượng DN ngoài quốc doanh tăng nhanh, cơ quan thuế không thể kiểm tra, thanh tra tất cả các DN, vì thế phải giới hạn phạm vi. Phạm vi đó bao gồm những DN có mức độ rủi ro về thuế cao như biểu hiện ẩn lậu, trốn lậu thuế nhằm không gây phiền hà, cản trở công việc kinh doanh của NNT, giảm tốn kém không cần thiết cho cơ quan thuế. Bên cạnh đó, cần tăng cường công tác kiểm tra nội bộ ngành, chú trọng đến đến đạo đức tác phong, việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật của cán bộ thuế.

Thứ năm, đẩy mạnh công tác quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế.

Để động viên kịp thời nguồn thu cho ngân sách, khắc phục tình trạng nợ đọng thuế, cần tăng cường mối quan hệ chặt chẽ với ngân hàng, kho bạc nhà nước đôn đốc các DN nộp thuế kịp thời; Kết hợp chặt chẽ với các cơ quan có thẩm quyền xử lý kịp thời những DN nợ đọng kéo dài. Đồng thời, tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra và đôn đốc thu nộp.

Chi cục Thuế cần có biện pháp tích cực, kiên quyết hơn nữa để cưỡng chế và truy thu thuế như phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản để bán đấu giá nhằm thu hồi nợ thuế...

Thứ sáu, tăng cường công tác quản lý về xử lý vi phạm pháp luật về thuế.

Cần chuyên môn hóa, công khai kết quả xử lý khiếu nại tố cáo để NNT được biết; Bổ sung biện pháp cưỡng chế để đối với nhiều trường hợp khó giải quyết, để công tác cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế TNDN DN ngoài quốc doanh đạt hiệu quả tốt hơn.

Thứ bảy, kiện toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức thuế

Thực hiện rà soát lại chất lượng đội ngũ nhân sự thực hiện quản lý thuế của Chi cục, từ đó xây dựng kế hoạch đào tạo và phát triển nhân sự quản lý thuế nói chung và quản lý thuế TNDN đối với DN ngoài quốc doanh nói riêng; Đa dạng hóa các hình thức đào tạo nhân sự từ đào tạo tại chỗ đến đào tạo từ xa. Triển khai bố trí, sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực bằng các kế hoạch cụ thể.

Một số kiến nghị

Đối với các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực thuế nói chung: Cần có kế hoạch cụ thể để hoàn thiện hệ thống khung pháp lý liên quan đến hoạt động của các DN ngoài quốc doanh cũng như hệ thống các văn bản pháp lý liên quan đến quản lý thuế trong các cơ quan thuế theo hướng công bằng đơn giản dễ hiểu, dễ thực hiện, tạo điều kiện tốt nhất cho tổ chức cá nhân thực hiện nghĩa vụ thuế, tạo cơ sở pháp luật vững chắc để các cơ quan thuế, trong đó có Chi cục Thuế quận Hà Đông, dựa vào đó tiến hành công tác quản lý có hiệu quả hơn.

Đồng thời, cần có những chương trình tuyên truyền mang quy mô lớn để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của các đối tượng nộp thuế, trong đó có các DN ngoài quốc doanh. Ngoài ra, các cơ quan ban ngành có liên quan theo quy định tại cần có trách nhiệm hơn nữa trong việc hỗ trợ, phối hợp cung cấp thông tin cùng cơ quan thuế để công tác quản lý thu ngân sách nhà nước được tốt hơn.

Đối với chính quyền quận Hà Đông, TP. Hà Nội: Tiếp tục tạo môi trường đầu tư thông thoáng, ưu đãi, hỗ trợ DN trong việc thuê đất, mặt bằng để phục vụ sản xuất, kinh doanh, cung cấp đầy đủ và kịp thời thông tin cho DN để DN nắm bắt thị trường nhằm xây dựng định hướng sản xuất, kinh doanh; Thành lập các trung tâm hỗ trợ DN vừa và nhỏ trên địa bàn, tạo môi trường kinh doanh ổn định, thu hút đầu tư; Chỉ đạo công tác hỗ trợ cho các DN ngoài quốc doanh thông qua các chính sách về tín dụng, ưu đãi đầu tư.

Đối với các DN ngoài quốc doanh trên địa bàn quận Hà Đông: Các DN cần nghiêm túc chấp hành theo các quy định của pháp luật thuế và tự giác kê khai, nộp thuế đúng, đủ và kịp thời vào NSNN. Bên cạnh đó, tích cực ứng dụng tin học để tra cứu các chính sách chế độ thuế, quy trình quản lý, thủ tục thu nộp thuế một cách nhanh chóng; áp dụng các phần mềm kế toán để nâng cao năng suất lao động, thuận lợi trong việc kê khai thuế đặc biệt là kê khai thuế qua mạng internet khi cơ quan thuế triển khai chính thức, giảm thiểu chi phí cho DN.

Tài liệu tham khảo:

1. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam, Luật số 78/2006/QH11 về quản lý thuế; Luật số 21/2012/QH12 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý thuế; Luật số 14/2008/QH12 về thuế thu nhập DN; Luật số 32/2013/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập DN; Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi các Luật về thuế.

2. Chính phủ, Nghị định số 218/2013/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập DN; Nghị định số 91/2014/NĐ-CP sửa đổi các Nghị định quy định về thuế; Nghị định số 12/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các Luật về thuế và sửa đổi, bổ sung một số điều của các Nghị định về thuế.

3. Bộ Tài chính (2011), Chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011 - 2020, Nhà xuất bản Tài chính.

4. Bộ Tài chính, Thông tư số 151/2014/TT-BTC hướng dẫn thi hành Nghị định số 91/2014/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định quy định về thuế.

(*) Nguyễn Đình Trường

(**) Bài đăng Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 5/2021