Hoạt động kinh tế ngầm có được tính vào quy mô GDP?
Tổng cục Thống kê đang tiến hành đánh giá lại quy mô GDP. Tuy nhiên, lần đánh giá này chỉ xem xét, rà soát các hoạt động kinh tế thuộc phạm vi sản xuất theo quy định của Việt Nam, không đề cập tới các hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp vì chưa có đủ số liệu tính toán.
Hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp nằm trong khu vực kinh tế chưa được quan sát (kinh tế phi chính thức). Theo Tổng cục Thống kê, quy mô nền kinh tế phi chính thức ước tính lên đến gần 27% GDP chính thức (năm 2015).
Có ý kiến cho rằng, nếu số liệu về kinh tế phi chính thức mà tính được thì tổng GDP của Việt Nam sẽ tăng lên rất nhiều, với bội số lớn thì nợ công sẽ có dư địa hơn để đầu tư phát triển.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, khu vực kinh tế phi chính thức là khu vực riêng, tồn tại bên ngoài và song song với khu vực kinh tế chính thức nên không thể lấy chỉ tiêu giá trị gia tăng thêm của khu vực này để gộp vào GDP – chỉ tiêu của khu vực kinh tế chính thức (điều này cũng tương tự như việc không thể lấy chỉ tiêu của khu vực kinh tế chính thức để tính cho khu vực phi chính thức).
Bên cạnh đó, mục đích của việc tính toán, xác định các chỉ tiêu nhằm giới hạn tỷ lệ nợ công hoặc tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước là để đảm bảo khả năng huy động nguồn lực của Nhà nước trong việc đối phó với rủi ro. Các nguồn lực để đối phó, theo nguyên tắc, chỉ có thể tính toán xác định từ khu vực kinh tế chính thức, vì Nhà nước không chi phối được bằng các công cụ của mình (như thuế, tín dụng Nhà nước hoặc các công cụ kinh tế khác) đối với nguồn lực của khu vực kinh tế phi chính thức. Do đó, không thể cộng thêm số liệu của khu vực này làm cơ sở tính toán các giới hạn về an toàn và an ninh tài chính quốc gia, đặc biệt là tính giới hạn về tỷ lệ nợ công và tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước.
Tuy vậy, việc nghiên cứu khu vực kinh tế phi chính thức để thấy được tình trạng cụ thể về đặc điểm, quy mô và tính chất của khu vực này, từ đó xây dựng chủ trương, quan điểm, giải pháp đối xử với nó một cách khách quan, phù hợp và hiệu quả có ý nghĩa rất quan trọng.
Với mục tiêu đánh giá kết quả sản xuất kinh doanh của khu vực kinh tế phi chính thức nhằm phản ánh đầy đủ, toàn diện hơn phạm vi, quy mô của nền kinh tế, ngày 1/2/2019, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Đề án thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát”. Việc đo lường quy mô khu vực kinh tế phi chính thức được cho là sẽ giúp các cơ quan quản lý nhà nước có các quyết sách phù hợp, có thể giảm tỷ lệ của khu vực phi chính thức để chuyển sang khu vực kinh tế chính thức.
