Hiện nay, chúng ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) với khâu đột phá chiến lược là tiếp tục hoàn thiện và nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN đầy đủ, đồng bộ, hiện đại. Trong quá trình đó, cùng với khu vực kinh tế chính thức, tồn tại một cách tất yếu khu vực kinh tế phi chính thức, chịu sự tác động của các quy luật và trở thành bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế, nhất là đối với các quốc gia đang phát triển.

Thời gian gần đây, các hoạt động kinh tế ngầm luôn thay đổi cùng sự phát triển của số hóa, toàn cầu hóa và xuất hiện các mô hình kinh doanh mới đã tạo sự thay đổi nhanh chóng trong kinh tế - xã hội. Điều này đòi hỏi các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là cơ quan thuế cần tăng cường và nâng cao chất lượng quản lý thuế, thích nghi với sự thay đổi của các hoạt động kinh tế ngầm.

Mặc dù có vai trò quan trọng ở hầu hết các quốc gia trong việc tạo việc làm, cải thiện thu nhập, xóa đói giảm nghèo, tuy nhiên song hành cùng với đó, nền kinh tế phi chính thức cũng còn nhiều vấn đề tồn tại khi quản lý và kiểm soát thiếu chặt chẽ, dẫn đến làm thất thu nguồn ngân sách nhà nước, cạnh tranh không công bằng với khu vực kinh tế chính thức... Do đó, việc đánh giá cơ sở tồn tại cũng như những tác động của nền kinh tế phi chính thức là hết sức cần thiết, từ đó có những hàm ý về chính sách giúp Việt Nam quản lý hiệu quả khu vực kinh tế này.

Trong điều kiện số liệu, dữ liệu về kinh tế phi chính thức ở Việt Nam còn ít và chưa hệ thống, bài viết sử dụng tối đa các nguồn dữ liệu sẵn có kết hợp với phương pháp phân tích hồi quy theo chuỗi thời gian. Kết quả phân tích hồi quy cho thấy, giữa kinh tế phi chính thức và tăng trưởng kinh tế không tồn tại quan hệ nhân quả mà chỉ tồn tại quan hệ ảnh hưởng của kinh tế phi chính thức tới tăng trưởng kinh tế.

Khu vực kinh tế phi chính thức tồn tại và phát triển khá mạnh mẽ ở các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, cho tới nay những tác động của khu vực này tới nền kinh tế Việt Nam chưa được thống kê, đánh giá thường xuyên. Chính vì vậy, việc nghiên cứu, nhận dạng khu vực kinh tế phi chính thức, cũng như ảnh hưởng của nó tới nền kinh tế, xã hội Việt Nam là cần thiết, giúp các nhà quản lý có thể đưa ra những quyết sách phù hợp.

Tổng cục Thống kê đang tiến hành đánh giá lại quy mô GDP. Tuy nhiên, lần đánh giá này chỉ xem xét, rà soát các hoạt động kinh tế thuộc phạm vi sản xuất theo quy định của Việt Nam, không đề cập tới các hoạt động kinh tế ngầm và kinh tế bất hợp pháp vì chưa có đủ số liệu tính toán.