Ngân hàng HSBC công bố báo cáo kinh tế vĩ mô, triển vọng thị trường Việt Nam tháng 11.

Theo HSBC, Việt Nam là nền kinh tế nhỏ với lĩnh vực tài chính vẫn còn ở trạng thái phát triển non trẻ. Tuy nhiên những hệ lụy từ các giai đoạn tăng trưởng tín dụng nóng tại các nước phát triển vẫn cho chúng ta nhiều bài học đáng giá.

Sau hai giai đoạn tăng trưởng tín dụng cao (2007 và 2009), dẫn đến tỉ lệ nợ xấu cao và niềm tin người tiêu dùng thấp, Việt Nam vẫn còn trong vòng quay của lực cầu nội địa kém. Lạm phát trong tháng 10 giảm xuống còn 3,2% tính so với cùng kỳ năm ngoái và hoạt động bán lẻ chỉ tăng 11,1% tính từ đầu năm đến nay.

Tuần trước, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã giảm trần lãi suất huy động xuống 5,5% từ mức 6% trong một nỗ lực kích cầu và tăng trưởng tín dụng. Tuy nhiên HSBC không kỳ vọng các hoạt động cho vay sẽ thật sự tăng.

Dù HSBC không có ý cho rằng vị thế và triển vọng phát triển của Việt Nam với thế giới bên ngoài không đáng quan ngại, HSBC tin tình hình kinh tế của Việt Nam đang đi theo hướng hồi phục chậm như “thường lệ” sau giai đoạn phát triển tín dụng nhanh.

Điều khiến Việt Nam khác biệt là trạng thái phát triển của đất nước, xu hướng nhân khẩu học thuận lợi, tài nguyên thiên nhiên dồi dào và chi phí lao động thấp. Dù lực cầu nội địa yếu, chỉ số nhà quản trị mua hàng HSBC tháng 10 của Việt Nam vẩn ở mức 51, mức tăng trưởng tháng thứ 14 liên tiếp. Đơn hàng xuất khẩu và chỉ số việc làm tăng trên mức 53.

Trong trung hạn, nhiều khả năng Việt Nam sẽ củng cố lại vị thế tài chính của mình, HSBC nhận định. Tuy nhiên trong năm nay, thâm hụt ngân sách sẽ tiếp tục tăng do có chi ngân sách thì cao còn thu ngân sách thì chậm.

Dù không quá lo ngại cho Việt Nam, HSBC cho biết sẽ tiếp tục quan sát kỹ tỉ lệ lệ thuộc vào tín dụng Việt Nam bởi các dòng tiền chi ra dễ dàng thường khó dẫn đến sự giàu mạnh bền vững.

Từ lâu HSBC đã lập luận rằng ngành sản xuất và các ngành phục vụ xuất khẩu của Việt Nam là những điểm sáng trên thị trường mới nổi châu Á.

Dù lực cầu trên thế giới và Việt Nam còn yếu, chi phí lương khá thấp, chi phí điện và nước cạnh tranh đã thúc đẩy hoạt động xuất khẩu. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, Việt Nam vẫn giữ vững tăng trưởng xuất khẩu 2 con số.

Phân tích về chỉ số lợi thế so sánh hiện hữu (Revealed comparative advantage-RCA), thị phần trên toàn cầu, và tỉ lệ tăng trưởng cho thấy Việt Nam đang đi theo mô hình tăng trưởng theo định hướng xuất khẩu truyền thống. Theo đó các mặt hàng xuất khẩu ngày càng giảm phụ thuộc vào nguyên liệu thô. Hàng hóa xuất khẩu chỉ đạt giá trị 7 tỉ USD vào năm 1996 nhưng đã nhanh chóng tăng lên đến 132 tỉ USD vào năm 2013. HSBC dự báo xuất khẩu hàng hóa sẽ đạt giá trị 151 tỉ USD vào năm 2014.

Ngân hàng HSBC cũng tin thương mại, đặc biệt là các mặt hàng nông nghiệp ngày càng đa dạng và được đầu tư cao cùng sản xuất xuất khẩu, sẽ giúp Việt Nam thoát khỏi những khó khăn của mình.

Sự tăng nhanh của xuất khẩu và tăng chậm của nhập khẩu đã giúp cán cân thương mại giữ trạng thái dương trong 3 năm qua. HSBC dự báo năm 2014 sẽ có xuất siêu thương mại 1,8 tỉ USD và trong năm 2015 số xuất siêu sẽ ít hơn, ở mức 0,5 tỉ USD.

Tài khoản vãng lai của Việt Nam chuyển biến từ con số trung bình -5,2% của GDP trong giai đoạn từ 2005 đến 2010 thành trung bình +3,8% của GDP trong giai đoạn từ 2011-2013. Đây là một trong những lý do chính tại sao tỉ giá khá ổn định, nhờ vào nguồn cung bền vững, cho phép NHNN tích trữ ngoại hối.

HSBC cho rằng giá dầu giảm sẽ là một trở ngại đối với nguồn thu của Việt Nam, nhưng không nghĩ bức tranh tài chính sẽ trở nên xấu hơn so với những dự đoán hiện tại khi Bộ Tài Chính có xu hướng thận trọng với vấn đề tiêu thụ dầu.

Thâm hụt tài chính tăng trong những năm gần đây dẫn đến nợ công và nợ nước ngoài đều tăng lên. Tuy xét trong tương lai gần nhiều khả năng Việt Nam không phải đối mặt với vấn đề nợ kéo dài nhưng tỉ lệ đóng góp của các nguồn thu cho GDP lại đang giảm, ngân hàng Anh Quốc nhận định.

Lượng nợ sẽ chỉ đáng lo ngại nếu nền kinh tế ngưng phát triển và dòng chảy nợ tiếp tục chất chồng thêm. Về quan ngại đó, HSBC tin rằng năm nay và cả năm sau, vấn đề thâm hụt ngân sách vẫn sẽ tồn tại ở mức 5-6% bởi đây là vấn đề mang trái ngược chu kỳ (nền kinh tế đang phát triển chậm lại nên các chính sách tài khóa của chính phủ sẽ được mở rộng để hỗ trợ nền kinh tế).

Câu hỏi đặt ra là liệu Việt Nam có thể và sẽ phát triển để thoát ra khỏi vấn đề hiện tại không. HSBC tin rằng điều này là có thể nhưng là sẽ là sự hồi phục dần dần.

Theo lịch sử và kinh nghiệm mà các quốc gia phát triển đã trải qua cho thấy, Việt Nam sẽ trải qua một quy trình hồi phục kéo dài, với tăng trưởng tín dụng chậm chạp, tiêu thụ tư nhân yếu, áp lực giảm phát kéo dài, và đầu tư thận trọng. Những gì thực sự đang hỗ trợ tỉ lệ tăng trưởng 5-6% của Việt Nam là dòng chảy vào của các nhà đầu tư nước ngoài, sức cạnh tranh cao của ngành sản xuất cần nhiều nhân công và sự chủ động trong nỗ lực  tự do hóa thương mại thông qua những đàm phán như Hiệp định Hợp tác Xuyên Thái Bình Dương và Hiệp định Thương mại Tự do khu vực châu Âu.

HSBC tin rằng nếu Việt Nam cố gắng kiềm chế tránh việc tăng trưởng tín dụng ồ ạt, đặc biệt đối với các khu vực quốc doanh kém hiệu quả, và tập trung phát triển mạnh hơn nữa những lợi thế chiến lược của mình như thương mại và xu hướng chuyển đổi nhân khẩu học thuận lợi, tăng trưởng sẽ dần được cải thiện. HSBC dự đoán tăng trưởng sẽ tăng dần từ năm 2014 đến 2016.