Tại kỳ họp thứ 9, sáng 28/5 vừa qua, Quốc hội thảo luận về dự án Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP). Trong đó, vấn đề thu hút sự quan tâm của các đại biểu là hoạt động kiểm toán Nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP.

Thu hẹp lĩnh vực đầu tư PPP để tập trung nguồn lực

Trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý về dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, về lĩnh vực đầu tư dự án PPP, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng thu hẹp lĩnh vực để tập trung nguồn lực.

Năm nhóm lĩnh vực được lựa chọn là những lĩnh vực quan trọng, thiết yếu liên quan đến phát triển cơ sở hạ tầng (giao thông, thủy lợi), cung cấp dịch vụ thiết yếu (điện, nước, xử lý môi trường), bảo đảm an sinh xã hội (y tế, giáo dục-đào tạo), phù hợp với sự phát triển của cách mạng công nghiệp lần thứ tư (hạ tầng công nghệ thông tin), thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của đất nước và nâng cao chất lượng đời sống của người dân.

Về lĩnh vực năng lượng, quy định “nhà máy điện” còn có ý kiến khác nhau, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình hai phương án để Quốc hội xem xét, quyết định. Phương án một là giữ quy định cho phép áp dụng phương thức PPP đối với lĩnh vực “nhà máy điện (trừ nhà máy thủy điện)." Phương án hai là không quy định áp dụng phương thức PPP đối với lĩnh vực “nhà máy điện."

Nội dung cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu, ông Vũ Hồng Thanh cho biết vấn đề này còn nhiều ý kiến khác nhau, do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình hai phương án để Quốc hội xem xét, quyết định. Phương án một là áp dụng cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu. Dự thảo Luật tiếp cận theo hướng xem xét việc áp dụng chia sẻ khi doanh thu của dự án bị sụt giảm do lỗi từ phía Nhà nước. Sụt giảm doanh thu lớn sẽ trực tiếp ảnh hưởng tới dòng tiền của doanh nghiệp, có khả năng tác động đến khả năng trả nợ đối với bên cho vay nên cần cơ chế để xử lý ngay cho từng năm. Cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu sẽ được xem xét trên cơ sở kiểm soát doanh thu hàng năm.

Phương án hai là áp dụng cơ chế chia sẻ phần lỗ, lãi. Việc chia sẻ phần lỗ sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng chỉ được thực hiện khi dự án PPP đáp ứng đầy đủ các điều kiện chặt chẽ quy định tại khoản 2, Điều 84 dự thảo Luật, do quy hoạch, chính sách, pháp luật có liên quan thay đổi làm doanh nghiệp dự án PPP bị thua lỗ. Nhà nước chia sẻ với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP 50% phần lỗ sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng hoặc nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP chia sẻ với Nhà nước 50% phần lãi tăng thêm sau điểm hòa vốn so với phương án tài chính tại hợp đồng nhằm bảo đảm sự bình đẳng trong mối quan hệ chia sẻ giữa Nhà nước và tư nhân.

Ngoài các nội dung trên, nhiều nội dung của dự thảo Luật được tiếp thu, chỉnh lý như các quy định chung; chuẩn bị dự án PPP; thành lập doanh nghiệp dự án PPP và ký kết hợp đồng dự án PPP; triển khai thực hiện dự án PPP; ưu đãi và bảo đảm đầu tư; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP.

Tranh luận về kiểm toán toàn bộ hay một phần đối với dự án PPP

Một vấn đề thu hút sự quan tâm, cho nhiều ý kiến tại phiên thảo luận là hoạt động kiểm toán Nhà nước trong đầu tư theo phương thức PPP.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, một số ý kiến cho rằng, Kiểm toán Nhà nước chỉ kiểm toán tài sản công, tài chính công trong dự án PPP, không kiểm toán vốn đầu tư tư nhân tham gia dự án. Một số ý kiến khác lại cho rằng, dự án PPP bản chất là đầu tư công, nên Kiểm toán Nhà nước phải kiểm toán toàn bộ dự án PPP, kể cả phần đầu tư từ nguồn vốn tư nhân. Có ý kiến đề nghị cần cân nhắc kỹ thời điểm nào, giai đoạn nào thực hiện kiểm toán dự án PPP, tránh gây khó khăn trong hoạt động của dự án…

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cơ chế, chính sách pháp luật đối với hình thức đầu tư PPP vừa phải bảo đảm chất lượng dịch vụ công, nhưng đồng thời cũng phải tạo điều kiện thu hút, huy động tối đa nguồn vốn từ khu vực tư nhân đầu tư vào các dự án PPP.

Bên cạnh đó, để đảm bảo phù hợp với Hiến pháp, pháp luật về kiểm toán, dự thảo đã quy định kiểm toán tuân thủ về quá trình chuẩn bị dự án, kết quả lựa chọn nhà đầu tư đối với dự án PPP; kiểm toán việc sử dụng vốn Nhà nước bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư, hỗ trợ xây dựng công trình tạm (nếu có); kiểm toán hoạt động để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trên cơ sở các chỉ số đánh giá chất lượng sản phẩm, dịch vụ của dự án PPP. Khi chuyển giao cho Nhà nước, cần thiết phải thực hiện kiểm toán toàn bộ giá trị tài sản của dự án PPP.

Đại biểu Bùi Văn Phương (Ninh Bình) cho rằng, đây là dự án đầu tư công, do Nhà nước chủ trì và kêu gọi nhà đầu tư tham gia. Nhà nước phải trả tiền lại cho nhà đầu tư bằng giá trị công trình hoặc bằng quyền thu phí. Do đó, bản chất hợp tác công tư là đầu tư công nên phải tuân thủ việc thực hiện kiểm toán nhà nước theo đúng quy định.

Theo đại biểu, các nội dung kiểm toán gồm tính tuân thủ quy định pháp luật, quy định hợp đồng và quy chế dự án, tránh tình trạng thời gian qua các dự án BOT giao thông đặt sai vị trí. Bên cạnh đó là kiểm toán giá trị công trình để tính toán hiệu quả thu phí, làm căn cứ trả nợ; kiểm toán hiệu lực, hiệu quả kinh tế của dự án, đảm bảo tính công khai minh bạch.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) cho rằng hiện các dự án PPP chưa được Nhà nước kiểm toán về hiệu quả hiệu lực, trong khi đây là tài sản công, thuộc đối tượng kiểm toán nhà nước. Do đó cần phải cho kiểm toán tham gia ngay từ đầu, kiểm tra hiệu quả hiệu lực đầu tư, áp dụng loại hợp đồng kinh doanh quản lý, phân loại dự án phù hợp đặc thù từng dự án…