Thời gian qua, thực hiện Đề án hiện đại hóa thu nộp NSNN, Tổng cục Hải quan đã ký thỏa thuận và tổ chức phối hợp thu NSNN với 13 ngân hàng thương mại (NHTM).

Bên cạnh mặt tích cực là tạo thuận lợi cho các đối tượng thực hiện nghĩa vụ thuế một cách nhanh chóng, theo đánh giá của Cục trưởng Cục Thuế XNK, do các ngân hàng thương mại và Kho bạc nhà nước (KBNN ) thiếu thông tin kiểm tra nên đã có tình trạng một số chứng từ thu NSNN chuyển từ các ngân hàng thương mại về KBNN và chuyển sang cơ quan Hải quan không đầy đủ, thông tin hạch toán thu NSNN cũng như không có mã số thuế để trừ nợ cho người nộp thuế, dẫn đến số tiền thuế trên tài khoản thiếu thông tin chờ xử lý của KBNN còn lớn, nợ thuế của người nộp thuế còn chưa chính xác…

Vì vậy, việc cơ quan Hải quan mở tài khoản chuyên thu tại NHTM sẽ giúp cho việc thanh khoản và các khoản nợ của người nộp thuế được nhanh chóng, tạo thuận lợi cho người nộp thuế. Đồng thời, sẽ hạn chế việc phải điều chỉnh lại số tiền thuế trong trường hợp người nộp thuế không thực hiện đúng thứ tự thanh toán, hay nộp nhầm tài khoản…

Trên cơ sở đó, Cục Thuế XNK đã xây dựng dự thảo Thông tư hướng dẫn thí điểm thu nộp, hoàn trả thuế đối với hàng hóa XNK qua tài khoản chuyên thu của cơ quan Hải quan tại NHTM.

Các khoản thu của người nộp thuế, người khai hải quan nộp vào tài khoản chuyên thu của cơ quan Hải quan mở tại NHTM sẽ bao gồm các khoản thu về thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt và các khoản thu khác của người nộp thuế, người khai hải quan.

KBNN chỉ cần hạch toán theo tổng số và theo mục lục mà không phải theo dõi, hạch toán chi tiết đến người nộp thuế, đảm bảo phù hợp với định hướng về quản lý ngân quỹ Nhà nước, cơ chế xây dựng tài khoản tập trung, quá trình hiện đại hóa hoạt động nghiệp vụ và các hệ thống thanh toán của KBNN. Như vậy, có thể thấy, việc thực hiện mở tài khoản chuyên thu của cơ quan Hải quan tại NHTM sẽ đảm bảo được việc thực hiện thu NSNN được thuận lợi…

Nên mở ở cấp nào?

Hiện nay, hệ thống thông tin thanh toán của ngân hàng đều có thể đáp ứng cho mô hình mở tài khoản tập trung (một tài khoản trên phạm vi toàn quốc) hoặc phân tán đến cấp tỉnh, thành phố (1 tài khoản cấp 1 và nhiều tài khoản cấp 2 theo cục hải quan địa phương) hoặc phân tán đến cấp quận, huyện (1 tài khoản cấp 1 và nhiều tài khoản cấp 2 tương ứng với cục, chi cục). Vì vậy, Cục thuế XNK đã xây dựng các phương án:

Một là, mở tài khoản chuyên thu tại cấp Tổng cục. Theo hướng này, tại mỗi ngân hàng được chọn, Tổng cục Hải quan sẽ mở thí điểm 1 tài khoản chuyên thu, người nộp thuế có thể nộp tiền vào 1 trong các tài khoản chuyên thu đó dù ở bất kỳ địa bàn tỉnh, thành phố nào. Theo đó, quy trình thu NSNN và trao đổi thông tin giữa Hải quan- NHTM và KBNN được thực hiện tập trung tại cấp Tổng cục. Tuy nhiên, để thực hiện được việc này thì bộ máy kế toán tại cấp trung ương phải đủ mạnh (kể cả số lượng và năng lực cán bộ) để thực hiện kiểm soát kế toán và thuế trên phạm vi toàn quốc, đồng thời hệ thống tập trung phải được vận hành thông suốt, hạch toán chính xác, kịp thời, không có rủi ro về kỹ thuật.

Hai là, mở tài khoản phân tán tại cấp Cục. Tại mỗi ngân hàng được chọn, Cục Hải quan mở 1 tài khoản cấp 2 tại chi nhánh ngân hàng tỉnh, thành phố. Quy trình thu NSNN và trao đổi thông tin giữa Hải quan- NHTM và KBNN được thực hiện tập trung tại cấp Cục. Cục Hải quan chịu trách nhiệm đối chiếu phát sinh số dư với chi nhánh NHTM, Tổng cục Hải quan chỉ đối chiếu tổng hợp trên cơ sở kết quả đối chiếu của từng Cục.

Với phương án này thì sự thay đổi mô hình tổ chức bộ máy không quá đột biến và hạn chế được rủi ro trong thời gian đầu triển khai. Tuy nhiên, cơ quan Hải quan và KBNN phải quản lý nhiều tài khoản, phức tạp trong việc tham chiếu khi chuyển tiền vào tài khoản. Hơn thế nữa, việc nộp thuế chuyển từ tỉnh này sang tỉnh khác dễ bị nộp nhầm tài khoản. Phương án này chưa phát huy được hoàn toàn thế mạnh thanh toán tập trung của các NHTM, chưa thực sự phát huy được mô hình quản lý thuế tập trung của cơ quan Hải quan…

Ba là, mở tài khoản phân tán tại cấp chi cục. Theo phương án này, tại mỗi ngân hàng được chọn, chi cục Hải quan mở 1 tài khoản cấp 2 tại chi nhánh ngân hàng tỉnh, thành phố. Quy trình thu NSNN và trao đổi thông tin giữa Hải quan- NHTM và KBNN được thực hiện tập trung tại cấp chi cục, chi cục hải quan chịu trách nhiệm đối chiếu phát sinh, số dư với chi nhánh NHTM.

Với phương án này không phải thay đổi mô hình kế toán thuế, các giao dịch thanh toán, đối chiếu với NHTM và KBNN vẫn do chi cục thực hiện như hiện nay. Tuy nhiên, cơ quan Hải quan và KBNN phải quản lý nhiều tài khoản, phức tạp hơn trong việc tham chiếu khi chuyển tiền vào tài khoản chuyên thu của cơ quan Hải quan theo từng địa bàn…

Hiện dự thảo thông tư hướng dẫn thí điểm thu nộp, hoàn trả thuế đối với hàng hóa XNK qua tài khoản chuyên thu của cơ quan Hải quan tại NHTM đang được tiếp tục lấy ý kiến góp ý để hoàn chỉnh…