Theo bà Lê Thị Thu Hương - Phó cục trưởng Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh, một trong những nguyên nhân chính khiến việc tự giác kê khai nộp thuế TNCN của các cá nhân chưa cao là do hiện nay, nhiều người vẫn mang tư tưởng: cơ quan chi trả đã khấu trừ 10% là xong, đến kê khai là mất tiền,... nên hết năm phần lớn những người có thu nhập từ hai nơi trở lên không đến cơ quan thuế quyết toán thuế, khiến ngân sách bị thất thu một khoản rất lớn.

 

Chỉ tính riêng 5 ca sĩ vừa được Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh lật lại hồ sơ khai thuế trong ba năm (từ 2009-2011), số thuế truy thu tăng thêm cũng hơn 1,3 tỷ đồng, đáng chú ý có người bị truy thu tới 683 triệu đồng. Số này đều là những ca sĩ hạng sao trên thị trường, trước đó đã kê khai thuế nhưng chưa đầy đủ và được Phòng thuế TNCN Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh yêu cầu kê khai lại.

 

Tuy nhiên, điều đáng nói là khi nộp thuế, những các sĩ này thường kê khai thu nhập ở mức thấp để né thuế. Theo số liệu của Chi cục Thuế quận 10 (Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh), số thu nhập của một ca sĩ tên H là 1,8 tỷ đồng (thuế phải nộp là 521 triệu đồng), nhưng năm 2011 ca sĩ này chỉ kê khai thu nhập có 1,1 tỷ đồng (tức chỉ nộp 280 triệu đồng). Bên cạnh nam ca sĩ này, còn có một nữ ca sĩ với số thuế truy thu 130 triệu đồng. Trước đó, nữ ca sĩ này kê khai số thuế phải nộp là 50 triệu đồng, nhưng dựa trên số liệu thu thập từ các đơn vị tổ chức biểu diễn, số lần xuất cảnh đi biểu diễn ở nước ngoài, biểu diễn tại các phòng trà, cũng như mức cát sê trên thị trường, cơ quan thuế đã yêu cầu nữ ca sĩ này kê khai bổ sung, nhờ đó đã tăng mức thuế phải nộp lên hơn 180 triệu đồng.

 

Chưa hết, có nghệ sỹ danh tiếng và cát sê càng ngày một tăng, nhưng số thu nhập tính Thuế mỗi năm lại ngày càng giảm. Năm 2009, nghệ sĩ tên M chỉ kê khai thu nhập có 44 triệu, năm 2010 giảm còn 43 triệu, sang năm 2011 đột ngột giảm còn 29 triệu, nhưng khi cơ quan thuế buộc phải kê khai lại thì mới hay số thuế phải nộp thêm lên đến 92 triệu đồng, riêng năm 2012 truy thu thêm 55 triệu đồng. Hay một nam ca sĩ khác tên L cũng nổi tiếng không kém, nhưng đặc biệt từ năm 2009 đến nay chưa từng kê khai thuế TNCN, thậm chí ghi chú trong mục nộp thuế của nhiều người cũng luôn trong tình trạng chưa hoặc không kê khai.

 

Ngoài đối tượng văn nghệ sĩ, Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh cũng đã truy thu thuế TNCN của 11 cá nhân có thu nhập cao với số thuế gần 11 tỷ đồng. Đây đều là những người có thu nhập từ nhiều nơi và thường rơi vào ngưỡng thuế suất 35% theo biểu thuế lũy tiến của Luật Thuế TNCN. Bà Hương cho biết, qua việc kiểm tra một số cá nhân có thu nhập ở nhiều công ty trên cả nước, đặc biệt là những vị đảm nhận chức vụ chủ tịch, thành viên Hội đồng quản trị ở những tập đoàn, tổng công ty, cho thấy, thu nhập của họ khá lớn, thế nhưng nhiều người chưa đưa những thu nhập này vào quyết toán thuế cuối năm mà chỉ thực hiện khấu trừ 10% trên mỗi lần chi trả thu nhập. Chính sự lập lờ này khiến ngân sách bị thất thu nhiều tỷ đồng.

 

Trong danh sách truy thu này, đình đám nhất có người bị truy thu lên đến 2,2 tỷ đồng, còn thấp nhất cũng hơn 200 triệu đồng. Như vậy, tính sơ sơ, trung bình mỗi người cũng phải nộp ngót một tỷ đồng. Đây quả thực là số thuế không nhỏ, và nếu cơ quan chức năng làm tới bến, mở rộng diện truy thu, chắc hẳn sẽ còn cao hơn nhiều.

 

Theo bà Trần Thị Tuyết Hoa, Trưởng phòng Thuế TNCN Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh, đa số những trường hợp trên có thu nhập từ hai nơi trở lên. Ở nơi họ khai giảm trừ gia cảnh thì có thực hiện quyết toán thuế, tuy nhiên họ không đưa vào kê khai và quyết toán thuế đối với những thu nhập từ nơi thứ hai trở đi. Cơ quan thuế đã tiến hành thu thập thông tin, mức chi trả từ các đơn vị khác trong giai đoạn 2009 - 2011. Sau khi làm việc với cơ quan thuế, các cá nhân này đã thực hiện nộp số thuế còn thiếu vào ngân sách nhà nước. Cũng theo bà Hoa, sau vụ này nhiều cá nhân đã biết và tự giác thực hiện tập hợp thu nhập từ các nơi để kê khai, quyết toán thuế cuối năm. 

 

Mặc dù vậy, song việc thu đúng, thu đủ đối với các cá nhân có tu nhập cao cũng gặp rất nhiều khó khăn, bởi không chỉ cố tình giấu thu nhập với cơ quan thuế, nhiều đối tượng còn có các “chiêu” để làm giảm thu nhập chịu thuế. Trong đó, có thể kể đến việc nghệ sĩ chủ động lập ra các công ty riêng và mọi giao dịch liên quan đến tiền bạc của các nghệ sĩ đều thông qua công ty này mà đại diện là người quản lý. Khi đó, nguồn thu nhập của nghệ sĩ được hạch toán vào doanh thu của công ty, kê khai và nộp thuế Thu nhập doanh nghiệp (DN)  và thuế Giá trị gia tăng. Trong trường hợp này, nếu công ty làm ăn thua lỗ hoặc "cố tình" khai lỗ, thì cơ quan thuế cũng khó thu được thuế. Dù vậy, nhưng đây lại là “chiêu” lách hợp pháp, số tiền chênh lệch sau khi trả cho các sĩ sẽ được đưa vào chi phí hoạt động công ty. Như vậy, nghệ sĩ vẫn hưởng lợi từ cát sê của mình mà không phải chịu thuế, và quan trọng hơn thu nhập chịu thuế của những cá nhân này cũng được giảm xuống đáng kể.

 

Bàn luận thêm về vấn đề này, bà Trịnh Thị Thu Thủy - Trưởng phòng Tuyên truyền hỗ trợ  Cục Thuế TP. Hồ Chí Minh cho hay, việc các ca sĩ lập công ty chưa hẳn là để trốn thuế như mọi người nghĩ, vì các ca sĩ thường hay làm sự kiện, làm băng đĩa bán và khi biểu diễn thường phải thuê sân khấu, đạo cụ..., nên khi có công ty họ sẽ có hóa đơn để thanh toán các chi phí cho thuận tiện. Dù vậy, cũng phải thấy rằng, việc thành lập DN theo mô hình này cũng có lợi cho các ca sĩ, nếu nhìn ở góc độ nộp thuế TNCN. Vì, nếu không có công ty, các ca sĩ đi hát được đồng nào thì cơ quan chi trả khấu trừ  luôn 10%, nhưng khi có công ty thì họ không bị trừ, do các khoản thu này được tính là doanh thu của công ty và các chi phí cũng được hạch toán theo Luật DN. 

 

Ngoài việc lập công ty, phải kể đến một chiêu khác là giá cát sê trên giấy tờ thường được thể hiện thấp hơn thực tế, cát sê mỗi sô vài chục triệu nhưng chỉ ghi vài triệu đồng. Để làm được việc này, giữa nghệ sĩ và đơn vị tổ chức phải "bắt tay" với nhau. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có sự đồng thuận này, thế nên mới có chuyện, khi cơ quan chức năng vào cuộc, thu nhập thực của nghệ sỹ mới bị phát giác.

 

Chính vì nhận thấy rõ có sự gian dối trong việc kê khai thuế của các doanh nhân, ca sĩ, ngành Thuế TP. Hồ Chí Minh đã và đang vào cuộc một cách quyết liệt. Kết quả sau gần 3 tháng triển khai (từ tháng 4 đến đầu tháng 7), cơ quan thuế đã truy thu thuế TNCN của 5 nghệ sĩ với số tiền hơn 1,3 tỉ đồng và 11 cá nhân có thu nhập cao gần 11 tỷ đồng. Tuy nhiên, cũng còn rất nhiều trường hợp chưa biết hoặc biết mà chưa thực hiện nghiêm túc việc kê khai quyết toán thuế, nên “Cục Thuế sẽ tiếp tục rà soát các khoản thu nhập để đảm bảo công bằng trong nghĩa vụ thuế với tất cả mọi người” - bà Hương cho hay.