PV: Năm 2019, lĩnh vực tài chính ngân hàng khá “trầm” và “bình yên”. Đánh giá của ông về thực tế đó như thế nào?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Trong năm 2019, dù kinh tế thế giới có nhiều biến động, nhưng nhìn chung, lĩnh vực tài chính - ngân hàng của nước ta khá ổn định. Chính sách tiền tệ được điều hành linh hoạt, trong đó nổi bật là tỷ giá được giữ ổn định từ đầu năm cho đến nay. Thị trường vàng thế giới có sự biến động khi giá vàng lên đến 1.500 USD/ounce, rồi lại giảm xuống dưới 1.500 USD/ounce khiến thị trường trong nước biến động theo. Tuy nhiên, không xảy ra tình trạng người dân đổ xô đi bán vàng khi giá tăng cao.

Thị trường bất động sản không có nhiều biến động, nhưng nguồn vốn cho các dự án bất động sản gặp khó. Thị trường chứng khoán lên trên 1.000 điểm lại rớt xuống dưới 1.000 điểm. Thị trường chứng khoán Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào vốn ngoại, nếu thị trường thế giới biến động dễ khiến thị trường trong nước chao đảo.

Nhìn chung, hệ thống ngân hàng không có biến động mạnh. Dự báo nhiều ngân hàng thương mại (NHTM) đạt được lợi nhuận cao. Mặc dù Ngân hàng Nhà nước (NHNN) giảm lãi suất điều hành, nhưng mặt bằng lãi suất vẫn giảm không đáng kể. Có thể trong vài tháng tới, lãi suất sẽ giảm bởi cần có độ trễ. Toàn hệ thống ngân hàng không có cuộc sáp nhập nào và không có NHTM nào bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt của NHNN. Về dịch vụ, với công nghệ hiện đại, nhiều sản phẩm mới ra đời đã tạo cơ hội để các NHTM mở rộng phạm vi hoạt động dịch vụ của mình. Điều đáng ghi nhận là hiện số người dân của Việt Nam sử dụng dịch vụ của ngân hàng đã tăng lên khoảng 30% thay vì 20% như nhiều năm trước.

Nợ xấu hiện chưa có biện pháp giải quyết khả quan. Mặc dù các NHTM đã xử lý được nhiều món nợ xấu, tuy nhiên đống nợ xấu tại Công ty Quản lý tài sản (VAMC) vẫn còn nhiều. Bên cạnh đó, nhiều món nợ xấu mới đã phát sinh.

Trong năm 2019, thị trường tài chính chứng kiến sự phát triển ồ ạt của trái phiếu doanh nghiệp. Hiện nhiều doanh nghiệp chọn giải pháp không lệ thuộc vào nguồn vốn vay ngân hàng mà tự phát hành trái phiếu để gọi vốn từ các thành phần kinh tế. Tuy nhiên, trái phiếu doanh nghiệp có độ rủi ro cao. Rất nhiều thành phần phát hành trái phiếu theo hình thức riêng lẻ chứ không phải trên thị trường chứng khoán. Rất nhiều doanh nghiệp không đáp ứng được điều kiện về “sức khỏe” tài chính để phát hành trái phiếu.

Vì thế, nếu những doanh nghiệp phát hành riêng lẻ mà những trái chủ - nhà đầu tư không có khả năng phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp thì rủi ro rất cao. Trước thực trạng đó, Bộ Tài chính cần có sự kiểm tra chặt chẽ, bởi nếu các doanh nghiệp phát hành trái phiếu một cách bừa bãi, tăng lãi suất cao để tạo tính hấp dẫn sẽ tạo rủi ro cho nhiều người, gây bất ổn cho thị trường.

Hoạt động “tín dụng đen” vẫn còn nhiều điều đáng lo ngại. “Tín dụng đen” được hiểu là một loại tín dụng không nằm trong hệ thống tín dụng chính thống. Đây là một nguồn vốn bổ sung cho thị trường tài chính. Các thành phần kinh tế như người thu nhập thấp, thu nhập không ổn định, thường không có tài sản thế chấp nếu đến ngân hàng sẽ bị từ chối nên phải tìm đến “tín dụng đen”. “Tín dụng đen” lãi suất rất cao. Khi người vay không có tiền trả nợ thì các tổ chức “tín dụng đen” thường sử dụng những biện pháp đòi nợ mang tính đe dọa, phương hạn đến người vay tiền. “Tín dụng đen” ngày càng phổ biến trong nền kinh tế Việt Nam, rất đáng lo ngại.

Năm 2020 Việt Nam được dự báo sẽ phải chịu nhiều ảnh hưởng từ những biến động của kinh tế thế giới. Theo ông, Việt Nam cần lưu ý đến những biến động nào để có phương án đối phó phù hợp?

Năm 2020 sẽ là năm khó khăn cho nền kinh tế thế giới do cuộc chiến tranh thương mại giữa Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu hòa giải. Đặc biệt, đây lại là năm tranh cử Tổng thống Mỹ. Có thể Tổng thống Donald Trump sẽ tiếp tục sử dụng những biện pháp cứng rắn với Trung Quốc trong năm 2020 để lấy ưu thế tranh cử. Trong khi đó, Trung Quốc cũng không có ý nhân nhượng. Vì thế, cuộc chiến tranh thương mại này có thể sẽ kéo dài, thậm chí leo thang nếu hai bên không có thương lượng.

Nền kinh tế Việt Nam dựa rất nhiều vào xuất khẩu. Mỹ và Trung Quốc là hai thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Hai thị trường này biến động chắc chắn thị trường Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng.

Theo ông, thị trường tài chính - ngân hàng nước ta sẽ có những thay đổi ra sao?

Bước sang năm 2020, thị trường tài chính - ngân hàng Việt Nam sẽ tiếp tục giữ được sự ổn định. Các NHTM đã điều chỉnh hoạt động cho vay, thận trọng hơn. Vấn đề nợ xấu sẽ tiếp tục được xử lý. Đặc biệt, trong năm 2020, các NHTM sẽ phải áp dụng Thông tư 41 về tỷ lệ an toàn vốn và Thông tư 13 về quản trị rủi ro. Năm 2020 có thể sẽ là năm tiền đề cho sự lành mạnh của hệ thống ngân hàng với Thông tư 41 nhưng cũng sẽ là năm thử thách với nhiều NHTM.

Thị trường chứng khoán thế giới sẽ chao đảo trong thời gian tới, vì thế, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ có sự giao động mạnh. Giá vàng thế giới có thể tăng lên ở mức 1.500-1.600 USD/ounce, thị trường vàng trong nước cũng sẽ biến động. Thị trường ngoại hối phụ thuộc vào cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Nếu cuộc chiến tranh này leo thang, tỷ giá NDT với đồng USD tăng, tức NDT tiếp tục phá giá thì sẽ ảnh hưởng đến tỷ giá của VND với USD. Đây là một ẩn số lớn.

Năm 2020, Chính phủ và NHNN sẽ tìm cách hạ lãi suất. Đó là một điều tốt cho các doanh nghiệp. Năm 2020 có thể sẽ có sự sáp nhập giữa các NHTM, do hiện trong hệ thống có những NHTM yếu kém và rất yếu kém. Đặc biệt, những NHTM yếu kém nếu sang năm không gọi được vốn từ nước ngoài thì NHNN có thể sẽ có những biện pháp mạnh hơn.

Cần thắt chặt “dây an toàn” đối với thị trường bất động sản. Các nhà đầu tư cần thận trọng khi rót tiền đầu tư vào bất động sản trong năm 2020, vì đây là năm nền kinh tế thế giới nhiều biến động sẽ tác động đến nền kinh tế Việt Nam. Tôi không dự báo có bong bóng trên thị trường bất động sản, nhưng nhu cầu về bất động sản có thể sẽ giảm, do đó các nhà đầu tư nên thận trọng.

Xin cảm ơn ông!