Gian lận, lừa đảo công nghệ cao gia tăng

Theo Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) trong năm 2023, tổng số tiền người dân bị các đối tượng lừa đảo chiếm đoạt trên mạng khoảng 8.000 - 10.000 tỷ đồng, tăng 1,5 lần so với năm 2022. Đây là con số dựa trên những sự việc người dân đến trình báo cơ quan công an. Bộ Công an cũng cho biết, trong năm qua đã khởi tố 1.500 vụ án vì tội lừa đảo trên không gian mạng. Cũng trong thời gian này, Bộ Thông tin và Truyền thông đã nhận được gần 17.400 phản ánh về trường hợp lừa đảo trực tuyến hướng đến người dùng Internet Việt Nam. Trong đó, tổng số tiền người dân đã bị lừa đảo được ghi nhận hơn 300 tỷ đồng.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết, tình trạng lừa đảo, chiếm đoạt tiền và tài khoản đang có xu hướng gia tăng thông qua hai hình thức: lừa đảo chiếm đoạt trực tiếp tiền của khách hàng và lừa đảo thông qua chiếm đoạt thông tin đăng nhập và mã xác thực. Đối với lừa đảo chiếm đoạt trực tiếp tiền của khách hàng, tội phạm lợi dụng các kênh truyền thông phổ biến để tấn công vào tâm lý của khách hàng và yêu cầu nạn nhân chuyển tiền cho tài khoản lừa đảo.

Với lừa đảo thông qua chiếm đoạt thông tin đăng nhập và mã xác thực, tội phạm chiếm đoạt các thông tin đăng nhập, xác thực giao dịch ngân hàng điện tử hoặc chiếm quyền điều khiển thiết bị của khách hàng, sau đó thực hiện các hành vi chiếm đoạt tiền từ tài khoản của khách hàng.

Trước thực trạng trên, ngành Ngân hàng đã tích cực phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện nhiều giải pháp cũng như tăng cường công tác phòng, chống lừa đảo trên không gian mạng. Ở góc độ cơ quan quản lý, từ năm 2021 đến nay, NHNN đã ban hành 14 văn bản chỉ đạo về phòng chống lừa đảo, gian lận trong lĩnh vực thanh toán; chỉ đạo về phòng, chống giả mạo tên miền, ứng dụng mobile, tin nhắn của các TCTD. Đặc biệt, theo Quyết định 2345/QĐ-NHNN ngày 18/12/2023 có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 về triển khai các giải pháp để giảm thiểu rủi ro trong giao dịch thanh toán trực tuyến, NHNN quy định các giao dịch chuyển tiền trực tuyến hoặc nạp tiền vào ví điện tử có giá trị cao trên 10 triệu đồng/lần, hoặc vượt quá 20 triệu đồng/ngày, thanh toán hóa đơn trên 100 triệu đồng phải được xác thực bằng sinh trắc học khớp đúng với dữ liệu sinh trắc học lưu trong chip của thẻ CCCD từ ngày 1/7/2024… Đây là một trong những giải pháp đảm bảo an toàn, xác thực nâng cao cần thiết trong bối cảnh các vụ gian lận và lừa đảo có dấu hiệu tăng mạnh; yêu cầu này cũng được xem là đòn bẩy, thúc đẩy các TCTD nhanh chóng triển khai những giải pháp ứng dụng công nghệ AI liên quan đến nhận diện sinh trắc học, nhằm tuân thủ và đơn giản hóa quy trình định danh khách hàng.

Chính vì vậy, không cần đợi đến ngày 1/7, nhiều ngân hàng đã chủ động sớm áp dụng quy định trên. Chẳng hạn, từ thời điểm này, khách hàng của TPBank đã có thể đăng ký dữ liệu sinh trắc học để sử dụng trong xác thực giao dịch giá trị cao. Việc triển khai sớm xác thực giao dịch bằng sinh trắc học trước thời điểm Quyết định 2345/QĐ-NHNN có hiệu lực, không chỉ sớm tăng cường bảo mật cho khách hàng mà còn giúp khách hàng chủ động thời gian đăng ký, tránh tình trạng quá tải đăng ký nhận diện trước ngày 1/7/2024.

ACB cho biết đã sẵn sàng triển khai các giải pháp nhằm đảm bảo an toàn, bảo mật trong thanh toán trực tuyến và thanh toán thẻ theo yêu cầu của NHNN. Từ ngày 1/6 tới đây, ACB cũng sẽ triển khai tính năng đăng ký dấu hiệu nhận dạng sinh trắc học của khách hàng trên kênh giao dịch Mobile Banking.

Ngăn chặn rủi ro, thêm biện pháp bảo vệ khách hàng

Thời gian tới xu hướng sử dụng các phương thức thanh toán online, giao dịch trên ngân hàng số ngày càng tăng, do đó ngành Ngân hàng phải có sự chuẩn bị tốt hơn. Các ngân hàng không chỉ có sản phẩm, dịch vụ tiện ích, mà còn phải tăng cường giải pháp làm sạch dữ liệu, ngăn chặn rủi ro, bảo vệ khách hàng. Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho biết, đã có 24 TCTD gửi dữ liệu cho C06 để thực hiện làm sạch dữ liệu khách hàng, tài khoản không chính chủ thông qua CSDLQG về dân cư. Về triển khai các giải pháp xác thực mạnh, các TCTD thực hiện xác thực đa thành tố trong giao dịch trực tuyến như OTP, FIDO, chữ ký số...

Với xác thực sinh trắc học qua dữ liệu CCCD gắn chip, VneID, đã có 48 TCTD triển khai xác thực khách hàng bằng thẻ CCCD gắn chíp qua ứng dụng điện thoại; 60 TCTD triển khai xác thực khách hàng bằng thẻ CCCD gắn chip qua thiết bị tại quầy; 19 TCTD triển khai thử nghiệm tích hợp VNeID. Các ngân hàng cũng tăng cường các biện pháp bảo vệ như giám sát, phòng, chống giao dịch bất thường, gian lận; Phát hiện, cảnh báo và ngăn chặn sử dụng ứng dụng Mobile Banking đối với các thiết bị phá khóa (jailbreak) hoặc thiết bị đã kích hoạt quyền trợ năng; Phát hiện đăng nhập trên thiết bị lạ; áp dụng xác thực mạnh khi kích hoạt thiết bị giao dịch trực tuyến… Ngoài ra, triển khai hệ thống giám sát các tài khoản thanh toán, ví điện tử nghi ngờ gian lận (SIMO). Hệ thống SIMO cho phép các tổ chức thành viên tham gia thực hiện báo cáo thông tin về các tài khoản đáng ngờ khi phát hiện và chia sẻ thông tin tới các thành viên khác.

Ông Đinh Văn Chiến, Phó tổng giám đốc TPBank cho biết, với số lượng giao dịch lên tới hàng triệu tỷ đồng, thì chỉ cần một sự cố sẽ gây thiệt hại tới hàng ngàn khách hàng, hàng ngàn tỷ đồng. Chính vì vậy, TPBank luôn ưu tiên nghiên cứu các giải pháp ngăn ngừa rủi ro cho khách hàng cũng như bảo vệ ngân hàng; thu thập hàng ngàn tỷ dữ liệu từ các nguồn dữ liệu cấu trúc, phi cấu trúc để phân tích đủ, phân tích đúng kết hợp cùng các mô hình phân tích của AI. TPBank đã đưa ra hàng loạt giải pháp ưu việt có hiệu suất cao, áp dụng liên tục trong hệ thống. Hàng chục AKBot - giải pháp tự động hóa quy trình nghiệp vụ toàn diện cho doanh nghiệp có thể nhận thông tin 24/7, đưa cảnh báo và ngăn chặn các giao dịch bất thường trên tài khoản. Thời gian vừa qua, ngân hàng này đã phát hiện một đối tượng sử dụng 54 giấy tờ giả mạo khác nhau để thực hiện giao dịch trên các kênh khác nhau.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Phó chủ tịch HĐQT OCB thừa nhận, thách thức lớn nhất trong phát triển dịch vụ trên kênh số là vấn đề xác thực thông tin khách hàng. Do vậy, ngân hàng phải có nhiều giải pháp như sử dụng dữ liệu khác nhau từ bên thứ 3 để có thể đối chiếu, đánh giá tính xác thực các giấy tờ khách hàng cung cấp. OCB đã chuẩn bị sẵn sàng bổ sung xác thực sinh trắc học từ 1/7 đối với khách hàng sử dụng dịch vụ ngân hàng theo quy định tại Quyết định 2345/QĐ-NHNN.