Thâu tóm DN để trừ nợ

Hoạt động ngân hàng, luôn gắn liền với các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Nói đơn giản là các ngân hàng luôn đặt ra câu hỏi “làm sao để khách hàng không xù nợ”. Vì có một thực tế là không phải khách hàng nào cũng luôn trả nợ đúng hạn. Vậy tốt nhất là phải có tài sản bảo đảm, nếu khách hàng không trả nợ đúng hạn, ngân hàng xử lí tài sản bảo đảm này việc xử lí tài sản bảo đảm thông thường vẫn phải thực hiện thông qua thủ tục tố tụng tại tòa án hoặc trọng tài.. Như vậy là quyền lợi của ngân hàng không bị ảnh hưởng.

Nhưng chuyện gì xảy ra, nếu tài sản bảo đảm không xử lí được hoặc sau khi xử lí mà vẫn không đủ để thanh toán các khoản nợ ngân hàng? Có rất nhiều lí do để dẫn đến cơ sự trên. Đánh giá không đúng giá trị của tài sản, bảo đảm bằng tài sản hình thành trong tương lai, tài sản bị sụt giảm giá trị... Trong đó, sự sụp đổ của thị trường bất động sản cũng góp phần không nhỏ trong khối nợ ngàn tỉ của các ngân hàng.

Dù lí do có là gì, chung qui lại các khoản nợ của ngân hàng đã không còn được bảo đảm nữa. Động thái thâu tóm DN con nợ được coi như một cố gắng tuyệt vọng của các ngân hàng trong việc thu hồi khoản nợ từ các DN đang gặp khó khăn về tài chính. Cách thức đơn giản nhất trong trường hợp này là sử dụng kĩ thuật hoán đổi nợ. Nói dễ hiểu, ngân hàng tiến hành định giá DN. Sau đó dùng khoản nợ mà DN đang nợ ngân hàng để “mua” chính DN đó.

Trong mối quan hệ với DN con nợ, ngân hàng là bên có ưu thế trong quá trình thỏa thuận hoán đổi nợ, vì đơn giản họ là chủ nợ. Cũng chính từ ưu thế này, các ngân hàng thường có cơ hội mua các DN con nợ với giá rẻ.

Rồi sao nữa?

Nhìn từ quá trình trên, ngân hàng vẫn chưa có tiền. Vì cho dù có hoán đổi nợ thành công với một mức giá hời, bản chất của câu chuyện thâu tóm này chỉ mang lại cho ngân hàng thêm một vài tờ giấy mang tên “cổ phiếu”. Nói cách khác, tổng giá trị sổ sách của ngân hàng có thể sẽ “đẹp” hơn với thương vụ mua lại DN con nợ, nhưng thực tế thì chưa hẳn đã như vậy.

Vì như trên đã phân tích, các DN con nợ bị ngân hàng siết nợ cũng chính là các DN đang gặp khó khăn hoặc đang đứng trên bờ vực của sự phá sản. Do vậy, nếu DN mà ngân hàng mua với giá hời bị phá sản thật sự, tất cả những gì ngân hàng đang làm cũng trở nên vô nghĩa. Đây là một quyết định tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhưng ngân hàng không có lựa chọn khác. Vì thâu tóm DN, ít ra còn có hi vọng thu hồi nợ, hơn là chấp nhận đưa mắt nhìn khoản nợ khổng lồ của mình cũng tan vỡ theo bong bóng của thị trường.

Đối diện với những rủi ro tiềm ẩn trong quá trình thâu tóm DN để trừ nợ, ngân hàng bắt buộc phải biến các DN này thành tiền. Giải pháp là:

Thứ nhất, tái cấu trúc DN và khôi phục hoạt động kinh doanh cho DN.

Thứ hai, bán DN mình vừa mua với giá rẻ cho người khác có nhu cầu.

Khuynh hướng thứ hai là một lựa chọn khôn ngoan và an toàn hơn so với lựa chọn thứ nhất. Dẫu vậy, việc tìm được DN sẵn sàng mua lại DN con nợ của ngân hàng không phải dễ (sau đây gọi tắt là DN mua). Với mục đích bán DN con nợ để thu hồi tiền vay, ngân hàng đã mất đi ưu thế trong quá trình đàm phán mua bán DN. Lúc này, người có ưu thế trong tiến trình thương thảo mua DN con nợ mới chính là người chiếm ưu thế. “Gió đã đổi chiều” theo hướng bất lợi hơn cho ngân hàng.

Nếu có vấn đề cần quan tâm trong khuynh hướng này chính là nguy cơ nhìn từ góc độ cạnh tranh. Bởi các DN mua trong trường hợp này thường sẽ là các DN hoạt động cùng lĩnh vực với DN con nợ hoặc chí ít cũng có liên quan nhất định về lĩnh vực ngành nghề. Trong bối cảnh khủng hoảng, các DN mua sẽ mua được các đối thủ cạnh tranh với mức giá thấp.

Nói cách khác, chi phí để các DN mua bành trướng, trở thành DN có vị trí thống lĩnh thị trường là không thể thấp hơn. Dường như thực tế thời gian qua, đáng buồn lại đang diễn ra theo khuynh hướng này. Trong bối cảnh đó, rất cần sự giám sát và hoạt động hiệu quả của cơ quản lý cạnh tranh trong việc bảo vệ cấu trúc thị trường.

Những khuyến nghị

Việc ngân hàng thâu tóm các DN để trừ nợ là một khuynh hướng khó tránh khỏi. Dẫu vậy, việc tự thâu tóm DN và tiến hành tái cấu trúc, vực dậy DN được thực hiện một cách đơn độc tiềm ẩn quá nhiều rủi ro cho ngân hàng nếu nhìn từ góc độ quản trị.

Do vậy, lựa chọn tối ưu trong bối cảnh này chính là việc liên kết với DN mua có cùng lĩnh vực và với chính DN con nợ nhìn từ mối quan hệ hỗ tương được coi là giải pháp khả thi cho quá trình tái cấu trúc. Tuy vậy, như trên đã phân tích quá trình này phải đặt dưới sự giám sát của cơ quan quản lý cạnh tranh nhằm loại bỏ những toan tính khuynh đảo thị trường, bảo vệ cấu trúc cạnh tranh.