Phức tạp trên mọi địa bàn

Tình hình buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả trong năm 2024 diễn biến phức tạp trên các tuyến, loại hình, địa bàn và cả trên không gian mạng. Hàng hóa vi phạm đa dạng không chỉ sản xuất trong nước, mà còn sản xuất ở nước ngoài, sau đó đưa vào thị trường trong nước tiêu thụ bằng nhiều đường khác nhau như nhập khẩu chính ngạch, tiểu ngạch, nhập lậu, gian lận thương mại...

Đặc biệt, nổi lên tình trạng lợi dụng hình thức kinh doanh trên các sàn thương mại điện tử, các mạng xã hội và lợi dụng hoạt động bưu chính, chuyển phát nhanh; các đối tượng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi để thực hiện các hành vi buôn lậu, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ.

Theo Tổng cục Hải quan, tại tuyến biên giới phía Bắc (tiếp giáp với Trung Quốc), nhiều đối tượng lợi dụng chính sách tạo thuận lợi thương mại, đường biên giới để thực hiện các mua gom, mang vác, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Thời gian vừa qua, Trung Quốc đẩy mạnh hoạt động các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam để bán hàng hóa Trung Quốc sản xuất, tiềm ẩn nguy cơ các đối tượng trà trộn hàng hóa không rõ nguồn gốc, xuất xứ, chất lượng không được kiểm chứng, gây khó khăn cho công tác quản lý của các cơ quan chức năng.

Tại tuyến biên giới miền Trung (tiếp giáp với Lào), hoạt động vi phạm chủ yếu là mua bán, vận chuyển trái phép pháo nổ, động vật hoang dã; xăng dầu lậu, vận chuyển trái phép đường cát, rượu, bia, hàng điện tử, các chất ma tuý. Đáng chú ý, các đối tượng kinh doanh hàng cấm, hàng lậu sử dụng các thủ đoạn như xé lẻ hàng hóa, vận chuyển bằng xe môtô, xe khách, xe có tải trọng nhẹ từ biên giới đưa vào nội địa tiêu thụ; hoạt động vào các ngày nghỉ, dịp lễ, Tết…

Tuyến biên giới đất liền phía Nam (tiếp giáp với Campuchia) xảy ra tình trạng thẩm lậu các mặt hàng như: Pháo nổ, thuốc lá điếu, đường kính, tiền, vàng, ngoại tệ, mỹ phẩm... Các đối tượng lợi dụng địa hình bằng phẳng, sử dụng các thủ đoạn chia nhỏ, xé lẻ hàng hóa, vào đêm tối hoặc sáng sớm để vận chuyển trái phép hàng hóa. Ngoài ra, bên kia biên giới thuộc Campuchia, các đối tượng xây dựng các địa điểm tập kết hàng lậu, lợi dụng sự sơ hở của các lực lượng chức năng để vận chuyển hàng lậu vào nội đia tiêu thụ.

Tuyến cảng biển tập trung vào các cảng lớn tại TP. Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa-Vũng Tàu, hàng hóa vi phạm với số lượng lớn, đa dạng về mặt hàng cũng như loại hình vi phạm, quá cảnh, chuyển khẩu, tạm nhập tái xuất, nhập kinh doanh… Tuyến biển miền Trung nổi lên hiện tượng ma tuý gắn định vị trôi dạt trên biển.

Tuyến hàng không tập trung vào các sân bay quốc tế như Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng, Cam Ranh. Mặt hàng vi phạm như: tiền, ngoại tệ, vàng, kim cương, thuốc lá, tiền chất, ma tuý, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và hàng tiêu dùng khác.... Các đối tượng thường lợi dụng loại hình bưu chính, chuyển phát nhanh, hàng xách tay, quà biếu, tặng, hành lý ký gửi… để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa.

Tại địa bàn ngoài cửa khẩu trong các khu công nghiệp nổi lên tình trạng "Sử dụng hàng hóa thuộc đối tượng miễn thuế không đúng mục đích mà không khai báo việc chuyển đổi mục đích sử dụng với cơ quan hải quan" để trốn thuế.

Cùng với đó, tình hình hoạt động của tội phạm mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy, tiền chất qua biên giới vẫn diễn biến hết sức phức tạp. Hoạt động của các băng nhóm, đường dây tội phạm ma túy xuyên quốc gia lợi dụng chủ trương ưu đãi, thu hút đầu tư, hoạt động thương mại tìm cách thành lập doanh nghiệp ở Việt Nam để vận chuyển phương tiện, thiết bị, nguyên liệu, thuê kho bãi… phục vụ hoạt động sản xuất, vận chuyển trái phép ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam và tiếp tục đưa đi nước thứ ba tiêu thụ, biến Việt Nam trở thành điểm trung chuyển mới. Bên cạnh đó, tiền chất nhập khẩu cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng, sử dụng điều chế, sản xuất trái phép ma túy.

Trước bối cảnh trên, Tổng cục Hải quan đã cụ thể hóa và triển khai các kế hoạch, chương trình công tác trọng tâm, trọng điểm ở từng địa bàn, cảnh báo, hướng dẫn địa phương về công tác kiểm soát, chống buôn lậu. Toàn Ngành đã quán triệt thực hiện một số công việc về xử phạt vi phạm hành chính trong việc xác định dấu hiệu vi phạm và áp dụng văn bản quy phạm pháp luật trong việc xử phạt đối với một số hành vi vi phạm hành chính lĩnh vực hải quan và giải pháp nâng cao ý thức, trách nhiệm của cán bộ, hiệu quả của công tác xử phạt vi phạm hành chính.

Nhờ đó, năm 2024, ngành Hải quan đã phát hiện, bắt giữ và xử lý hơn 17.998 vụ việc vi phạm pháp luật Hải quan, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 31.351 tỷ đồng. Cơ quan Hải quan đã khởi tố 27 vụ, chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 173 vụ. Số tiền thu nộp ngân sách nhà nước 893,21 tỷ đồng.

Đấu tranh chống ma túy, ngành Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng phát hiện, bắt giữ 293 vụ/355 đối tượng, trong đó cơ quan Hải quan chủ trì 110 vụ. Tang vật thu được gồm2.278,75 kg ma tuý các loại (trong đó có 250 kg ma túy các loại chưa có kết quả giám định).

Áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ

Bên cạnh những kết quả ở trên, công tác phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại của ngành Hải quan còn gặp khó khăn, vướng mắc như: Trong việc tuần tra kiểm soát hải quan trên biển do chưa được giao dự toán sửa chữa tàu thuyền năm 2024; vướng mắc trong quan điểm xử lý đối với trình tự, thủ tục giải quyết các vụ việc có dấu hiệu tội phạm; thời gian thực hiện báo cáo vụ án vụ việc theo yêu cầu tại Chỉ thị số 26-CT/TW ngày 09/11/2018 của Bộ Chính trị. Bên cạnh đó, còn có khó khăn trong công tác thanh lý tài sản, thẩm định giá tang vật vi phạm; vướng mắc trong việc cấp đổi giấy chứng nhận khả năng chuyên môn cho thuyền viên...

Để khắc phục khó khăn, tiếp tục đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, trong năm 2025, ngành Hải quan tiếp tục áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan, tăng cường kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ tại các tuyến, địa bàn, mặt hàng trọng điểm, trọng tâm vào các mặt hàng cấm, hàng có giá trị lớn, thuế suất cao... Đồng thời, kiểm tra, giám sát chặt chẽ hàng hóa xuất nhập khẩu, đối tượng, phương tiện xuất nhập cảnh; tập trung vào các loại hình trọng điểm như gia công, sản xuất xuất khẩu, đầu tư miễn thuế, vận chuyển độc lập, hàng hóa tạm nhập tái xuất, tạm xuất tái nhập, chuyển cửa khẩu, quá cảnh và hàng hóa gửi kho ngoại quan…

Qua đó, ngăn chặn, phát hiện, bắt giữ và xử lý kịp thời, có hiệu quả các hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng cấm, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, vận chuyển trái phép hàng hóa, ma túy qua biên giới và các tội phạm vi phạm pháp luật khác trong lĩnh vực hải quan.

Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo các đơn vị tăng cường áp dụng các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát ma tuý trên tất cả các khâu, các tuyến, các địa bàn. Các thông tin liên quan đến hành vi mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma tuý phải được xử lý kịp thời, bí mật, chặt chẽ từ khi bắt đầu cho đến khi kết thúc vụ việc, đảm bảo không để lộ thông tin, đối tượng; chú trọng trong công tác kiểm soát, phát hiện, ngăn chặn tội phạm ma tuý trong địa bàn hoạt động hải quan; chủ động phối hợp với các lực lượng chức năng (Công an, Biên phòng…) trong đấu tranh các chuyên án ma tuý.

Ngoài ra, toàn Ngành tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, trao đổi thông tin với các đối tác trong đấu tranh, phòng chống ma túy, chú trọng trao đổi thông tin với các đối tác quan trọng (Hoa Kỳ, Châu Âu, Úc, Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông...), Văn phòng Liên Hợp quốc về chống Ma túy và Tội phạm.