Lĩnh vực ngân hàng

Theo Báo cáo đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố của Ngân hàng Nhà nước hồi tháng 5/2019, ngân hàng chiếm gần 90% tổng số báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) gửi đến Cục Phòng, chống rửa tiền, cao hơn các lĩnh vực khác.

Mặc dù không phải tất cả các khoản tiền thu bất chính đều được tội phạm đưa vào chu trình tẩy rửa tiền, song điều này cũng chứng tỏ, so với các lĩnh vực khác trong nền kinh tế, khả năng tội phạm lựa chọn hệ thống ngân hàng nhằm hợp pháp hóa các khoản thu bất chính để biến những đồng “tiền bẩn” trên thành “tiền sạch” là cao hơn.

Căn cứ vào những vụ đại án đã và đang bị điều tra về tội rửa tiền thời gian vừa qua và các số liệu về STR của Cục Phòng, chống rửa tiền có thể thấy nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng có thể liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô tài sản (tội phạm chủ yếu liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn), đánh bạc và trốn thuế. Theo đó, để che giấu nguồn tiền thu được, tội phạm thường sử dụng tài khoản ngân hàng dưới tên người khác để nhận và chuyển các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp.

Lĩnh vực bất động sản

Là lĩnh vực thu hút được nhiều nguồn tiền đầu tư có giá trị lớn, các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền.

Ngoài ra, đối với các vụ đại án về tham ô thời gian qua cũng như các vụ đánh bạc hàng nghìn tỷ đồng bị điều tra về rửa tiền, trong số các tài sản thu được từ các vụ án đều liên quan đến các tài sản là các bất động sản. Để rửa tiền, các đối tượng phạm tội thường nhờ người thân trong gia đình mua, chuyển nhượng, cho tặng bất động sản. Do đó, nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực bất động sản là được Ngân hàng Nhà nước đánh giá ở mức cao.

Lĩnh vực chứng khoán

Theo Ngân hàng Nhà nước, từ năm 2015 đến nay, cơ quan quản lý đã tiến hành phối hợp, xác minh, xử lý đối với 07 vụ việc giao dịch có dấu hiệu đáng ngờ liên quan đến rửa tiền trong lĩnh vực chứng khoán. Cơ quan quản lý đã nhận được 02 báo cáo giao dịch đáng ngờ nhận được từ công ty chứng khoán.

Liên quan đến việc nhận diện khách hàng, theo quy định, công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ không được giao dịch tiền mặt với khách hàng. Khách hàng của công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ phải thực hiện nộp, rút, chuyển tiền thông qua các ngân hàng thương mại.

Do vậy, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ gặp một số khó khăn trong việc xác định các giao dịch đáng ngờ do không nhận biết được người thực hiện giao dịch nộp, rút, chuyển tiền có phải là chủ tài khoản sở hữu chứng khoán hay không. Điều này cho thấy mức độ tuân thủ pháp luật về phòng, chống rửa tiền trong khu vực chứng khoán chưa tương xứng với những rủi ro mà lĩnh vực này có thể gặp phải.

Lĩnh vực bảo hiểm

Theo số liệu thống kê của Cục Phòng, chống rửa tiền: Từ năm 2010 - 9/2016, Cục Phòng, chống rửa tiền đã tiếp nhận 176 STR từ các doanh nghiệp trong lĩnh vực bảo hiểm, chiếm 3,17% tổng số STR. Tuy số lượng báo cáo STR trong lĩnh vực bảo hiểm chiếm tỉ trọng nhỏ, song việc chấp hành các quy định về phòng, chống rửa tiền ngày càng được các doanh nghiệp bảo hiểm quan tâm và thực hiện nghiêm túc, đặc biệt là các công ty bảo hiểm có vốn nước ngoài hoặc thuộc các tổ chức tín dụng.

Kết quả phân tích STR từ năm 2012 đến tháng 9/2016, Cục Phòng, chống rửa tiền đã chuyển giao 13 vụ việc liên quan đến 28 báo cáo STR cho cơ quan công an để điều tra, xác minh thông tin. Các vụ việc được chuyển giao sang cơ quan công an chủ yếu liên quan đến việc các doanh nghiệp bảo hiểm tiến hành rà soát và phát hiện các đối tượng có liên quan trong các hợp đồng bảo hiểm có tên trong danh sách tội phạm bị truy nã, là đối tượng đang bị viện kiểm sát khởi tố, đang thuộc diện thi hành án.

Tuy nhiên, các hợp đồng bảo hiểm vẫn tiếp tục được duy trì và việc đóng phí bảo hiểm trong các vụ việc này được thực hiện bởi người thân của các đối tượng truy nã. Ngoài ra, vào thời điểm cơ quan công an tiến hành xác minh thông tin đã xác định các đối tượng phạm tội có liên quan trong các hợp đồng bảo hiểm nêu trên đã thi hành xong án phạt tù, trở về địa phương nên không còn vi phạm hình sự nữa. Vì vậy, cơ quan công an không có ý kiến về việc xử lý đối với các hợp đồng bảo hiểm này.

Lĩnh vực đại lý chuyển và thu đổi ngoại tệ

Nguy cơ rửa tiền đối với lĩnh vực vực đại lý chuyển và thu đổi ngoại tệ được đánh giá là cao. Đối với kênh chuyển tiền chính thức, thủ tục chuyển tiền quốc tế qua các công ty kiều hối thường đơn giản hơn các ngân hàng, hồ sơ chứng minh mục đích chuyển tiền đơn giản hơn hoặc không cần cung cấp, mức phí thấp hơn. Điều này dễ tạo ra nguy cơ rửa tiền.

Đối với kênh chuyển tiền phi chính thức, những lợi ích vượt trội về phí chuyển tiền, tính tiện lợi, không phải chứng minh mục đích chuyển tiền, tính đơn giản về thủ tục… so với các kênh chuyển tiền chính thức, các kênh chuyển tiền phi chính thức (chuyển tiền ngầm) cũng được sử dụng để chuyển kiều hối về Việt Nam. So với các kênh chuyển tiền chính thức, các kênh chuyển tiền ngầm này tiềm ẩn nguy cơ rửa tiền cao hơn.

Lĩnh vực casino/sòng bạc

Casino/sòng bạc là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện nên được Chính phủ quản lý rất chặt chẽ. Đến nay, Chính phủ đã cấp phép cho 08 doanh nghiệp kinh doanh casino và chỉ dành cho người mang hộ chiếu nước ngoài nhập cảnh hợp pháp vào Việt Nam.

Theo kết quả tổng hợp số liệu báo cáo giao dịch đáng ngờ của Cục Phòng chống rửa tiền, từ ngày 01/01/2010 đến ngày 30/9/2016, lĩnh vực này chưa phát sinh báo cáo giao dịch đáng ngờ. Việc chưa phát sinh báo cáo giao dịch đáng ngờ  có thể do Việt Nam đã có quy định pháp luật tương đối đầy đủ và đây là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, số lượng tổ chức tham gia lĩnh vực này còn ít và chấp hành nghiêm quy định pháp luật liên quan về phòng, chống rửa tiền.

 Tuy nhiên, do lĩnh vực sòng bạc/casino là lĩnh vực sử dụng tiền mặt nhiều, nên cũng tạo ra những nguy cơ rửa tiền nhất định. Do đó, Ngân hàng nhận định nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực kinh doanh sòng bạc/casino ở mức trung bình.