Bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) bổ sung tầng bảo hiểm hưu trí bên cạnh tầng bảo hiểm xã hội cơ bản với mục đích hình thành hệ thống bảo hiểm xã hội đa tầng, đồng thời bổ suy quy định về liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng bảo hiểm xã hội cơ bản để mở rộng đối tượng thụ hưởng chế độ bảo hiểm xã hội.

Đối tượng công dân Việt Nam sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước đảm bảo đó là từ đủ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu hay trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng khác.

Quy định trên đây kế thừa một phần quy định về trợ cấp hàng tháng đối với người cao tuổi đang được thực hiện dựa theo Luật Người cao tuổi.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội giao Chính phủ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội để phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ.

Đặc biệt, người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu trí có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng từ quỹ bảo hiểm xã hội cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội của mỗi người).

Bổ sung đối tượng tham gia và hưởng chế độ bảo hiểm xã hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã tiếp tục mở rộng đối tượng chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương và người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt (người lao động làm việc không trọn thời gian) tham gia và thụ hưởng 5 chế độ của bảo hiểm xã hội bắt buộc để cụ thể hóa Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Việc bổ sung các đối tượng trên nhằm đảm bảo phù hợp với những quy định mới của Bộ luật Lao động, đồng thời còn đảm bảo gia tăng quyền lợi khi các nhóm đối tượng tham gia cũng như gia tăng diện bao phủ của bảo hiểm xã hội.

Song song đó, dự thảo Luật còn bổ sung quyền lợi hưởng các chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.

Các nhóm đối tượng mới này sẽ được hưởng hai chế độ bao gồm hưu trí và tử tuất theo luật hiện hành. Trường hợp Luật được thông qua sẽ có khoảng 100.000 người được hưởng lợi trực tiếp từ quy định này.

Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện

Dựa theo những điểm mới của dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), người lao động khi sinh con có cơ hội được hưởng trợ cấp thai sản trong trường hợp tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Nguồn kinh phí chi trả dành cho những đối tượng này sẽ do ngân sách nhà nước đảm bảo, đồng thời người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện không phải đóng thêm so với quy định hiện hành.

Đây được coi là giải pháp đa dạng, linh hoạt các chế độ bảo hiểm xã hội, tăng tính hấp dẫn của chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện và đặc biệt thu hút các nhóm lao động trẻ tuổi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Giảm mức đóng tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm

Điểm mới tiếp theo trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đó chính là giảm điều kiện số năm đóng bảo hiểm xã hội nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn (45 - 47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc những người tham gia không liên tục (khi đến tuổi nghỉ hưu mà vẫn chưa tích lũy đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội) cũng được hưởng lương hưu hằng tháng.

Theo đó, định kỳ mức lương hưu sẽ được điều chỉnh và trong thời gian hưởng lương hưu sẽ được quỹ bảo hiểm xã hội mua bảo hiểm y tế.

Định hướng sửa đổi này nhằm hướng tới mục tiêu mở rộng diện bao phủ các đối tượng thụ hưởng bảo hiểm xã hội theo Nghị quyết số 28-NQ/TW. Bên cạnh đó, khuyến khích người lao động bảo lưu, tiếp tục tham gia đóng góp bảo hiểm xã hội để hưởng lương hưu hằng tháng thay vì nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Quy định về hưởng bảo hiểm xã hội một lần

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) bổ sung thêm nhiều quy định khác nhằm khuyến khích người lao động tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng như sau:

- Người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ có thêm lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng bằng mức trợ cấp xã hội.

- Người hưởng trợ cấp hằng tháng được hưởng bảo hiểm y tế, kinh phí do ngân sách nhà nước đảm bảo.

Về quy định về bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo xin ý kiến với hai phương án sau đây:

- Giữ nguyên quy định hiện hành của Luật và Nghị quyết 93/2015/QH13 (sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm).

- Quy định thay đổi theo hướng vẫn cho phép người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần để đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình trước mắt song vẫn bảo lưu phần còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi nghỉ hưu (sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất).

Bổ sung quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng bảo hiểm xã hội

Quy định mới trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) là bổ sung về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng phù hợp với sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu và việc ký kết, tham gia các điều ước quốc tế.

Những điều chỉnh này sẽ phù hợp với quy định giảm điều kiện về số năm đóng tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm.

Đồng thời, cách này sẽ giúp thúc đẩy triển khai các hiệp định về bảo hiểm xã hội với các nước (trong đó có thỏa thuận về tính cộng gộp thời gian làm cơ sở tính hưởng quyền lợi bảo hiểm xã hội đối với người lao động làm việc ở các quốc gia khác nhau).

Quy định quản lý thu, đóng bảo hiểm xã hội và bổ sung các biện pháp xử lý trốn đóng bảo hiểm xã hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng bảo hiểm xã hội, trong đó quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội.

Bên cạnh đó, dự thảo còn bổ sung các biện pháp xử lý, tăng cường chế tài để đảm bảo tính thực thi pháp luật bảo hiểm xã hội như sau:

- Quy định nộp số tiền tính theo ngày đối với các trường hợp trốn đóng (0,03%/ngày tương tự như tiền chậm nộp thuế).

- Cơ quan có thẩm quyền quyết định ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng bảo hiểm xã hội từ 06 tháng trở lên.

- Cơ quan có thẩm quyền quyết định hoãn xuất cảnh đối với với trường hợp người sử dụng lao động trốn đóng bảo hiểm xã hội từ 12 tháng trở lên.

- Quy định tổ chức Công đoàn và cơ quan bảo hiểm xã hội có thẩm quyền khởi kiện vụ việc về bảo hiểm xã hội ra toà án.

- Khi có dấu hiệu phạm tội trốn đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Bộ luật Hình sự, cơ quan bảo hiểm xã hội kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật.

- Bổ sung trách nhiệm của người sử dụng phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.

Điều này có thể hạn chế tối đa tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội, đặc biệt là trong việc chậm đóng, trốn đóng thời gian dài dẫn đến không có khả năng thu hồi, giúp đảm bảo quyền tham gia và thụ hưởng bảo hiểm xã hội của người lao động.

Quy định về tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã đưa ra xin ý kiến nội dung quy định tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với người lao động đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định với hai phương án cụ thể như sau:

- Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội (tiền lương tháng) bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật lao động.

- Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội (tiền lương tháng) bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động.

Theo đó, tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tại phương án 2 sẽ được gắn với quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của người lao động so với phương án 1.

Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đưa ra xin ý kiến với hai phương án có sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu nhằm khuyến khích người lao động tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội sau tuổi nghỉ hưu và giúp cải thiện mức lương hưu, gia tăng quyền lợi cho người lao động, cụ thể:

- Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

- Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

Với phương án 2, người lao động đã đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định tại Điều 71 và Điều 72 của Luật này mà tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội thì mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội sau độ tuổi nghỉ hưu cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75% được tính bằng 02 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

Sổ bảo hiểm xã hội điện tử

Để tạo thuận lợi, minh bạch cho người tham gia và thụ hưởng bảo hiểm xã hội, dự thảo Luật quy định sổ bảo hiểm xã hội được xây dựng trên môi trường điện tử và được cấp cho từng người lao động để theo dõi việc đóng, hưởng.

Bên cạnh đó, đây còn là cơ sở để giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện theo quy định của Luật này.

Ngoài ra, dự thảo Luật có thêm bước quy định chuyển tiếp về việc tiếp tục sử dụng sổ bảo hiểm xã hội bằng bản giấy để phù hợp với điều kiện thực hiện thực tiễn đối với những trường hợp chưa có điều kiện thực hiện điện tử.