Chủ động “kịch bản”

Nguyên tắc 13 trong bộ nguyên tắc cơ bản phát triển các hệ thống BHTG hiệu quả của Hiệp hội BHTG quốc tế (IADI) khuyến nghị: “Tổ chức BHTG phải là một bộ phận của hệ thống an toàn tài chính để phát hiện sớm, can thiệp kịp thời các ngân hàng có vấn đề, trước khi ngân hàng phá sản. Việc bảo đảm nguyên tắc này nhằm bảo vệ người gửi tiền và đóng góp vào sự ổn định tài chính”.

Theo đó, bên cạnh việc nâng cao tính chủ động trong hoạt động giám sát, tổ chức BHTG có thể chủ động chuẩn bị các kịch bản đối phó, bao gồm cả về khả năng tài chính và nguồn nhân lực khi phát hiện sớm các rủi ro; đồng thời, các cơ quan giám sát an toàn tài chính sẽ triển khai hiệu quả các biện pháp giảm thiểu tối đa chi phí xử lý đổ vỡ như: Hỗ trợ thanh khoản, hỗ trợ sáp nhập, mua lại hay tái cấp vốn cho một ngân hàng từ nguồn vốn của tổ chức BHTG, hoặc các cơ quan chính phủ có thẩm quyền khác.

Thực tế, khủng hoảng tài chính toàn cầu giai đoạn 2008 - 2009 đã khiến chính phủ nhiều nước trao thêm quyền hạn cho tổ chức BHTG, trong đó có trách nhiệm về phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Theo nghiên cứu của IADI, các tổ chức BHTG trên thế giới đã bắt đầu tiến hành thu thập dữ liệu, phân tích rủi ro và tham gia đánh giá tính ổn định của các ngân hàng.

Liên quan đến giám sát rủi ro hệ thống, hiện nay, các tổ chức BHTG trên thế giới đang tiến dần đến việc tham gia vào hội đồng ổn định tài chính do tổ chức BHTG có khả năng phân tích và các công cụ để đánh giá rủi ro mang tính hệ thống, thông qua các nghiệp vụ BHTG.

Nhiều ý kiến ủng hộ vai trò của BHTG trong phát hiện sớm ngân hàng “có vấn đề”, vì BHTG có thể cung cấp đánh giá bổ sung về các ngân hàng, củng cố các kết luận của cơ quan giám sát, qua đó tăng cường chất lượng các đánh giá giám sát. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng của khủng hoảng lên hệ thống ngân hàng của các nước, mà vai trò của tổ chức BHTG sẽ được đánh giá và định vị khác nhau.

Trước khi có Luật BHTG, BHTG Việt Nam có nhiệm vụ giám sát, kiểm tra việc chấp hành các quy định về BHTG và an toàn trong hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG theo Nghị định 89/1999/NĐ-CP và 109/2005/NĐ-CP về BHTG.

Theo đó, khi xác định tổ chức tham gia BHTG có nguy cơ dẫn đến mất khả năng chi trả, thất thoát lớn về tài sản, hoặc có tác động nghiêm trọng tới các tổ chức tín dụng khác, BHTG Việt Nam có quyền yêu cầu tổ chức tham gia BHTG có biện pháp chấn chỉnh kịp thời, đồng thời báo cáo Ngân hàng Nhà nước để có biện pháp xử lý khẩn cấp.

Tăng cường vai trò của Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam

Điều 13 của Luật BHTG qui định rõ trách nhiệm giám sát, kiểm tra của BHTG gửi Việt Nam, cụ thể: “BHTG Việt Nam có trách nhiệm theo dõi, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG; kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xử lý hành vi vi phạm quy định của pháp luật về BHTG. Tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia BHTG nhằm phát hiện và kiến nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng”.

Theo đó, đối với nghiệp vụ giám sát từ xa, BHTG Việt Nam được thực hiện giám sát tổ chức tham gia BHTG trong việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG và việc chấp hành các quy định pháp luật về an toàn trong hoạt động ngân hàng. Tuy nhiên, với nghiệp vụ kiểm tra tại chỗ, BHTG Việt Nam chỉ được kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật về BHTG.

Kiểm tra tại chỗ là hoạt động hỗ trợ và bổ sung cho hoạt động giám sát từ xa trong việc theo dõi và giám sát các tổ chức vi phạm an toàn trong hoạt động và vi phạm pháp luật về BHTG. Hoạt động kiểm tra tại chỗ được thực hiện theo định hướng giám sát. Với quy định trên thì kết quả giám sát từ xa không còn là nguồn thông tin đầu vào cho hoạt động kiểm tra tại chỗ.

Như vậy, để tăng cường vai trò của BHTG Việt Nam trong phát hiện sớm các tổ chức tín dụng có vấn đề, cần có cơ chế để BHTG Việt Nam được tiếp cận với thông tin về tổ chức tham gia BHTG chính xác và kịp thời. Nói cách khác, cần quy định cụ thể về cách thức, biện pháp tiếp cận thông tin của BHTG Việt Nam  để bảo đảm hỗ trợ hiệu quả cho việc phát hiện sớm các tổ chức tài chính có vấn đề.

Bên cạnh đó, BHTG Việt Nam cần tiếp tục nghiên cứu, ứng dụng các kinh nghiệm quốc tế trong giám sát, phát hiện sớm các tổ chức tham gia BHTG gặp vấn đề. Đồng thời, đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền xem xét việc ban hành các văn bản cho phép thu thập thông tin trực tiếp từ tổ chức tham gia BHTG để nâng cao chất lượng công tác giám sát hệ thống ngân hàng nói chung, giúp BHTG Việt Nam chủ động trong triển khai các hoạt động nghiệp vụ và bảo vệ tốt hơn quyền lợi người gửi tiền.