Báo cáo của Vụ Pháp chế và quản lý khoa học (TANDTC) cho biết, trong 5 năm qua, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, BHXH các địa phương đã chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trong phòng, chống tội phạm, xử lý vi phạm trong lĩnh vực BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). 

Bộ luật Hình sự năm 2015 bổ sung 3 tội danh là tội gian lận BHXH, BHTN; tội gian lận BHYT; tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Việc bổ sung đã tạo cơ sở pháp lý cho việc xử lý trách nhiệm hình sự các hành vi vi phạm, phần nào đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và công tác đấu tranh phòng, chống các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm.

Tuy vậy, Bộ luật Hình sự 2015 vẫn còn nhiều quy định định tính, chung chung và có cách hiểu khác nhau, cần có sự hướng dẫn để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Vì vậy, để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử, Hội đồng Thẩm phán TANDTC sẽ ban hành Nghị quyết hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN, Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh đề cập đến việc xử lý trường hợp người thực hiện hành vi làm giả hồ sơ BHXH, BHYT, BHTN, thẻ BHYT về 1 tội hay 2 tội.

Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh phân tích: Dự thảo Nghị quyết hướng dẫn trong trường hợp người thực hiện hành vi làm giả hồ sơ bảo hiểm, thẻ bảo hiểm để chiếm đoạt tiền bảo hiểm, ngoài việc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội phạm tương ứng quy định tại các Điều 214 và 215 của BLHS, người phạm tội còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài liệu dấu của cơ quan, tổ chức.

Việc xác định tư cách tham gia tố tụng của cơ quan BHXH cũng nhận được nhiều ý kiến khác nhau tại phiên họp. Bên cạnh một số ý kiến tán thành với phương án 1 của dự thảo Nghị quyết khi xác định cơ quan BHXH là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan thì Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sĩ Lợi lại chọn phương án phải coi cơ quan BHXH tham gia tố tụng với tư cách là bị hại.

Ông Lợi lý giải, hành vi trốn đóng theo Điều 216 sẽ gây thiệt hại trực tiếp cho cơ quan BHXH trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, làm thất thoát quỹ BHXH, BHYT, BHTN. Với trách nhiệm “quản lý, sử dụng quỹ BHXH, BHYT, BHTN” theo quy định của pháp luật, nhất là trách nhiệm quản lý đảm bảo an toàn, cân đối quỹ, việc xác định cơ quan BHXH tham gia tố tụng với tư cách bị hại là phù hợp.

Nhấn mạnh sự cần thiết ban hành Nghị quyết, Chánh án TANDTC Nguyễn Hòa Bình nhìn nhận Điều 213 nằm trong nhóm tội về bảo hiểm nhưng sự bức xúc liên quan đến các vấn đề bảo hiểm lại không thuộc hành vi phạm tội tại Điều 213.

Chánh án cho rằng phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết không bao gồm hướng dẫn Điều 213 bởi nhân dân và Quốc hội yêu cầu hướng dẫn xử lý hành vi lấy tiền bảo hiểm của người lao động, còn việc xử lý các tổ chức kinh doanh bảo hiểm lại là câu chuyện khác.

Vấn đề xử 2 tội hay 1 tội đối với hành vi làm giả hồ sơ BHXH, BHYT, BHTN, thẻ BHYT, Chánh án Nguyễn Hòa Bình đề nghị để 2 phương án để Hội đồng Thẩm phán tiếp tục thảo luận, hướng dẫn tùy từng trường hợp.

Đối với xác định tư cách của cơ quan BHXH, theo Chánh án, cần căn cứ vào vai trò của cơ quan BHXH trong từng vụ án, có trường hợp sẽ là bị hại nếu bị lấy tiền từ quỹ BHXH nhưng cũng có trường hợp tiền chưa vào quỹ BHXH thì BHXH không phải là bị hại, khi ấy người lao động mới là bị hại.