Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tỷ lệ nợ xấu có xu hướng gia tăng đang là áp lực đối với lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt đặt trong bối cảnh năm 2025 được xác định là năm tăng tốc, bứt phá để về đích cả nhiệm kỳ 2021-2025 và Chính phủ đã đề ra mục tiêu đạt mức tăng trưởng ít nhất 8%.

Về nguyên nhân, theo NHNN, nợ xấu gia tăng do kinh tế toàn cầu còn diễn biến khó lường, sự phục hồi chậm của thị trường bất động sản, chứng khoán, trái phiếu, cũng như những khó khăn nội tại từ năng lực quản trị của một số TCTD. Đặc biệt, thị trường mua bán nợ chưa phát triển như kỳ vọng, khiến việc xử lý nợ xấu gặp nhiều trở ngại.

Trước đó, vào năm 2017, Nghị quyết số 42/2017/QH14 được Quốc hội thông qua đã đưa ra nhiều giải pháp thí điểm về xử lý nợ xấu, đã chứng minh hiệu quả trong việc hỗ trợ các TCTD thu hồi nợ và xử lý tài sản bảo đảm (TSBĐ).

Tuy nhiên, một số quy định quan trọng của Nghị quyết này chưa được luật hóa, dẫn đến những vướng mắc trong việc thực hiện quyền hợp pháp của các TCTD và tổ chức mua bán nợ. Điều này còn gián tiếp ảnh hưởng đến khả năng xoay vòng vốn cũng như tiếp cận tín dụng với chi phí hợp lý của người dân và doanh nghiệp.

Vì thế, Chính phủ đã liên tục chỉ đạo NHNN khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý về xử lý nợ xấu, cũng như yêu cầu NHNN trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các TCTD tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV.

Theo NHNN, dự án Luật lần này được xây dựng dựa trên các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn vững chắc, thể hiện rõ các chủ trương của Đảng và Nhà nước. Dự án tập trung vào việc luật hóa các quy định hiệu quả từ Nghị quyết số 42/2017/QH14 và điều chỉnh thẩm quyền cho vay đặc biệt.

Theo đó, đối với xử lý nợ xấu, dự án Luật đề xuất đưa vào Luật Các TCTD các quy định về quyền thu giữ TSĐB. Đồng thời luật hóa quy định về kê biên TSBĐ của bên phải thi hành án, cũng như luật hoá quy định về hoàn trả TSBĐ là tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

Theo NHNN, việc luật hóa các quy định này phải được xác định rõ ràng nội dung và đánh giá tác động cụ thể; đồng thời đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các quy định của pháp luật.  

Hơn nữa, việc xây dựng chính sách phải đảm bảo cân bằng giữa quyền lợi hợp pháp của TCTD, tổ chức mua bán, xử lý nợ với các quyền hợp pháp của bên bảo đảm bằng tài sản, tránh tạo ra sự bất đối xứng giữa bên cho vay và bên đi vay.

Về cho vay đặc biệt, dự án Luật sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền quyết định việc cho vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm, không có TSBĐ, đảm bảo việc tổ chức thực hiện kịp thời, chặt chẽ, hiệu quả, khả thi, an ninh, an toàn hệ thống các TCTD, không để xảy ra tiêu cực, thất thoát, lãng phí và vi phạm pháp luật.

Theo NHNN, việc phân cấp cho NHNN nhằm tăng cường vai trò, nâng cao trách nhiệm của thành viên Chính phủ. Điều này nhằm triển khai đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Đồng thời, quy định này giúp giảm bớt khâu trung gian trong quá trình triển khai thực hiện; từ đó, góp phần rút ngắn thời gian xử lý bảo đảm việc tổ chức thực hiện kịp thời, an ninh, an toàn hệ thống các TCTD.

NHNN cũng nêu rõ, các quy định được sửa đổi sẽ đảm bảo sự phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và các thỏa thuận, cam kết của Việt Nam; đảm bảo mục tiêu hội nhập quốc tế, phù hợp với xu hướng phát triển.