Nỗ lực

Trong 6 tháng đầu năm 2013, lực lượng thanh tra của UBCKNN đã thực hiện các biện pháp như: Giám sát thông qua tin đồn, báo cáo và kiểm tra trực tiếp, phát hiện kịp thời và kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm, đặc biệt là các trường hợp vi phạm chế độ các quy định về giao dịch của các công ty chứng khoán và các tổ chức, cá nhân có hành vi làm giá, thao túng thị trường...  Kết quả, UBCKNN đã tiến hành phân tích sâu giao dịch đối với 70 mã chứng khoán; phát hiện gần 3.000 trường hợp nhà đầu tư sử dụng từ 2 tài khoản trở lên để thực hiện mua bán cùng 1 loại chứng khoán trong phiên giao dịch.

Bên cạnh đó, nhằm nâng cao hiệu quả giám sát trên TTCK, UBCKNN đã đưa vào hoạt động hệ thống giám sát giao dịch chứng khoán (MSS) hỗ trợ trong việc giám sát giao dịch đối với các cổ phiếu ngân hàng, tài chính, kịp thời phối hợp, cung cấp thông tin cho cơ quan thanh tra, giám sát Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Trong thời gian qua, UBCKNN đã hoàn thành kiểm tra tuân thủ đối với hoạt động trong lĩnh vực chứng khoán năm 2012 của Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Trung tâm Lưu ký; đồng thời phối hợp chặt chẽ với hai Sở giao dịch xử lý nghiêm các trường hợp công ty niêm yết, công ty chứng khoán thành viên chậm nộp báo cáo; các trường hợp không công bố thông tin về giao dịch của người có liên quan.

Theo đó, UBCKNN đã ban hành 40 quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với các tổ chức, cá nhân với tổng số tiền phạt là 2,9 tỷ đồng; Trong đó, có 13 trường hợp vi phạm các quy định về chế độ báo cáo, công bố thông tin của công ty đại chúng, công ty niêm yết. Xử lý 17 trường hợp vi phạm về báo cáo giao dịch cổ phiếu của cổ đông nội bộ, cổ đông lớn; Xử phạt 1 cá nhân có hành vi thao túng cổ phiếu, hiện đang xử lý 1 cá nhân có hành vi thao túng giá cổ phiếu của Công ty cổ phần Khai thác và Chế biến khoáng sản Bắc Giang (BGM);  Xử phạt 5 công ty chứng khoán và 4 công ty quản lý quỹ; đồng thời đình chỉ hoạt động đối với 1 công ty quản lý quỹ do hoạt động không đúng nội dung quy định trong giấy phép. Ngoài ra, UBCKNN đã xử lý 46 đơn thư tố cáo; các đơn thư tố cáo chủ yếu tập trung vào các tranh chấp, yêu cầu bồi thường thiệt hại của nhà đầu tư tại các công ty chứng khoán.

Chủ tịch Vũ Bằng cho biết, UBCKNN cũng đã phối hợp với cơ quan công an thực hiện tốt công tác phòng ngừa, phát hiện, điều tra làm rõ và xử lý các vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán, thể hiện qua các hoạt động cụ thể như: Cung cấp và trao đổi thông tin, tình hình vi phạm hành chính và tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán để các bên có thể nắm bắt và có kế hoạch phòng ngừa, điều tra và xử lý vi phạm theo thẩm quyền.

Đối mặt với thách thức

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được UBCKNN cũng chỉ ra công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm cũng còn có những khó khăn. Nguyên nhân được chỉ ra là phạm vi, đối tượng thanh tra, kiểm tra đa dạng gồm nhiều loại hình tổ chức và cá nhân liên quan đến hoạt động chứng khoán và TTCK. Cùng với sự phát triển của TTCK, phạm vi, đối tượng của hoạt động thanh tra, kiểm tra trong lĩnh vực chứng khoán ngày càng mở rộng, do vậy số lượng đối tượng và khối lượng công việc thanh tra, kiểm tra là rất lớn.

Rất nhiều vi phạm trên thị trường ngày càng tinh vi, phức tạp, khó phát hiện và xử lý. Việc giám sát, phát hiện, kiểm tra và đặc biệt là chứng minh hành vi vi phạm gặp khó khăn, nhất là trong việc xác định mối quan hệ giữa các đối tượng nghi vấn do các đối tượng có thể sử dụng phương thức, thông qua nhiều tài khoản dưới nhiều tên khác nhau và sử dụng giao dịch trực tuyến mà không cần phải thực hiện ủy quyền. Đối với giao dịch nội bộ thường tập trung chủ yếu vào nhóm cổ đông nội bộ, người có liên quan. Tuy nhiên, giao dịch nội bộ không chỉ giới hạn ở cổ đông nội bộ, người liên quan mà có thể gồm những nhà đầu tư có thể nắm bắt thông tin nội bộ trước khi được công bố ra thị trường. Việc xác định những đối tượng trên rất rộng, khó chứng minh mối liên hệ giữa các đối tượng này và các cổ đông nội bộ, người có liên quan.

Trong khi đó quy định về thẩm quyền của UBCKNN trong công tác thanh tra, giám sát hiện nay còn hạn chế, khác với UBCKNN các nước trên thế giới. Đơn cử như UBCKNN Việt Nam không có khả năng thu thập thông tin về tài khoản và giao dịch ngân hàng; không có quyền tiếp cận điện thoại, thư tín điện tử.

UBCKNN cũng chỉ ra sự tuân thủ và năng lực hoạt động của công ty chứng khoán còn hạn chế, dẫn tới công tác tái cấu trúc công ty chứng khoán còn nhiều khó khăn. Bởi thực tế hiện nay hoạt động của nhiều công ty chứng khoán bị thua lỗ do mô hình kinh doanh cũng như trình độ quản trị rủi ro còn hạn chế. Ý thức tuân thủ đạo đức nghề nghiệp còn có nhiều yếu kém. Việc chạy theo lợi nhuận với các hoạt động kinh doanh nhiều rủi ro dẫn tới vi phạm các chỉ tiêu an toàn tài chính và thua lỗ còn nhiều, thậm chí xâm hại tài sản và lợi ích của khách hàng. Hiện tượng tranh chấp nội bộ gia tăng, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của các tổ chức này.

Quá trình xử lý tái cấu trúc còn vướng mắc do giấy phép hoạt động và giấy phép thành lập là một nên việc rút giấy phép hoạt động sẽ dẫn đến rút giấy phép thành lập, công ty chứng khoán sẽ không còn tồn tại pháp nhân để xử lý các nghĩa vụ phải trả của công ty chứng khoán với các bên có quyền và nghĩa vụ liên quan. Vì vậy công tác tái cấu trúc công ty chứng khoán trong thời gian qua mặc dù rất nỗ lực nhưng chưa đạt được như mong muốn.

Để khắc phục khó khăn trên, UBCKNN đang xử lý theo hướng sau: mở thủ tục thu hồi giấy phép thành lập và hoạt động; yêu cầu và giám sát công ty chứng khoán tuân thủ nghiêm quá trình thực hiện các bước để thu hồi giấp phép (chuyển tài khoản, xử lý các khoản nợ,..), tiến hành giải thể, phá sản; sau khi công ty chứng khoán đã hoàn tất các nghĩa vụ nợ sẽ thu lại Giấy phép thành lập và hoạt động để chấm dứt tư cách pháp nhân của công ty chứng khoán.