Mặc dù đến nay, việc thực hiện chức năng TTCN của ngành BHXH đã mang lại nhiều kết quả khả quan song về mặt chính sách còn không ít vướng mắc, bất cập cần hoàn thiện đầy đủ để nâng cao hơn nữa hiệu quả TTCN BHXH.

Thu hồi hàng trăm tỷ đồng về Quỹ BHXH, BHYT 

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, thực hiện chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT, từ năm 2016 đến 9 tháng đầu năm 2019, toàn ngành BHXH đã tiến hành TTCN tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ).

Qua thanh tra, đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BHTN, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; số tiền yêu cầu truy thu đóng là 353.944 triệu đồng.

Về mức đóng, cơ quan BHXH đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định, số tiền yêu cầu truy thu đóng là 157.401 triệu đồng. Đồng thời, cơ quan BHXH đã ban hành 2.028 Quyết định xử phạt vi phạm hành chính, với số tiền xử phạt phải thu là 75.359 triệu đồng.
 

Về kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, từ năm 2016 đến 9 tháng đầu năm 2019, toàn ngành BHXH đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị. Trong đó, qua kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng.

Kiểm tra việc thực hiện chính sách BHYT, cơ quan BHXH phát hiện nhiều cơ sở khám, chữa bệnh (KCB) BHYT đã thanh toán chi phí KCB không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHYT số tiền 679.289 triệu đồng.

Bổ sung đầy đủ chức năng thanh tra chuyên ngành của cơ quan BHXH

Theo đánh giá của BHXH Việt Nam, bên cạnh những kết quả tích cực, công tác TTCN BHXH còn những khó khăn, vướng mắc do cơ quan BHXH chưa được giao thực hiện chức năng TTCN đầy đủ.

Cụ thể, theo quy định hiện hành, cơ quan BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và các cơ sở KCB BHYT.

Vì vậy, ngành BHXH đã gặp khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách pháp luật về BHXH, BHYT. Quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời nên hàng năm có hàng trăm nghìn lao động không được hưởng các chế độ BHXH, BHTN, BHYT kịp thời. Đáng lưu ý, mức độ vi phạm không chỉ dừng ở mức độ xử phạt vi phạm hành chính mà trong một số trường hợp đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.

Trong khi đó, lực lượng thanh tra của các ngành được giao thực hiện chức năng TTCN về BHXH, BHYT (Thanh tra lao động, Thanh tra y tế, Thanh tra tài chính) còn mỏng nên việc thanh tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT còn rất hạn chế về số cuộc, số đơn vị được thanh tra và không kịp thời.

Xét về thẩm quyền thanh tra, hiện nay cơ quan BHXH chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BHTN, BHYT còn việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT là kiểm tra. Các hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của người lao động và chủ SDLĐ đều do cơ quan BHXH phát hiện ra qua công tác kiểm tra.

Tuy nhiên, việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng ở mức độ phát hiện sai sót, kiến nghị thu hồi và kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước xử lý theo quy định của pháp luật, còn kết luận sau kiểm tra của cơ quan BHXH không được các đơn vị thực hiện nghiêm túc, chưa có tác dụng răn đe, phòng ngừa hành vi vi phạm. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động thực hiện chế độ, chính sách của cơ quan BHXH.

Cũng theo BHXH Việt Nam, hiện cơ quan BHXH đã có cơ cấu tổ chức thanh tra, kiểm tra theo ngành dọc từ Trung ương tới tỉnh, huyện và có đủ đội ngũ cán bộ TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT, được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ thanh tra; có chuyên môn, nghiệp vụ về chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chưa được giao chức năng TTCN việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, đặc biệt là thanh tra việc thực hiện hợp đồng KCB BHYT, quản lý chi trả đảm bảo chế độ người lao động ở đơn vị SDLĐ.

Từ thực trạng trên, BHXH Việt Nam kiến nghị Quốc hội sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của cơ quan BHXH. Cụ thể, bổ sung vào Luật BHXH chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện giải quyết chế độ chính sách BHXH, BHYT để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi Quỹ BHYT như hiện nay.

Đối với Luật BHYT, đề nghị bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, thanh tra việc thực hiện chính sách BHYT, thực hiện hợp đồng KCB BHYT…

Đồng thời, BHXH Việt Nam kiến nghị Chính phủ rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về TTCN, như: bổ sung ngành BHXH là cơ quan được giao thực hiện chức năng TTCN; bổ sung thẩm quyền của tổ chức BHXH xử phạt các hành vi vi phạm về đóng BHXH, BHTN và BHYT và cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành; sửa đổi, bổ sung Nghị định số 176/2013/NĐ-CP theo hướng giao cho lực lượng TTCN của tổ chức BHXH có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế…